Дидактикалық ойындар арқылы математикалық түсініктерді дамыту
Бұл материал мектеп жасына дейінгі балалардың математикалық түсініктерін қалыптастырудағы дидактикалық ойындардың маңыздылығын қарастырады. Дидактикалық ойындар – балалардың танымдық белсенділігі мен шығармашылығын дамытуға септігін тигізетін инновациялық әдіс. Олардың көмегімен балалар ойын барысында есептеудің негіздерін, сандық қатынастарды түсіну дағдыларын игеріп, өздерінің логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіре алады.
Дидактикалық ойындарды ұйымдастыру балалардың жас ерекшеліктеріне сай таңдап алынmalıdır. Ойындық қызмет барысында балалар әртүрлі тапсырмалар мен жаттығуларды орындап, математикалық түсініктерін дамытады. Жобалау әдісі арқылы педагогтар балаларға қызықты және танымдық ойындар ұсыну арқылы білім беру процесін тиімді жүргізе алады.
Зерттеу барысында мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде жүргізілетін дидактикалық ойындардың түрлері мен оларды жүзеге асырудың бағыттары анықталады. Ойындардың құрылымы, оларды ұйымдастыру, әдіс-тәсілдер – барлығы балалардың қарым-қатынас, танымдық қызметін белсендіру бағытында қарастырылады. Ойын арқылы білім беру – балалардың зейінін, есте сақтау қабілеттерін және логикалық ойлау деңгейін көтеруге көмектеседі.
Осылайша, мектепке дейінгі кезеңде дидактикалық ойындардың рөлі орасан зор, себебі олар тек білім деңгейін арттырумен шектелмей, балалардың шығармашылық қабілеттерін де дамытуға ықпал етеді. Педагогтар бұл әдісті қолдана отырып, әрбір баланың қызығушылығына жауап беретін қызықты әрі тиімді оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыра алады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«ӨРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ
ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ
ЖОБА ЖҰМЫСЫ
«Дидактикалық ойындар арқылы мектеп жасына дейінгі балада қарапайым математикалық түсініктердің қалыптасуы»
Павлодар, 2016ж
Дайындағандар
Акинова Асем Жолдасбековна. Ертіс ауданы, Ынтымақ ауылы шағын орталық.
Кулдошбекова Гульмира Сериковна Ақсу қаласы, ҚМҚК «Балапан» бөбектер бақшасы.
Садвакасова Жанар Нуржановна. Павлодар қаласы. №26 балабақша.
Батенова Бағдагүл Жамбуловна . Екібастұз қаласы №12 балабақша.
Жаркенова Мадина Жұмабевна . Лебяжі ауданы Қазы ауылы «Жауқазын» балабақша.
Сайлаухан Айша. Екібастұз қаласы,Шідерті кенті №11 «Қарлығаш»бөбектер бақшасы.
Романова Салтанат Махмудовна. Павлодар қаласы №14 балабақша.
Мазмұны
Кіріспе 4
1. Жобалау әдісі – инновациялық педагогикалық технология6
2 Жобаның педагогикалық маңыздылығы7
3. Мектепке дейінгі мекемедегі тәжірибесінде қолданылатын жобаның
негізгі түрлері, құрылымы және кезеңдері8
Қорытынды12
Қолданылған әдебиеттер тізімі14
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Жобалау іс – әрекеті педагогтардың шығармашылығын жүзеге асыруға және білім сапасының көрсеткіші ретіндегі жол болып қарастырылады. Педагогтармен жобалау іс – әрекетін меңгергенде әдістемелік жұмыстың жүйесін өндеу.Педагогтардың құзіреттілік деңгейін және жобалау іс – әрекетіндегі сұрақтардың өзгерген динамикасын айқындау.
Елбасы Н.Ә. Назарбаев отандық білім беру жүйесіне инновациялық әдіс – тәсілдерді ендіруге және болашаққа серпіліс жасауға міндеттіміз, мұндай жағдайда Қазақстанға жүйелі ойлайтын, дүниетанымы кең, ақылды, әрі шығармашыл адамдар қажеттілігін айтып өткен. Біздерге сондай педагогикалық жаңалықтардың бірі – балалармен жұмыс жасауда жобалау іс – әрекетін ендіру. Біздің барлық жобаларымыз педагогтардың, балалардың және ата – аналардың бірлескен шығармашылығы болып табылды. Бұл әдісті пайдалану мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының талаптарын жүзеге асыруға деген қадам болып саналады. Негізгі мақсатымыз жобалау іс – әрекетін қалыптастыруға мүмкіндік туғызу, кәсіптік құзіреттілігінің деңгейін көтеру және балабақшаның білім процесінің нәтижесін көтеру.
Жобалау әдісі– бұл білім беруді ұйымдастырудың жаңа технологиясының бірі, бұл әдіс арқылы балалардың танымдық қызметі таңдалып алынған дайын ақпарат арқылы емес, өздерінің қызығып таңдаған ақпаратының ізденісін дамыту арқылы жүзеге асады. Жобалау қызметі – бұл әртүрлі, анықталған мақсатқа жету үшін ықпалдасқан қызмет. Жобалаудың мәселені шешуден айырмашылығы, оның қорытындысы бойынша бала қызметінің нәтижесі және оның ары қарай қолданылуы шамаланады.
Жобалау қызметінің ерекшелігінің мәні, балабақша баласы өзінің мәселесін, жұмыс барысында келесі міндеттері шешіледі:
Педагогтардың кәсіптік құзыреттілігінің деңгейін және балабақшадағы білім процесін жетілдіруде келесі шарттарды алға тарту;
Жоба жұмысының мақсаты:Жоба – ол баланың мақсатқа жетуде қоршаған ортасын кезеңді процестер мен алдын-ала жоспарланған тәжірибелік іс-әрекет арқылы қабылдайтын педагогикалық әдіс. Сондықтан жоба тақырыбының мақматы мектепке дейінгі балалардың сабақтарында жобалау әдісін қолдану мәселесін қарастыру.
Міндеттер:Жұмыс барысында келесі міндет шешіледі:
Жобалау әдісі – инновациялық педагогикалық технологиясына түсінік беру.
Жобаның педагогикалық маңыздылығын қарастыру.
Мектепке дейінгі мекемедегі тәжірибесінде қолданылатын жобаныңнегізгі түрлерін, құрылымын және кезеңдерін ашу.
Жоба обьектісі: Мектеп жасына дейінгі балалардың оқу іс-әрекетінің оқыту үдерісі.
Жоба пәні: Мектеп жасына дейінгі балалардың әлеуетін арттыру үдерісі.
Жоба болжамы: Егер тәрбиеленушілердің шығармашылық әлеуетін арттырудың әдіс- тәсілдерінің маңыздылығын дәлелдей алсақ, онда төмендегідей жетістіктерге жетуге болады:
- балалардың ақыл-ойы кеңейеді;
- өз бетімен еңбектену, іздену, жаңа нәрсені ойлап табу, талпыну қабілеттері ашылады;
- логикалық ойлауы, ой- белсенділігінің артуы;
- өзін-өзі бағалай білуі, өздігінен жетілу дағдылары қалыптасып дамиды;
- белгілі бір іс-әрекетті орындағанда жігерлі еңбек етуі, шығармашылық тапқырлығы үстей береді.
Жоба әдісі: осы зерттеп отырған мәселеге байланысты психологиялық, педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерге талдау жасау. Педагогикалық жаңа технологиялар мен әдіс тәсілдердердің тиімді жолдарын қарастыру..
Жобаның практикалық маңызы: Жоба жұмысымызда қарастырылған балалардың шығармашылық әлеуетін арттыру жолындағы әдіс-тәсілдерді оқу іс-әрекетінде қолдануға болады.
Жобаның теориялық маңызы: Зерттеудің теориялық бөлімі оқу іс-әрекетін өткізу үшін өте қолайлы, балалардың білімін кеңейтеді, балалардың танымдық белсенділігін арттырады.
Жобаның ғылыми жаңалығы:
- Танымдық іс-әрекетінде үздіксіз өткізуді пайдалану арқылы бала жан-жақты дамудың педагогикалық негізі жасалды.
- Алғаш рет танымоқу іс-әрекетінде: әртүрлі тақырыпта әңгімелесуді өткізу, баланың жеке тұлға пікірімен санасу негізінде бала өміріне енгізудің жүйесі жасалды.
Жобалық жұмыстың құрылымы:Жоба кіріспеден, негізгі мазмұнын ашатын бес мәселеден,қорытындыдан және қолдаанылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жобалау әдісі – инновациялық педагогикалық технология
Жобалау әдісі – инновациялық педагогикалық технология. Педагогикалық жоба ол педагогтардың арнайы ұйымдастырған, балалардың өздігінен шешім қабылдауын және де өз таңдауы мен еңбегінің, шығармашылығының нәтижесіне өзін жауапты ететін іс-әрекеттер тобы. Арнайы білімді қажет ететін айқын мәселелерге ынталандыру және жоба іс-әрекеті арқылы мәселенің шешімін қамтитын білімнің іс-жүзінде пайдалануы. Жоба технологиясының ерекшелігі – баланың алдағы іс-әрекетті жобалай алуы мен оның субьекті бола білуі. Жоба – ол баланың мақсатқа жетуде қоршаған ортасын кезеңді процестер мен алдын-ала жоспарланған тәжірибелік іс-әрекет арқылы қабылдайтын педагогикалық әдіс. Жобалау әдісі түсінігінің негізгі тезисін танып жатқанымыздың барлығын не үшін қажет екенін және бұл білімді қайда және қалай пайдалану керектігін білеміз.
Мәселені жете зерттеу арқылы,нақтылы нәтиже бере алатын, рәсімделген дидактикалық мақсатқа жету тәсілі. Жобалау әдісі – барлық кезде қандай да бір мәселенің шешімін жорамалдайды.Жобалау әдісі – жеке басқа бағытталған оқыту әдісі. Ол оқудың мазмұндық бөлігі мен тапсырма кешені арқылы шеберлік пен дағдыны дамытады.Ол оқытудың мазмұндық бөлігін тапсырма жиынтығы арқылы балалардың зерттеу іс-әрекетін болдыруға себепші, оқытылатын мағлұматтарды қандай да бір іс-әрекет немесе продукция ретінде алып шеберлік пен дағдыны дамытады. Жобалық іс-әрекетібіріккен оқу танымдық іс-әрекеттің ортақ нәтижесіне бағытталған,ортақ мақсаты, қиыстырылған әдісі, іс-әрекет тәсілдері бар,балалардың шығармашылық және ойын іс-әрекеті. Педагогикалық жобалау – қандай да бір мәселенің шешімін көрсететін жоба жасау үрдісі.Ол оқу үрдісі жағдайында орындалатын және оның тиімді жұмыс істеуі мен дамуына бағытталған іс-әрекет. Жобалап оқытудың артықшылықтары:логикалық дәрежеде ойлау мен белсенді зерттеуді мадақтау,балалардың өз күштері мен мүмкіншіліктеріне деген сенімдерінің артуы,жобамен жұмыс жасағанда, дәстүрлі оқытумен салыстырсақ балалар өз оқуларының жауапкершілігін байыпты түрде өздері алады. Нәтижесінде оқудың сапасы жақсарады және ойлау мүмкіншілігі мен мәселені түсіне білу, ынтымақтасу және қарым-қатынас сияқты іс-әрекет шеберлігі мен әдістерін дамыту мүмкіншілігі артады.Сонымен бірге даму деңгейі әр түрлі балаларды оқыту мүмкіншілігі артады. Жобалау әдісінің басты идеясы: балалардың танымдық қызығушылығын дамыту, өз беттерінше және тәрбиешісі мен ата-анасының көмегі арқылы өз білімдерін дұрыстап ақпараттық кеңістікте жөн таба білу және сыни ойлауды дамыту. Жобалау қызметін ойдағыдай жүзеге асыруға қажетті жағдайлар.Педагогпен бірге мақсатқа жету жұмысы.Тақырыптың түсініктілігі. Алынған мәселе жағдайы бәріне түсінікті болуы қажет.
Жобаның педагогикалық маңыздылығы:
Жобалап оқытудың артықшылықтары:логикалық дәрежеде ойлау мен белсенді зерттеуді мадақтау,балалардың өз күштері мен мүмкіншіліктеріне деген сенімдерінің артуы,жобамен жұмыс жасағанда, дәстүрлі оқытумен салыстырсақ балалар өз оқуларының жауапкершілігін байыпты түрде өздері алады. Нәтижесінде оқудың сапасы жақсарады және ойлау мүмкіншілігі мен мәселені түсіне білу, ынтымақтасу және қарым-қатынас сияқты іс-әрекет шеберлігі мен әдістерін дамыту мүмкіншілігі артады.Сонымен бірге даму деңгейі әр түрлі балаларды оқыту мүмкіншілігі артады.ұйымдастырушы рөлін атқарады. Жобалау қызметі белсенді, шығармашыл педагогқа Жобаның педагогикалық өзектілігі, жобалау қызметінің үрдісі бойынша педагог тек дайын білімді беру емес, балалардың танымдық қызметін білім беру салаларының мазмұнын тиімді ықпалдастыра отырып, әр түрлі, қызықты, толық мазмұнды қызметтер арқылы мақсат – міндеттерді ойдағыдай шешуге мүмкіндік береді. Жобалау әдісі тәрбиеленуші балалардың ата – аналарымен ынтымақты жұмыс жасау тиімділігіне және олаар
•Балаларға:
Жобалау балалардың белсенділік түрлерінің басқа формаларының дамуымен орны толтырылмайтын танымдық іс-әрекетінің маңызды сферасы болып келеді. Ол мектепке дейінгі жастағы баланың дамуына жағымды әсер ететін қасиеттердің қатарына ие. Ең алдымен баланың болмыстың түрлі салалары туралы білімдері кеңейтіледі. Ол көбінесе зерттеушілік және шығармашылық жобалардың орындалуымен байланысты. Сонымен қатар, баланың танымдық, коммуникативтік және реттегіш сияқты жалпы қабілеттері дамиды.
•Педагогтарға:
Жобалау педагогтарды мүмкіндіктер кеңістігінде болып, үйреншікті және үлгі бойынша іс-әрекеттерді қолданбауға, күнделікті шығармашылық өсуді талап етеді.
•Ата-аналарға:
Балалар мен ата-аналардың қарым-қатынасы дамиды. Бала жақын үлкендерге өздеріне таныс ситуацияларда жаңаны ашып, түрлі идеяларды ұсынғандықтан, өзінің ата-анасына мазмұнды. Баланың және ата-ананың болмыс өмірі мағыналы мазмұнымен толысады, оның өзі түрлі альбомдар, қызықты істер мен дәстүрлермен көрсетіледі.
1.Дайындық. 2.Негізгі. 3.Қорытынды.
1.Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары.
1.Монопәндік – білім саласындағы мәселелерді шешетін «Денсаулық» жобасы,
1.Эмпирикалық: тірі және өлі табиғат әлемінде өздік бақылаулар мен эксперименттер жүргізу. «Қар бүршіктері қайдан ұшып келеді?», «Неліктен бәйшешектер бәйшешек деп аталады?», «Қызғалдақ»- ұрып кететін гүл. Нәтижелер өсімдік сақтайтын бүктемелер, тәжірибе картотекалары ретінде рәсімделеді.
3.Мектепке дейінгі мекемедегі тәжірибесінде қолданылатын жобаның
негізгі түрлері, құрылымы және кезеңдері.
Балабақша өміріне тарту мүмкіндігін де оңынан шешеді. Балабақшадағы және мақсатқа жету тәсілдерін табуға көмектеседі. ойларын өз бетімен тұжырымдай алмайды, сондықтан балабақшаның тәрбиелеу мен оқыту үрдісіндегі жобалау қызметі балалардың, педагогтардың, ата-аналардың қатысуымен ынтымақтастық түрде өтеді.Мектепке дейінгі жастағы бжабдықтар Үлкендердің көмегіне сүйене отырып, балалар өз мәселелерінің шешімін ата-аналарына сұрақ қою арқылы, танымдық әдебиет кітаптарды оқу, бақылау жасау арқылы ізденіп табады. Олар бірігіп шығармашылық қызметпен: сурет салады, шеберлік қол өнерімен айналысады. Зерттеу: ізденеді, деректерді жинақтап қорытады,табиғат құбылыстары туралы әр түрлі дерекнамалардан мағлұмат жинайды, кітаптар, кинофильмдер,интернет пайдаланады. Зерттеу, іздестірулер нәтижесі газет айдарлары, альбомдар, журналдар немесе аспаздық кітаптарда жинақталады. Қызыл кітап арқылы (сирек кездесетін және жойылып бара жатқан) өсімдік түрлері мен жануарлар құстар туралы білімдерін кеңейтіледі.
2.Мектепке дейінгі ұйым басшысының анықтамалығы.
2.Пәнаралық – «Денсаулық» «Коммуникация» таным сияқты бірнеше білім салаларының мәселесін шешетін жоба, яғни бір тақырыпты әр түрлі саладағы ұстаным бойынша қарастырамыз.Пәндік немесе пәннен тыс мектепке дейінгі білім беру оқу жоспарының вариациялық бөлігінің мәселесін шешетін жоба.
3.Бала мен балабақша (Республикалықпедагогикалық журнал)
3.Рөлдік ойындар жобасы: бұл шығармашылық ойын нышандары, ойын жобасы.Мұнда балалар ертегі кейіпкерлерінің бейнесіне еніп, берілген тапсырмаларды өздері шешеді. Нәтижесінде: -Мазмұнды ойын, бала мерекелері ұйымдастырылады, балалар ертегілерді кейіптендіре біледі.Су асты әлеміне ойын-саяхаттары ойналады. Балалар «Театр» сюжеттік-рөлдік ойындар ойнауға үйренеді.
4.Атамекен-ай (Еларалық журнал)
4.Шығармашылық жоба: әдетте қатысушыларда ортақ іс-әрекеттерінің дайындалған құрылымы болмайды.Бұл балалардың үлгілер мен пішімдер жасау, әңгімелер құрастыру, тақпақтар, ойдан шығарылған кейіпкерлері бар әңгімелер. Нәтижесінде балалар музыкалық ертегі драмаластыру, столүстілік театры арқылы әңгімелер ойлап табу, кейіпкерлер дайындау, ата-аналар мен балаларға қойылым көрсету мен сахналастырылған,суреттелген диафильмдердің фильмотекасын жасау, альбом дизайны көрмесі. Шығармашылық жобаларда табиғи және құнсыз материалдарды пайдаланған жөн.
5. Фантастикалық жоба: таныс әңгімелер мен ертегілер, мультфильмдерді мазмұнына қарай отырып, және балалардың өз шығармашылығы мен қиялынан «Болашақтың қаласы», «Келімсектер жерде», «Суперробот» Бетман сияқты жобалар құру.
5.Дене тәрбиесі валеология элементтерімен (Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Орталық азия мен Қазақстандағы ЮНЕСКО)
6. Ғаламторданалынғандеректер.
7. Ф.Н. Жұмабекова. «Мектепкедейінгі педагогика» [100-108 беттер].2012 жылы
8.Н.Е.Веракса. «Проектная деятельность дошкольников» 2006 жыл
9. О.И Давыдова, А.А. Майер , Л.Г. Богословец«Проекты в работе с семьей» 2000 жыл
I – кезең
II - кезең
III - кезең
Ата – аналардың қызметі: Баламен бірігіп жобаға қажетті ақпаратты әдебиеттен, интернеттен, энциклопедиадан ізденеді. Іс – әрекеттің алгоритімін құрып, міндеттерді, тапсырмаларды бөліп береді.Балалардың қызметі: Балалардың ұйымдасуы. Балалармен және ата-аналармен ұйымдасқан қызмет түрі.
Әр түрлі қызметтерді ұйымдастырады. Тәжірибелік көмек береді.
Балалардың және ата-аналардың қызығушылығын қолдау үшін іс – шаралар жоспарын белгілеу.
Балалардың қызметі: Мәселеге ену. Ойын жағдайына төселу.Ата – аналардың қызметі: Жобаның мақсат – міндеттерін (не үшін), мерзімін, мәселесін қалыптастырады. Алдағы істі жоспарлайды.
Балалардың мектепке дейінгі жаста әлем туралы жаңа мәліметтерді білуге ұмтылысы, қоршаған ортаны танып білуге деген ынтасы, бақылау жасауға, өздігінен ізденуге әрекет етуі – ол табиғи қалыпты жағдай. Әрбір дені сау бала туылғаннан әр нәрсені «зерттеп білуге» құштарлығы, ізденушілік белсенділігі басым болады. Осындай ішкі ынта ықылас зерттеу жасауға түрткі болып, баланың психикалық және өзіндік дербес дамуына жағдай жасайды. Балалардың өздігінен зерттеу жасай отырып алған білімдері репродуктивті тұрғыда алған білімдеріне қарағанда берік болады. Жобалық іс-әрекет процесінде біздің балалар ойлауға, өз ой түйінін жасай білуге, ақпаратты шығармашылықпен ізденуге, олардың бойында презентациялық, ізденіс танымдық дағдылары мен іскерліктері дамыды. Балалар бір-біріне көмекке келуге, ұжымда жұмыс жасауға үйреніп, оқыту процесі олар үшін тұлғалық маңызды болып келеді. Тәрбиеші ойынға тек қана балаларды қызықтырып, уақыт өткізудің құралы деп қарамай, балаға берілетін танымның білім мен тәрбиенің құнды негізі деп қараса ғана үлкен жетістіктерге қол жеткізіп, мақсатына жете алады. Ойын арқылы ғана дамыған бала алғаш мектеп есігін ашқанда білімді, қоғамдық тәжірибені тез меңгеріп, мінез-құлқын, ерік-жігерін, қабілетін дамытып, дүниетанымын кеңейтіп, болашаққа қызығушылықпен қарайды. Қазіргі кездегі оқытудың инновациялық әдістерінің бірі – жобалық іс-әрекет, мұнда балаларды өз бетінше ойлауға ғана емес, сонымен қатар ақпаратты шығармашылық іздеуді жүзеге асыру, проблеманы табу және шешу, балалардың қызығушылықтарын оятып. Жобалау технологиясын жүзеге асыру біздің балаларға өз бетінше жобалардың тақырыптарын, идеяларын ұсынуға мүмкіндік берді. Олардың қисынды ойлауы, әр құбылысты жан-жақты зерттеу керектігі туралы түсініктері қалыптасты. Жұмыс процесінде балалардың белсенділігі мен өз бетімен жұмыс істеу дағдылары қалыптасты. Тәрбиешілер әр баланың өзін-өзі тануына ықпал етіп, оның жеке ерекшеліктерін ашып, жеке тұлғасының өзіндік мәдени аймағын құра білді. Қажет болған жағдайда тәрбиеші анықтамалық, практикалық материалды ұсынып немесе оны қайдан таба алатындарына нұсқау жасайды. Жобаның соңғы кезеңі – қорғау.Ол әрқашан өте қызықты көрініс. Жобаны қорғау үшін қонақтарды, ата-аналарды, балаларды шақыруға болады. Эмоционалдық қызудың жоғары деңгейі дәл осы кезеңге келеді және де оны жобаның әлеуметтік маңыздылығымен күшейту қажет. Жоба кімге және не үшін құрылғанын және не үшін қажет екенін түсіндіру керек. Жобаны қорғау формасы қызықты да жарқын, әр баланың, ата-ананың, педагогтың жасаған үлесін айқындап көрсете алатындай ойластыру керек. Баланың ата-анасымен бірлесіп орындаған жұмысы бір-бірін жақсы түсініп, өзара қолдаушы қарым-қатынас орнатуға септігін тигізері сөзсіз.Жобалық іс-әрекеттің қорытындысы – бұл басқа балаларға және ата-аналарға нәтижелерін көрсететін презентация. Жобалардың тақырыптары әр түрлі болуы мүмкін: «Тату-тәтті жанұя», «Жанұямыздың дәстүрлері», «Біздің ойыншықтар», «Табиғатқа көрік берген көбелектер», «Тастар құпиясы» және т.б. Осылайша, отбасылық жобалар балалар мен ата-аналардың дүниетанымын кеңейтіп, шығармашылық қуат беріп, отбасындағы жағымды өзгерістермен толады, отбасы мен мектепке дейінгі ұйымның өзара әрекеттестігі мен ынтымақтастығын құруға ықпал етед.
Білімді қолданыста пайдалану үшін мектеп жасына дейінгі балалармен өз ықыластарымен ұсынылған кішігірім жобалар алу қажет, сонымен қатар 3 нәрсеге көңіл аудару қажет: Мектепке дейінгі баланың қызығушылығы,оның белсенділігі және оның дербестігі;
Дайындық(ұйымдастыру) кезеңінде не үшін дәл осы жоба таңдалды деген сұраққа жауап бере отырып,жобаның қазіргі мән-жайы, бұл жоба қандай мәселелерді шешеді және бұл жобаның нәтижесі қандай болмақ осы сұрақтарға жауап беріледі.Сонымен бірге жобаның тақырыбы, мақсаты, міндеті, мәселесі, уақыты және қоры анықталады.Жұмыстық жоспар жасалады, командалар құрылымы, жауапты адамдар тағайындалады.
Даму перспективаларын анықтау жобаның соңғы кезеңі – жобаны қорғау- әрқашан көріністі. Оған ата-аналармен кішкентай балаларды, жалпы қонақ шақыруға болады. Дәл осы кезеңде жоба эмоциялық тұрғыдан қыза түседі және осы кезде оның әлеуметтік маңыздылығын да арттыру керек.Не үшін, кім үшін жасалғанын және жалпы не үшін қажет екенін түсіндіру керек. Қорғау өте жарқын болуы керек, онда әрбір баланың, әр ата-ананың, әр мұғалімнің еңбегі көрінетіндей етіп ойластыру керек.
Желілі – рөлді ойын жағдайына енгізу.
Жоба бір мәселені шешіала жобалау қызметінің ұйымдастырушысы, авторы бола алмайды, баланың қызығушылығын түсінетін үлкендердің көмегін қажет етеді. Қойылған мақсат – міндеттердің шешілуіне байланысты үлкендер балаға құрал –
Жоба кезінде бала (қашан? қандай?қайда?)деген сұрақтарға тәжірибе жасап, пайымдайды, іздестіреді, жауап іздейді, тілдік қарым- қатынастарға түсіп, өз ойларын әр түрлі білдіреді, не үшін әрекет етіп жүргенін түсініп, өз қызығушылығы мен арманын айтады. «Біз кафе ашамыз», «Өсімдіктерге қалай әдемі болуға көмектесу керек?» деген сияқты кішігірім жобалар балалар мен ұстаздардың шығармашылық іс әрекеттерін талап етеді.Ал «Мен және басқалар», «Достар атызда өспейді», «Қалай өз өміріңнің әміршісі болуға болады?» деген сияқты әлеуметтік бағыттағы ұзақ мерзімге арналған жобалар балалар мен мұғалімдердің 3 айдан 6 айға дейінгі жұмысын талап етеді. Мектеп жасына дейінгі оқу мен тәрбие мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім беру стандарты педагогикалық үрдісінің бағдарлануын,жобалануын және құрылуын болжайды.Білім беру ұйымдарында жобалау әдісі педагогтардың жобалау құзыреттілігін арттыру шарттарының бірі ретінде пайдаланылады. Жобалау әдісін пайдалану педагогтарға инновациялық идеялар қосуға мүмкіншілік жасайды. Педагогтың жобалау құзыреттілігіне мыналар жатады:педагог жұмыстарының нәтижелерін жобалай білу; педагогикалық ықпал етудің жолдарын жоспарлау; тәрбие мен оқытуда кездесетін қиыншылықтардың нәтижелерін болжау; нақты педагогикалық тапсырмаларды бөліп көрсету, оларды шешу шарттарын анықтау; балалардың әр түрлі іс- әрекеттерін басқару жұмыстарын жоспарлау және тәрбие мен оқыту жұмыстарының әдістері мен ұйымдастыру түрлерін, құралдарын таңдай білу.
Жобаға қатысушылар құрамы топ, шағын топ, жеке, отбасы, жұп болуы мүмкін.Жобаның ұзақтығы қысқа мерзімді – 1,2 немесе бірнеше сағат, 1-2 апта, орта мерзімді 1-3 ай, ұзақ – бір жылға дейін. Тәжірибеде мектепке дейінгі білім беруде жобаның орындалуы мектеп жасына дейінгі баланың психикалық дамуына байланысты болады.Әсіресе берілген жобаға деген қызығушылық пен ықыластың тұрақтылығы.
Жобаға қойылатын негізгі талаптар: Шешімін іздейтін мәселенің болуы, жоба бұл байсалды ойын,баланың дербестігі және ата-ана мен баланың ортақ шығармашылығы;
Жобада тәрбиеші қызметінің сипаты: тәрбиеші баланың серіктесі әрі оның өзін-өзі дамытудағы көмекшісі болып табылады.Тәрбиеші жобаның негізгі жетекшісі, әрі мәселені шешудегі баламалар тобы менжеке баламалардың жігер үйлестірушісі. Тәрбиеші жоба кезінде сырттай бақылайды, кеңесші әрі сарапшысы бола отырып, аз айтып балалармен көп ізденеді. Ақпарат көздерін тауып, ұсыныстар жасап отырады және жасалған жұмыстардың нәтижелерін бағдарлай біледі.
Жобалар не үшін керек?
Жобалау кезінде мектеп жасына дейінгі бала рөлінің өзгереді. Жоба кезінде мектеп жасына дейінгі бала оқыту субьектіне айналады.Іс-әрекет мақсатын тәрбиешімен бірге бала өзі анықтайды.Бала мәселені шешуде өзіне керекті нәрсені өзі көбірек таңдай алады және оқу мен тәрбие процесіне белсенді қатыса алады және бала мүмкіншілігінің көптігі (тәжірибе жасап көреді, жаңа нәрселерді таниды). Сонымен бірге бала тапсырманы орындауда жауапкершілік жүктей алады және уақытын бөліп пайдалана біледі, топтық жұмыстарда көбірек тәуелді болады.
Жобалаудың негізгі қызметі – бағдарламаны белгілеп, арнаулы іс-әрекеттердің жалғасуына құралдар таңдау.Жобалық әдіс – айқын іс-әрекеттер кезеңінен өтетін айдың пайда болуынан бастап жүзеге асуы.
Бағыттау сабақтарының мақсат-міндеттеріне қол жеткізу барысында жобалау әдісі таптырмас оқыту тұрі болып табылады. Жобалау әдісі- оқу үрдісін ерекше етіп тұратын кешенді оқыту тәсілдері жиынтығы. Бұл әдіс – оқушыларға әрекеттерін өз бетінше жоспарлауға, ұйымдастыруға және бақылауға мүмкіндік береді. Бұл технологияда жобаға оқушылардың қызығушылығын туғызу басты қиындық болып табылады. Сондықтан жобаның маңызын түсіндіру жұмыстарын жүргізу керек болады.
Бұл әдісті қолданғанда балалар тек қана өздерінің іс- әрекеттерін жоспарлауды ғанақоймай, сол жоспарларын жүзеге асыру үшін жаңа әдіс тәсілдерді ойлап табады,бірнеше саладан алған білімдерін бір міндетті шешуге қолданады, табылғаннәтижелерді талдап, болжаммен салыстырады. Осы талдаудың нәтижесі арқылыжаңа міндет қояды. Жауапкершілікке тәрбиелейді, бастаған істі аяқтауға баулиды.Аталған әдіс бала жаратылысына тән: білуге құмарлық, байқау жасауға талпыныс, өзінше эксперимент жүргізу сияқты бала әрекетіндегі жеке қасиеттерін ашуға жағдай жасайды.Жоба тапсырмаларын орындау үстінде көбінесе оқушылар жұптасып, немесеүш-үштен бірігіп, немесе шағын топпен жұмыс істейді. Табысқа жету ұжымдағыәрбір мүшенің тілдік қатынасқа құрылған жоба тапсырмаларын дұрыс орындауына және ұжымның жаппай ұйымшылдықпен жұмыс істеуіне байланысты. Жобада оқытушы сарапшы, үйлестіруші немесе қосымша мәліметтерді беруші рөлін атқарады. Бұл технологиялық оқудағы мұғаліммен оқушының іс-әрекеті түбегейлі өзгереді.
Жобалық іс-әрекеттерді пайдалану мектепке дейінгі оқу мен тәрбие саласында көптеген тапсырмаларды шешеді. Мектеп жасына дейінгі баланы орындаушы емес, іскер етіп тәрбиелеу мүмкіншілігін береді. Әр бала өзіне ұнайтын іс-әрекет жасай отырып, әр бала өзін шығармашылық тұлға етіп көрсете алады. Соынмен бірге жобалық іс-әрекет бала бақшада зерттеушілікпен зор қиюласады, өйткені балалар тумысынан зерттеушілер, олар шаршамайды, тырысады, аңғарғыш және әуес. Тек осы мүмкіншіліктерін жобалық іс-әрекетте қажет арнайы икемге пайдалану керек.
Жобалық іс-әрекеттің кезеңдерінің мазмұнын қарастырайық.
Жобаның жүзеге асырылуы арасында өзгерістер енгізілуі де мүмкін. Бастысы бағдарламаның дәл дұрыс орындалуы емес жұмыстың тиімділігі (жобаның мақсатқа жетуі). Жобаның жүзеге асырылуына бағыттайды, қызметтің әр түрін ұйымдастырады (әңгіме, ойын, бақылау, нәтижелілік қызмет және т.б. )
Жобаның тақырыбы келесі талаптарға жауап береді.1.5 оқыту салаларының мазмұнынан таңдалады, яғни мемлекеттік стандарттың талаптарына сай келуі керек; 2.тақырып бағдарламадан тыс таңдалып, оқу жоспарының вариациялық бөлімімен сай келуі мүмкін; 3.мектепке дейінгі жастағы балаларға жақын және түсінікті болуы тиіс;и 4.жақын даму аймағында орналасуы тиіс;
Қорытынды
Қорытынды кезеңде жобаны қорғау, рефлексия, қойылған мақсат тұрғысынан алынған нәтиженің бағалануы және түзетулері енгізіліп және қорытындыланады.
Қызығушылық 1-2 сабақта немесе керісінше ата-аналардың қатысуымен жобаның жасалуына қарай ұзақ болуына байланысты болады.
Мақсаттылық жобаның белгілері: (мақсат жоқ болса – жоба да жоқ). 1. Өзгеріс (оқу процесінің қажет күйге айналуы). 2.Уақытына шектеу қою ( барлық жобаның басталып, аяқталатын мерзімі болуы керек). 3.Жобаның бірегейлігі.4.Қажет қордың шектеулігі.
Мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңартудың бір бағыты ұлттық білім беру жүйесін модернизациялау саясаты – дүниежүзілік білім беру кеңістігіне енудің шарттарының бірі. Модернизация оқыту мен тәрбиелеудің нәтижесі ретінде білім беру сапасына қойылатын жаңа талаптарын айқындайды. Мектепке дейінгі білім беру жүйесін модернизациялау мектепке дейінгі ұйымның іс-әрекетінің сапалық өзгерістеріне, даму тәртібіне көшуге ықпал ететін инновацияны меңгерген жағдайда ғана мүмкін. Мектепке дейінгі білім беру жүйесін модернизациялау жағдайындағы жұмыс жасап жатқан педагогтарға оқу тәрбие материалының жаңа мазмұнын шығармашыл ойлап түсіну, жан-жақты тәрбиенің аса тиімді жолдарын, формалары мен әдістерін табу қажет. Кәсіби шеберліктің жоғары деңгейін меңгеру жоғары дамыған кәсіби ойлауға, педагогтың шығармашылық әлеуетін белсендіруге бағытталған. Жобалық әдіс – оқытудың қазіргі кездегі инновациялық әдістердің бірі. Бұл әдісті қолдану балалардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруға ықпал ететін МЖМБС жүзеге асырудың бір бағыты болып келеді. Жеке тұлғалық бағдарлы тәсіл – білім беру жүйесінің басты орнына баланың тұлғасын. Инновациялық бағыттардың бірі:«Отбасылық педагогикалық жобалар». Мемлекеттік стандарттың «Таным» білім беру саласында отбасылық тәрбие міндеттерінде аталғандай, ата-ана баланың танымдық қызығушылығын және білуге құмарлығын бірлескен ойын, практикалық, зерттеушілік және ізденіс іс-әрекеті арқылы қанағаттандыруы тиіс. (ҚР МЖМБС – 2008 ж.). Сондықтан да бүгінде мектепке дейінгі ұйымдарда отбасылық педагогикалық жобаларға ерекше орын беріледі. Жобалық іс-әрекет мектепке дейінгі жастағы балалардың ақыл-ойын тиімді дамытуы үшін балалардың танымдық белсенділік ерекшеліктерін түсіну қажет. Жобалық іс-әрекетте бала қойылған міндеттердің орындалуына байланысты түрлі мүмкіндіктерді зерттейді, өзінің анықтаған критерийлері бойынша ұтымды тәсілін таңдайды. Мектепке дейінгі жастағы жобалық іс-әрекеттің өзіндік ерекшелігі баланың түпкі ойының өзі ғана, оның техникалық мүмкіндіктерінен озады. Осыған орай, баланың ойындағысын жүзеге асыруда оған көмек беру маңызды. Басқа балалардың көмегіне сүйену қиын. Жобалық іс-әрекетті жүзеге асыру үшін үлкендерді қатыстыру қажет, алдымен баланың ата-анасын, себебі жалғыз өзі бұл іс-әрекетті орындай алмайды. Жобалардың негізгі мақсаты отбасын нығайту, балалар мен ата-аналарды қатысушылардың нәтижелі қарым-қатынасы мен серіктестігі негізінде пайда болатын шығармашылық процеске қатыстыру.
Мектепке дейінгі білім беруде жобалардың мына түрлері пайдаланылады:
Мектепке дейінгі жастағы балалардың ересектеулері құм мен сазды қуана зерттейді, өзіндік ерекшеліктерін тани отырып, жүзуге кемелер жібереді, самалды тосады,суды түрлі түсті мұздақтарға айналдырып, ал күн көзін түрлі - түсті алауларға айналдырады, көпіршік жасап, сурет салып көреді, ал бұл арқылы балалар негізінде «Ауа қайда болады?», «Неге кемпірқосақ түрлі- түсті болады?» деген сияқты қиын сұрақтардың шешімін іздейді.
Негізгі кезең – жобаның жүзеге асуы кезеңі бұл кезеңде ақпарат жинап және оны анықтайды, жобаны жасақталады, жоспар бойынша негізгі іс-шаралар өткізіледі, жоспарларды бақылау және түзету жұмыстары жүргізіледі.
Отбасымен жұмыстар ұйымдастыру. Балабақшаның арнаулы мамандарын (музыка жетекшілері, педагог – психолог, тіл мамандары, дене тәрбие нұсқаушылары) жобаға тарту . және оны қолданыста пайдалану үшін әр түрлі білім салаларынан мағлұматтарды ықпалдастыра алады.Балалар біріншіден ойлауға, ал содан кейін барып істеуге, іс-әрекетінің жоспарын құрып, келісімдерді бұзбай,келісілген мәмілелерден таймауға тырысады. Жобалар әртүрлі белгілеріне қарап бөлінеді. Ең елеулісі іс-әрекеттің басымдық түрі болып табылады.
Педагогтардың жобалау құзыреттілігін қалыптастырудағы негізгі мақсат - ұсынылған мәселе бойынша жоба жасауға үйрету. Мектепке дейінгі білім ұйымдары педагогтарының кәсібилігін арттыру ретінде зерттеу, жобалау жұмысын дамыту. Инновациялық іс -әрекеттің ұйымдастырылуында маңызды рөл оқу - әдістемелік ісі мектепке дейінгі ұйымның әдіскеріне беріледі. Оның іс- әрекеттерінің басым бағыттарынының бірі педагогтардың жобалау құзыреттілігін арттыру болып табылады. Жобалау әдісі жұмыстарын мектеп жасына дейінгі қолданысқа кіргізуді педагогикалық кадрлармен жұмыстар ұйымдастырудан бастау қажет. Әдістемелік қызметі өз жұмысын қарапайым ликбезден,яғни барлық мұғалімдерді қарапайым жобалау әдісі мен зерттеу әдісіне үйретуден бастай алады.Сонымен бірге жобалық зерттеу жұмысынан қандай нәтиже күтетіндері туралы педагогтармен кішігірім сауалнама жүргізе отырып, жобалық іс әрекеттері бойынша әдебиеттердің библиографиялық тізімін дайындап және әдістемелік әдебиеттер таңдай біледі.
Педагогтың қызметі: Жобаның мақсат – міндеттерін педагогтармен, ата аналармен, балалармен талқылау жұмыстары. Міндеттердің шешілуіне көмектеседі.
Қорытындылай келе жобалау әдісі арқылы төмендегідей нәтижеге қол жеткізуге болады: Педагогтардың ақпараттық коммуникациялық технологиялар туралы білімдері анықталады, балаларды,ата - аналар мен мұғалімдерді кешенді сүйемелдеу қалыптары дайындалады(жоба бойынша шығармашылық топтың жоспары жасалды), әр бір педагог жеке кішігірім жобалар жасап, ақпараттық коммуникациялық технологиялар пайдалану сабақтарының конспектілері дайындалады, балабақшада даму ортасы жетіледі және кеңестер өткізіліп,педагогтарға практикалық кеңестер, ал ата- аналарға жобаны жүзеге асыру бойынша кеңестер беріледі.
Танымның барлық әдісін біріктіруші тақырыптық жобалар балаларға өз табиғатына жақын білім жолын ұсынады.Одан басқа,әр қайсысы өз бағыттары бойынша әрекет ете отырып (біреуі мүсін жасайды,сурет салады,оқиды, кітап жазады)барлығы да берілген тақырыпты жан - жақты ашып көрсететін қыруар мағлұматтар жинап,көрнекі нәтижелерге қол жеткізеді.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Л.С.Киселёвой, Т.А.Данилиной, Т.С.Лагоды, М.Б.Зуйковой «Проектный метод вдеятельности дошкольного учреждения» 2001 жыл
2.ҚазақстанРеспубликасының«Білімтуралы»Заңы
3. Бұзаубақова К.Ж. Жаңапедагогикалық технология. Оқулық. Тараз.
4. ӘбіловаЗ. «Этнопедагогика».-А., 1997
5. Назарбаев Н. Қазақстан-2050 (Ел ПрезидентініңҚазақстанхалқынаЖолдауы). – Астана, 2007жыл
6. Мухина В.С. Мектепжасынадейінгібалаларпсихологиясы. –Алматы, 1986.
7. ҚазақстанРеспубликасыныңмемлекеттікжалпығаміндеттібілім беру стандарты. 17.
8.Мектепкедейінгітәрбие мен оқыту. Негізгіережелер. – Астана, 2009.
14