Мектепке дейінгі балалардың жеке тұлғасы қалай қалыптасады?
Мектепке дейінгі кезең — баланың тұлғалық дамуының ең маңызды кезеңдерінің бірі. Бұл уақытта балада мінез-құлықтың алғашқы үлгілері қалыптасып, өз-өзіне деген көзқарасы, жағымды немесе жағымсыз қасиеттері бекітіледі. Алеметтегі орта, қоршаған адамдардың әсері мен ата-аналардың қарым-қатынасы баланың жеке басына үлкен ықпал етеді.
Бала жасында, әсіресе, алғашқы үш жылда, әлеуметтік қатынастар, моральдық құндылықтар мен жеке тәжірибе аса маңызды. Ата-аналары немесе айналасындағы үлкендермен жасаған ұнамды, жанашыр, мейірімді қатынастар балада өзіне деген сенімділікті қалыптастырады. Соған сәйкес, теріс ақпарат, негативті әсерлер, сенімсіздік пен теріс сезімдер қалыптасуына алып келуі мүмкін.
Баланың тұлғасының қалыптасуы үш кезеңнен тұрады. Нәрестелік шақ — туғаннан бастап бір жасқа дейін; алғашқы кезең бойы жақсы мен жаманды түсіну; мектепке дейінгі кезеңде (3-7 жас) рөлдік әрекет пен белсенді мінез-құлық қалыптасады. Бұл кезеңдерде бала өз-өзін бағалауды үйренеді, жетістік үшін уәждемесін қалыптастырады.
Сонымен қатар, қоршаған адамдар арасындағы жағымды, негативті тәжірибелер мен баға берулер баланың тұлғасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Айналасындағы адамдардың қарым-қатынасы, әлеуметтік статусы мен денсаулығы да әңгіменің бір бөлшегі. Дені сау, белсенді балаларға басқаша, ал физикалық кемшілігі бар балаларға теріс көзқарас пен мінез-құлық қалыптасуы ықтимал.
Мектепке дейінгі жастағы бала түрлі үлгілерді, мінез-құлықты, пікірлерді еліктеумен қабылдайды. Бұл процесс балалардың әлеуметтік ортада қалай әрекет ететіндерін, не тандап, қандай тұлғалық қасиеттері қалыптасатынын анықтайды. Кішкентай кезіндегі мейірімділік, қамқорлық, немқұрайдылық қасиеттері ересек өмірде орын алады. Бала әрдайым әсерленіп, еліктеуге бейім, сондықтан да оған арнайы тәрбие мен қарым-қатынас қажет.
Мектепке дейінгі педагогика педагогтардың тұлға дамуына арналған әдістері мен мақсаттарын жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Әр баланың уникалды қасиеттері, мүдделері мен қажеттіліктерін ескере отырып, үйрету ортасын қалыптастыру, балалардың дамуын қамтамасыз етеді. Жеке бағытталған таным процессі барысында балалардың әлеуметтенуі, өзін-өзі бағалауы, шығармашылық ойлауы мен тілдік қабілеті дамиды.
Соңында, мектепке дейінгі кезеңде баланың тұлғасындағы өзгерістер — ұзақ дайындалған, үлкен еңбек пен ҚР бірыңғай ортаға бірігуді талап етеді. Педагогтер, ата-аналар мен психологтар бірігіп жұмыс істей отырып, балаға сапалы, жеке бағдарланған тәрбие беру міндетті. Мұның бәрі мейірімді, жауапкершілігі мол балалардың қалыптасуына ықпал етеді.
