Жалаң және жайылма сөйлемдер
Сабақтың басты мақсаты – оқушыларға жалаң және жайылма сөйлемдердің негізгі белгілерін түсіндіру, сондай-ақ, олардың арақатынасын анықтау. Оқушылардың осы тақырыптағы білімдерін тереңдету үшін сабақтың әр кезеңінде түрлі әдіс-тәсілдер қолданылады.
Оқушылар сабақ барысында жалаң сөйлемнің анықтамасын меңгереді. Олар, мысалы, «Қыс басталды» деген сөйлемнің жалаң сөйлем екендігін түсінеді. Содан кейін жайылма сөйлемнің элементтері мен құрылымын талқылау басталады, мұнда «Қыста қар қалың жауды» сияқты мысалдар қарастырылып, сөйлем мүшелері туралы білетіндері пысықталады.
Сабақтың ұйымдастыру бөлімі оқушыларды психологиялық дайындыққа, ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыруға бағытталған. Оқушылардың бір-бірімен еркін байланысуы арқылы топтық жұмыстар жүргізіледі. Жаңа сабақтың мазмұны мен мақсаттары нақты түсіндіріліп, әр топқа тапсырмалар беріледі.
Оқушылар «Жалаң» және «Жайылма» сөйлемдерді ажырату жаттығулары барысында бір-бірінен ерекшеліктерін анықтап, практикалық тапсырмаларды орындайды. Сабақ соңында рефлексия мен өзара бағалау жүргізіліп, оқушылардың сабақтан алған әсерлері мен үйренген білімдері қорытындыланады.
Тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлемдер
Сабақтың тақырыбы: Жалаң және жайылма сөйлемдер
Білімділік мақсаты: Оқушыларға жалаң және жайылма сөйлемдер туралы түсінік беру, жалаң сөйлемді жайылма сөйлемге айналдыра білуге үйрету, сөйлемдегі сөздерді сөйлем мүшелеріне дұрыс талдай білуге дағдыландыру.
Дамытушылық мақсаты: Жай сөйлем туралы түсініктерін одан әрі дамыту, оқушылардың ой - өрісін, тіл байлығын кеңейту.
Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды ұқыптылыққа, сауатты, таза жазуға, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Түрі: жаңа сабақты өздігінен меңгерту
Әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, топпен жұмыс, талдау
Көрнекілік: постер, тапсырмалар, сурет
І Ұйымдастыру
ІІ Үй тапсырмасын сұрау
ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру
ІҮ Жаңа сабақты бекіту
Ү Қорытынды
ҮІ Үйге тапсырма беру
ҮІІ Бағалау
І. Ұйымдастыру бөлімі.
Психологиялық дайындық.
- Бүгін біздің сыныпқа қонақтар келіп отыр. Алдымен барлығымыз қонақтармен амандасайық.
Амандасу рәсімі:
- Жарқырап күн де ашылды,
Айналаға нұр шашылды.
Қайырлы күн! Біз көңілді баламыз.
- Менің сендерге тілерім – жарқыраған күн сендердің жандарыңды жылытсын және сендер күн шуағындай адамдарға мейірімді, қайырымды болыңдар. Сендердің шашқан шуақтарың қонақтардың жанын жылытсын!
«Бір сыңарым мен, бір сыңарым сен» ойыны арқылы топқа бөлу
Ойынның шарты түстерді таңдау арқылы өз топтарын табады
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
-Балалар қазір қай мезгіл?
-Қазір қыс мезгілі.
-Қыс мезгіліндегі қандай табиғат құбылыстарын білесіңдер?
-Қыс мезгілі суық, аязды, боранды болады.
-Дұрыс айтасыңдар.
-Балалар қыста не қалайды?
-Аққала.
-Балалар ендеше мен сендерді Аққала қалауға шақырамын ол үшін сендер өткен сабақ бойынша алған білімдерімізді көрсете білулерің керек.Келісеміз бе?
4 топқа аққалланың бөліктері бөлініп беріледі .Әр топ сұрақтарға жауап береді.
«Аққала » ойыны арқылы өткен тақырыпты пысықтау.
а) Сөйлем мүшелері дегеніміз не?
ә) Сөйлем мүшелері неше түрге бөлінеді?
б) Тұрлаулы мүшелер дегеніміз не?
в) Сөйлем құрылысына қарай нешеге бөлінеді?
г) Жай сөйлем дегеніміз не?
д) Жай сөйлемнің түрлері қандай?
е) Жалаң сөйлем дегеніміз не?
ж) Жайылма сөйлемнің жасалу жолдары қандай?
(оқушылар аққала бөліктерін апарып іледі)
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі.
-Жақсы,балалар сендер өткен сабақ бойынша білімдеріңді көрсете білдіңдер.
Аққала да сендерге разы.
Енді жаңа сабағымызға көңіл аударайық.
―Балалар, жаңа сабақ бастамас бұрын алдымен сөйлем туралы білетіндеріңді еске түсірейік.
Сөйлемнің негізгі белгілерін атайықшы.
А) сөздер мағыналық байланыста болады.
Ә) аяқталған ойды білдіреді.
Б) бірінші сөзі бас әріптен бастап жазылады.
В) соңына (.), (!),(?) қойылады.
― Өте жақсы!Жарайсыңдар!
Тірек сызба көрсетіледі:
Жай сөйлем
Жалаң жайылма
Ереже.Бастауыш пен баяндауыштан құралған сөйлемді жалаң сөйлем деп атаймыз.
Мысалы:Қыс басталды.
Тұрлаулы мүшелерден басқа тұрлаусыз мүшелері бар сөйлемді жайылма сөйлем дейміз.
Мысалы:Қыста қар қалың жауды.
Дәптермен жұмыс
-Балалар енді дәптерлеріңді ашып бүгінгі күннің жадын жазамыз.
Сабақ тақырыбы : Жалаң және жайылма сөйлем.
Көркем жазу
ЖжжЖжжжж
Оқулықпен жұмыс.
-Балалар,оқулықтарыңның 90-бетін ашып
2. 102 тапсырма
Жай сөйлем
Жалаң сөйлем Жайылма сөйлем
Тұрлаулы мүше Тұрлаусыз мүше
Бастауыш Бастауыш
Баяндауыш Баяндауыш
3. Дидактикалық ойын
104- жаттығуды «Тиісті пойызға орналастыр» ойыны түрінде орындайды.
Сөздерден сөйлем құрап, сөйлем мүшелеріне талдап, жалаң немесе жайылма екенін анықтайды. Содан соң тиісті пойызға сөйлемдерді орналастырады.
Бұл сөйлемдердің бір –бірінен ерекшелігі неде?(ережені пысықтау)
4) Сергіту сәті: Әуенге билеу.
ІҮ. Топтық жұмыс. 1-топ:
(сөйлемдерді тиісті кестеге жаз)
Күн салқындады. Қар жауды. Кебеже ағаштан жасалады. Жарыста Әсем жеңіске жетті. Орман жасыл желекке бүркенді. Алмас келді. Кеш болды. Ғалия еңбек сабағында кесте тікті.
2-топ: «Ойлан, тап»
(берілген адам аттары мен сандарды байланыстырып жайылма сөйлем құрастырады).
3-топ: «Жұмбақ сағат»
(Сағат тілі бойынша екі әріптен тастай отырып, жасырынған мақал-мәтелді тап)
Сәйкестендір
Жалаң сөйлемЖолдасты жол айырады
Өнерлі өрге жүзеді
Жайылма сөйлем
Жаңбыр сіркіреді
Қаз қаңқылдады
Екі дос мектептен қайтты
Қорытындылау:
- Енді алған білімдерімізді қорытындылайық. Тақтада сұрақтар бәйтерегі ілініп тұр. Сол бәйтеректен сұрақтар алып, жауап беріп көрелік. Қәне, әр топтан бір-бір оқушы шықсын
а) Балалар, бүгін біз не үйрендік? 1-топ балалары жалаң сөйлем айтады(МысалыБауыржан келді.) 2-топ балалары жайылма сөйлемге айналдырады(Бауыржан сабақтан келді).3-топ балалары жалаң сөйлем мен жайылма сөйлемнің ұқсастығын айтады.4-топ айырмашылығын айтады.
Рефлексия
Бүгінгі сабақ ұнады ма?
(күн, бұлт,жаңбыр) тиістіге апарып іледі.
