Көлік түрлері: балаларға арналған оқыту материалы
Осы материалда балалардың сабағында «Көлік түрлері» тақырыбы қарастырылған. Оқу процесі балаларға көліктің әртүрлі түрлері туралы түсінік беруді, олардың функцияларын және мәнін ашуды мақсат етеді. Әуеде, суда және жерде жүретін көліктердің ерекшеліктері жайында балалар жұмбақтар шешу арқылы білімдерін тереңдетеді.
Тәрбиешімен көзделетін сабақта балалар көлік жүргізушісімен әңгімелеседі, көліктердің қызметін, исін, түсін анықтайды. Ойындар мен жаттығулар сабақтың динамикасын арттырады, балаларды бір-бірімен ынтымақтастыққа үйретеді. Слайды, суреттер мен көрнекі құралдарды пайдалану оқу процесін тартымды етеді, балалардың қызығушылығын тудырады.
Сабақ барысында балалар көліктің шығу тарихымен танысып, оның адамдардың өміріндегі рөлін түсінеді. Сұрақ-жауап әдісі көмегімен получаркасында кедергілерді жеңе отырып кооперациялауды үйренеді. Сөздік қорын жетілдірумен қатар, балалардың ойлау, сөйлеу, есте сақтау дағдылары жетілдіріледі.
Әртүрлі көлік құралдарының пайдалы және зиянды жақтары қарастырылады. Балалар бұл білімді өзара бөлісіп, бірлесе жұмыс істейді. Рефлексиялық кезеңде балалар бүгінгі сабақтан алған білімдерін саралайды, сұрақтарға жауап беріп, өз түсініктерін білдіреді, шабыттандырылған түрде сабақтан алған әсерлерімен бөліседі.
Күні: 22.02.2017 ж.
Тобы: ІІ кіші «Балдырған»
Тақырыбы: Көлік түрлері
Мақсаты: Көліктерді ажырата білуге,не үшін керек екендігі туралы түсінік беру. Көлік туралы жұмбақтарды шешу арқылы балаларға көлік түрлерінің ерекшіліктерін тереңірек түсіндіру. Өзін-өзі қоршаған ортада мәдениетті ұстауға, әдепті, әдемі болуға үйрету.Балалардың сөйлеу, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын жетілдіру.Достық пен сыйластыққа тәрбиелеу.
Көрнекі құрал жабдықтары: слайд, көлік түрлерінің суретері, қонжық аю, т.б.
Билингвальды компонент: ұшақ-самолет, тік ұшақ-вертолет, мәшина-машина.т.б.
Мотивациялық- қозғаушылық.
Ғажайып сәт.
(Көлік жүргізушісі жеңіл машинасын айдап кіреді)
-Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Мен өзімді таныстырып кетейін.
-Мен осы машинаның жүргізушісімін.
Сендер өзімнің көлігімен таныстырайын.
-Балалар менің көлігім сендерге ұнады ма?
-Менің көлігімнің түсі қандай?
Шаттық шеңбер.
Достар бірге жүреміз,
Бірге ойнаймыз, күлеміз.
Бірге тату боламыз,
Міне біздер қандаймыз!
Міне біздер осындаймыз! (бармақтарын көрсетеді)
Балалар көлік жүргізушімен амандасады.
Көлігімен танысады.
Балалар тәрбиешімен бірге қимылдар жасайды.
Ұйымдастырушылық-ізденістік.
Ендеше балалар мен бүгін ашық оқу қызыметінде көлік түрлерімен таныстырамын.
Балалар, бүгінгі оқу іс-әрекетімізде біздер көлік туралы әңімелесеміз.Қазір сендермен көлік деген сөздің төңірегінде әңгіме жүргіземіз,сұрақтарға
жауап беріп жұмбақтар шешеміз. Сонымен көлік дегеніміз не?
-Ол адамға не үшін керек?
-Ал, сендер балабақшаға немен келесіңдер?
-Өте жақсы, енді мен көліктің шығу тарихымен таныстырайын.
Ертеде адамдар бар ауыр жүкті өздері арқаларына салып баратын жерлеріне жаяу барған. Содан адамдар көлік ретінде ең алғаш үй жануарларын пайдаланған. Қазақ халқы ат,түйені көлік қылып мінсе,үндістер пілді,ал кейбір шығыс халқы есек,бұқаларды көлік қылған екен. Содан кейін адамдар ең алғаш көлікті ойлап тапқан оған күйме-онымен адамдар баратын жерлеріне барған,ат арба онымен адамдар шөп,ауыр жүк тасыған. Қазіргі таңда бұл көліктердің маңызы төмендеді.
Қазір көліктердің түрлері өте көп оларды бірнеше топқа бөлуге болады мысалы:суда жүзетін,жерде жүретін,әуеде ұшатын және жер асты көліктері.
Жерде жүретін көліктерге:
Жеңіл көлік,велосипед, пойыз,
автобус,троллейбус, жүк көлігі.
Әуеде ұшатын көлік түрлеріне:
Ұшақ,тік ұшақ,зымыран.
Суда жүзетін көлік түрлеріне:
Кеме,қайық жатады.
Осы кезде Қонжы аю келеді.
Балалар, сәлеметсізбе!
Қонжық аю: Мен сіздерден көмек сұрауға келдім. Сендер маған көмек бере аласызба? Мен ауылдағы әжеме барғым келеді, бірақ әлі күнге дейін көптеген кедергілерден өте алмай жолда тұрмын.
Тәрбиеші: Балалар, көмек береміз бе?
Ендеше жолға шығайық. Балалар біз биік-биік тауға келіп тоқтадық бұл таудан қандай көлік түрімен өтеміз?
Қане жауабын қарайықшы өте дұрыс айтыңдар ұшақ,тік ұшақ арқылы алыс жерлерге , көлік жүрмейтін жерлермен адамдарды,жүктерді әуемен тасымалдайды екен.
-Ал енді әрі қарай жолға шығайық алдымыздан үлкен әрі терең теңіз шықты. Ал бұл теңізден қандай көлік түрлерімен өтуге болады?
-Өте дүрыс теңіз,мұхит,көл арқылы адамдар өздерінің баратын жерлеріне,апаратын ауыр жүктерін осы кеме,қайықтармен жеткізеді екен. Балықшылар қайықпен балық аулайды.
-Әрі қарай жол жүрейік.
-Қараңдаршы, балалар, біз көптеген кедергілерден өтіп енді жазық далаға да келіп жеттік. Жазық далада қара жолдармен қандай көлік түрлерімен жүруге болады?
-Дұрыс айтасыңдар. Қане қарайықшы автобус, поезд, велосипед,жеңіл көлік түрлерімен жүруге болады екен. Жарайсыңдар балалар, Қонжық аю сендердің арқаларында үлкен-үлкен кедергілерден өтіп әжесінің ауылына келіп жетті сендерге үлкен рахмет айтты.
-Ал, қазір, бойымызды сергітіп алайық қане мойнымызға мына вагондарды іліп алып қатар- қатар пойызды құрайық
СЕРГІТУ ЖАТТЫҒУЫ.
Қане кімнің бойы ұзын
Паровоз ол поездің
Қатар-қатар тұрайық
Пойызді біз құрайық
Ал паровоз баста алға
Бәрімізді басқарда
Пш-пш пш-пш біз кеттік
Жүрісті біз үдеттік
Гу-гу гу-гу гуілде
Қалып қойма біріңде
Пш-пш пш-пш біз кеттік
Жүрісті біз үдеттік.
-Балалар ойын ұнадыма?
-Тағы ойнаймызба?
-Өте жақсы енді орнымызға жайғасамыз балалар көліктердің пайдалы да зиянды жақтары бар.
Пайдалы жағы:
адамдар баратын жерлеріне осы көлікпен жетіп қалады.Ауыр жүктерін осы көліктермен тиеп апарады. Ауырған жағдайда біз жедел жәрдем көлігін шақырамыз,өрт шыққан кезде өрт сөндіру көлігін шақырамыз.
Зиянды жағы:
көліктерден шыққан түтін,улы газдар қоршаған ортаның ауасын ластайды,
адамдардың ағзасына яғни ден саулығына кері әсерін тигізеді.
Кейбір жағдайларда жол апатына ұшырап адамдар қаза табады,сондықтанда жолдан откенде абай болып өткен жөн. Үлкен қалаларға барғанда бағдаршамға қарап өту керек.
–Балалар жолаушылар жүретін көліктерде өз ережелері бар:
1. Автобус,пойызға мінгенде міндетті түрде жол ақысын төлеу керек.
2. Үлкен адамдарға орын беру керек.
3. Қатты сөйлеуге,жүруге болмайды.
4. Отырған жерлеріңді таза ұстауларың керек.
Балалар ойын ойнаймыз ба?
Ойындар әр топтармен ойналады.
Дидактикалық ойын: «Жасырынған көлікті ата» (слайд арқылы)
Шарты: Жартылай көрсетілген көлікті жұмбақ шешу арқылы тауып атау.
-Балалар мен сендерге жұмбақ жасырамын, сендер жұмбақтың шешуін тапсаңдар жасырынған суреттің не екенін көресіңдер.
Жұмбақтар
Ауылды жалғар қалаға,
Қаланы жалғар ауылға
Төрт аяқпен зулайды,
Жауында да, дауылды. (жеңіл машина)
Қазша қанатын жаяды,
Үйрекше мойнын созады.
Құсша қонады. (ұшақ)
Үстіне не салсаңда тиеп алып,
Қара інген ботасымен зулайды. (пойыз)
Үлкен темір балық,
Суда жүзер шалқып (кеме)
Екі аяқты «шайтан»,
Маймаңдар қайқаң-қайқаң. (велосипед)
Тырылдап көкте инелік,
Инелік емес, үй делік (тік ұшақ)
Қос күрекпен еседі,
Су көлігі деседі (қайық)
Дидактикалық ойын:
«Ұшады, жүреді, жүзеді»
Шарты: Көліктің түрлері туралы айтылады. Жүретін көлік болса, қолдарымен дөңгелетіп айналдырады, әуе көлігі болса, қолдарын жоғары көтереді, су көлігі болса, қолдарын үшбұрыштап, көрсетеді. ,
Дидактикалық ойын: «Сиқырлы текше»
Шарты: Текшенің қолына ұстап лақтырады. Көліктің қай түрі түссе, көліктің атауын атайды, не үшін қажет екенін айтады.
Дидактикалық ойын: «Көліктердің дыбысы арқылы суреттерді тап»
Шарты:Дыбыстар арқылы,суреттерді табу.
Тәрбиешіні балалар мұқият тыңдайды.
-Машиа,такси.
-Міну үшін.
-Машинамен.
Қонжық аюмен амандасады.
-иә
-Ұшақ, тік ұшақ.
-Кеме, қайық.
Жеңіл көлік, пойыз,автобус.
Балалар тәрбиешімен қосылып, сергіту жаттығуын жасайды.
Балалар тәрбиешіні мұқият тыңдап, өз ойларымен айтады.
-Иә
Жұмбақтардың жауабын табады.
Қиммыл-қозғалыс арқылы көрсетеді.
Текшкні лақтыру арқылы сұрақтарға жауап береді.
Дыбыстар арқылы суреттерді табады.жб
Рефлексиялық-түзетушілік.
Рефлексивті коррекциялаушы -Балалар біз бүгін қандай көлік түрлерімен таныстық?
-Ол көліктер не үшін қажет?
-Қандай әуе көліктерімен таныстық?
-Қандай су көлігі және жерде жүретін көліктермен таныстық?
-Ендеше мына суретке қарап,көлік түрлерін жапсырамыз.
-Балалар бүгін оқу іс-әрекетіне өте тамаша қатыстыңдар!
Балалар өз білгендерін қорытады.
Сұрақтарға жауап береді.
-Әуеде ұшақ,тік ұшақ.
-Суда кеме,қайық.
-Жерде машина,пойыз,автобус,т.б.
Көлік түрлерін өз жолдарына жапсырады.
-Тәрбиешімен қоштасады.
Күтілетін нәтиже:
Білуі керек: көліктің шығу тарихын,пайдалы, зиянды жақтарын атқаратын қызметі туралы, жүретін ортасына қарай топтастыра, көлік ішіндегі ережелер туралы білулері керек.
Болуы керек: Көліктердің қолдануы және адам өміріндегі тигізетін пайдасы жайлы түсінік болуы керек.
