Ұ дыбысы және әрпі: Сауат ашу сабақ жоспары
Ұ дыбысы – қазақ тілінің маңызды компоненттерінің бірі, бұл дыбысты дұрыс және анық айту оқушылардың тілі мен сөздік қорын дамытады. Бүгінгі сабақта біз балаларға Ұ дыбысын үйретеміз, оның айтылу ерекшеліктерін анықтаймыз, әрі дауысты және дауыссыз дыбыстар арасындағы айырмашылықты түсіндіреміз.
Сабақтың барысында балалар қызықты дидактикалық ойындар арқылы білімдерін тереңдетеді. Мысалы, «Алма жинау» ойыны арқылы әр алманың артындағы дыбыс таңбаларын танып, сол дыбысқа негізделген сөздер құрастыруға ынталандырылады. Бұл әдіс балаларды әріптер мен дыбыс тіркестеріне деген қызығушылықтарын арттырады.
Келесі кезеңде балалар Ұ дыбысын қоршаған ортамен байланыстырып, Ұлудың суретімен танысады. Олардың миында дыбыстың маңызы мен байланыстары туралы ұғымдар қалыптасады. Ұлыстың барлық ерекшеліктерін қарастыру, дыбысты дауыстап айтуды үйрету, балалардың тілін дамытудағы басты мақсатымыз.
Әр аялдамадан кейін сергіту сәттері ұйымдастырылады, мысалы, «Ұшты-ұшты» ойыны арқылы балалар көңіл-күйін көтеріп, мотивация мәселелерімен айналысады. Сабақтың соңында балалар білімдерін бекіту үшін арнайы ойындар мен тапсырмалар орындап, сабақ барысында алған білімдерін нақтылайды.
Білім саласы: Қатынас.
Пәні: Сауат ашу.
Сабақтың тақырыбы: Ұ дыбысы және әрпі.
Сабақтың мақсаты: 1. Ұ дыбысының, айтылу ерекшеліктерін қалыптастыру. Ұ дыбысын дауыстап дұрыс айтуға үйрету.
2. Дауысты және дауыссыз дыбыстар туралы алған білімдерін одан әрі жетілдіру. Сөздік қорларын молайту, байланыстырып сөйлеуге дағдыландыру.
3. Сұраққа толық жауап беруге, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, түсіндіру, әңгімелеу.
Сөздік жұмыс: ұлу, ұя, құдық.
Көрнекіліктері: суреттер, кеспе әріптер, буындар.
Сабақ барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
- Кәне, балалар шеңбер жасап тұрайық! «Шаттық шеңбері» .
- Балалар, бүгін біз «Әріптер бағына» саяхатқа шығамыз. «Әріптер бағына» қандай көлікпен барсақ екен?
- Ал, балалар, ол баққа мен «Білім» көлігімен барғым келіп отыр. Ал сендер осы көлікке отыруға дайынсындар ма? Онда жолға шығайық.
ІІ.Негізгі бөлім.
1- аялдамаға тоқтаймыз. "Алма жинау" дидактикалық ойыны.
- Мына алма ағашында, алмалар пісіп түр екен. Әр алманың артында дыбыс таңбасы (әріп) жазылған, дыбысты атап, сол дыбысқа байланысты сөз құрап, мына үлкен себетке саламыз.Аталған сөздерге буындық талдау жасатып отыру.
- Балалар, мен сендерге өлең оқимын, соның ішінде қай дыбыс жиі естіледі екен?
«Ұлпабастың басына
Ұлу шықты асыға.
Ұстап алмақ боп оны,
Ұзақ қонды қасына.
Ұмтылғанда ол енді,
Ұлу қашты жөнелді»
2- аялдамаға да келдік.Ұлудың суреті ілініп түрады. Ұлу дегеніміз жәндік міне мынандай болады. Оның өзінің үйшігі болады. Көбінесе сулы жерлерде тіршілік етеді.Келесі аялдамаға өту үшін Ұлудың тапсырмасын орындайық.
* Балалар қай дыбыс жиі естіледі екен? (Ұ дыбысы)
* Ұ дыбысын бәріміз бірге айтайықшы!
* Ұ-ұ-ұ
* Ұ дыбысы қалай айтылады?
* Иә, әндетіліп, созылып айтылады, екен.
* Ұ дыбысы қандай дыбыс?
* Иә, дауысты дыбысты қандай текшемен белгілейміз?
Тақтадағы сурет бойынша жұмыс жүргізу. Суреттерге сөйлем құрату. Сөздерге дыбыстық талдау жасату.
3- аялдама. «Білім» көлігімен баққа келеді. Дәптермен жұмыс. Ұя, құдық, бұзау сөздеріне дыбыстық талдау жасату. Дәптердегі буындарды сөздерді оқыту.
Ұ дыбысын ауада жазғызу.Үлгі бойынша ұ дыбысының кіші және бас әрпін бастырып жазады.
Тіл ұстарту жаттығуы.
Ұс-ұс-ұс
Қарлығаш-киелі құс.
ІІІ.Сергіту сәті.
"Ұшты-ұшты" ойынын ойнау. Ойын шартын, мазмұнын, міндетін түгел түсіндіру.
Ұшты-ұшты (ұшады)
Ұшты, ұшты,
Торғай ұшты (ұшпайды) т.б.
4- аялдама. Балалар келесі аялдамаға өту үшін «Зейінді бол» ойынын ойнаймыз. Мен, сендерге дауысты және дауыссыз дыбыстарды айтамын, ал сендер, дауысты дыбысты естігенде қызыл текшені, дауыссыз дыбысты естігенде көк текшені көтересіңдер.
* А, Н, С, О, Й, Т,У, Ш, Б, Р, Ы, Д.
IV. Бекіту . Соңғы аялдамадаға келгенде «Кім жылдам» екенін білейік. Бұл ойынның шарты әр топ берілген суреттерге қарай отырып, әр суреттің атауын астында берілген ұяшықтарға қатесіз жазу керек. Тапсырма болғасын сөздерге дыбыстық талдау жасату.
- Жарайсыңдар, балалар!
V. Қорытынды. Балалар, бүгінгі ұйымдастырылған оқу іс - әрекетінде не үйрендік.
* Иә, ұ дыбысын дұрыс айтуға үйрендік. Ұ дыбысы бар сөзге дыбыстық талдау жасадық.
VІ. Бағалау. Балаларға бағдаршамның үш түсі таратылады. Тақырыпты толық түсінген оқушы жасыл түсті көтереді, орташа деңгейде түсінген бала бағдаршамның сары түсін көтереді, түсінбеген оқушы қызыл түсті көтереді.
