Юл билгеләре иленә сәяхәт

«Юл билгеләре иленә сәяхәт»
Автор:Султанова Лилия Хабиряновна, воспитатель I квалификационной категории, МБДОУ « Новоалимовский детский сад»
Зурлар төркеме өчен әти-әниләр белән берлектә куңел ачу иртәсе
МАКСАТ: юл хәрәкәте билгеләрен, кагыйдәләрен искә төшерү, ныгыту; балаларда мөстәкыйльлек, ярдәмчеллек хисләре тәрбияләү; урамда үз-үзләрен тоту кагыйдәләрен өйрәтү.
Җиһазлау: “Хәерле юл” – плакатлар, слайдлар, юл билгеләре, костюмнар, юл чаты күренеше, руль, коляска, магнитофон язмалары.
Катнашалар:
Кирлемән– Айсылу Наилевна
балалар,
Мырауҗан– Гөлнара Данифовна
юл билгеләре.
Карлсон- Фирүзә Өлфәтовна
(Музыка астында балалар, юл билгеләре киеп, залга кереп ярым түгәрәк булып басалар)
А.Б. Хәерле көн, килгән кунаклар, балалар, әти-әниләр! Көнебез шатлык-куанычларга бай булсын. Без һәр көн иртән кайда буса да ашыгабыз. Һәрберебез юл белән очраша. Ә ул юлларны хәвеф-хәтәрсез генә үтү безнең тормышыбызның иминлеген тәэмин итә. Авыл урамнарында машиналар күп йөрми. Ә менә шәһәр, районга чыксак, бертуктаусыз машиналар йөрүенә аптырап, югалып калабыз. Шуңа күрә без бүген сезнең белән юл иминлеге кагыйдәләре турындагы белемнәребезне ныгыту максатыннан бирегә җыелдык.
(Ә хәзер сүзне балалар бакчасы мөдире Гүзәл Рифәк кызына бирәбез. Рәхим итегез.)
Алисә. Юлларда йөрү бик авыр
Тыз-быз килә машина
Юлда булсаң, сак йөр, яме,
Чыкма алар каршына.
Әлфис.Юл аша үтәргә әгәр
Теләсәң исән-имин
Юл кагыйдәсен һәрвакыт
Биш бармагындай син бел.
(Транспорт тавышы)
Алып баручы.: Балалар, сез сәяхәт итәргә яратасызмы? Алай булгач, мин сезне сәяхәткә чакырам.
Җыр “Күңелле сәяхәт ” (Айдар Минһаҗев сүзләре, Әлфия Һадиева музыкасы)
1. Иртәдән үк уянып
Матур уйлар уйлап.
Сәяхәткә юнәлдек
Туган яклар буйлап.
Кушымта.
Әй, рәхәт барулары
Дуслар белән бергә.
Күңелле сәяхәткә
Әйдә син дә, син дә.
2. Күл буйларын урадык
Болыннарда йөрдек.
Җиләк белән сыйландык.
Урманнарга кереп.
Күргән шикелле булдым
Бары бүген, бүген:
Нинди матур икән бит
Туган яклар безнең.
Кушымта.(Гәдел артыннан балалар тәрәзә янына тезелеп басалар)
А.Б. Балалар, без кая килеп эләктек. Сез белмисезме? Мин дә белмим. (Слайдта конверт килеп чыга) Ә бу нәрсә?
Ниндидер хат… Ә кем миңа аны укып чыгарга булышыр?
«Без- юл билгеләре илендә яшәүчеләр зур бәхетсезлеккә юлыктык. Без “Кирлемән ” тоткынына эләктек. Һәм безнең илдә һәрвакыт юл һәләкәтләре булып кына тора. Безгә ярдәм итегез зинһар”.
А.Б. Балалар, сез ничек уйлыйсыз? Юл кагыйдәләре, светофор кирәкме? Алар ни өчен кирәк?
(Кинәт Кирлемән йөгереп чыга. Ул озын кара күлмәк кигән, чәчләре тузгыган, өстенә ертылган юл билгеләре сибелгән. Ул конвертны ала да хатны карый һәм мыскыл катыш көлә).
Дилия чыгып китә.
Кирлемән: Ха- ха – ха. Ярдәм теләгәннәр имеш! Аларга бернинди дә ярдәм булмаячак. Кем соң аларга ярдәм итсен?
А.Б. Без ярдәм итәбез. Балалар, шулаймы?
Балалар: Әйе, ярдәм итәбез!
Кирлемән:Ә сез кемнәр?
А.Б. Без «Теремкәй» зурлар төркеме балалары булабыз.
Кирлемән: Ярдәм итәргә телисез? Сез моны беркайчан да булдыра алмаячаксыз! Сез миннән юл билгеләрен һәм светофорны ала алмаячаксыз, мин аларны яхшылап яшердем. Аларны табу өчен бик озын һәм авыр юл үтәргә кирәк. Ул юлда юл күрсәтүче билгеләр юк. (китә)
А.Б. Балалар, сез аннан курыктыгызмы?
Балалар: Юк!
(Елый-елый юл билгесе (Дилия) чыга. Аның күкрәгендә асты-өскә әйләндерелгән билге.)
А.Б. Исәнмесез, кем сез, ник елыйсыз?
Дилия-Юл билгесе: Мин юл билгесе. Кирлемән мине сихерләде. Хәзер мин бер кешегә дә юл билгесен күрсәтә алмыйм.
А.Б. Без ничек ярдәм итә алабыз соң?
Дилия-Юл билгесе: Әгәр дә сез минем табышмакларга дөрес җавап бирсәгез, мин юл кагыйдәләрен дөрес күрсәтәм.
А.Б. Яле, карап карыйк.
(Слайдта табышмаклар һәм җаваплары чыга)
А.Б.1. Барам-барам очы юк.(Юл)
2.Ягымлы да, усал да ул
Аны белә бөтен җир
Киң һәм матур урамда
Ул кирәкле командир.(Светофор)
3.Тәрәзәле һәр ягы
Җиргә тими аягы
Сыртында бар дугасы (Трамвай)
4. Уф-уф сулар
Уфтанса да алып китәр,
Барыр җиреңә илтер. (Поезд)
5.Аяклары түгәрәк
Куышалар тәгәрәп,
Үзем утырам, үзем чабам,
Әй чабабыз, бергәләп. (Велосипед)
(Юл билгесе тамгасын ача)
Дилия-Юл билгесе: Бик зур рәхмәт сезгә дусларым, сез бик тә мәрхәмәтле эш эшләдегез! Ә сез мине беләсезме, мине кайда очратырга була? (Юл билгесе ачыла – “Борылыш”)
Балалар: Борылышта.
А.Б. Әйе балалар бик дөрес әйттегез, әйдәгез юл билгесен үзебез белән алыйк һәм алдагы уеныбызга аны судья итик.
(Алисә, Алинә, Эвелина чыгып китәләр)
Уен «Кем тизрәк” (Киселгән юл билгеләрен төзү)
А.Б. Балалар, карагыз әле ни бар анда? Кемнәр ул?
(3 бала чыга, алар кызыл, сары, яшел утлар булып киенгәннәр).
Полька бииләр.
А.Б. Сез аларны таныдыгызмы? Алар сезгә яхшы таныш светофор төсләре. Алар сезне уйнарга чакырылар. Ләкин бу гади уен түгел. Әгәр дә алга яшел төс чыкса, сезурында атлап торасыз. Сары төс чыкса –чүгәләп утырабыз. Әгәр дә кызыл төс чыкса бер-берегезгә бармак янагыз.
(Барлык балалар да уйныйлар.)
Балалар, әйдәгез әле белемнәребезне урам чатында да тикшереп карыйк.
(Мырауҗан керә)
Мырауҗан: Исәнмесез, балалар, дусларым.
Балалар: Исәнмесез.
Мырауҗан: Мин Мырауҗан.
А.Б. Мырауҗан! Ә син юл йөрү кагыйдәләрен беләсеңме?
Мырауҗан: Юк , белмим! Юл билгеләре миңа ник кирәк? Мин алардан башка да яши алам.
А.Б. Әйдәгез әле балалар, Мырауҗанны тикшереп карыйк. Урам аша ничек чыгарга?
Мырауҗан: Ничек инде , дүртаяклап.
А.Б. Балалар , дөресме?
1б. Ренат. (слайдлар ярдәмендә аңлата) Юк. Юлны бары тик җәяүлеләр чыгарга әзерләнгән, ак сызыклар сызылган җирдән генә чыгарга кирәк.
А.Б. Сиңа икенче сорау. Автобустан төшкәч , аны ничек әйләнеп узарга?
Мырауҗан: Ә нигә әйләнеп торырга? Сикереп тә чыгарга мөмкин бит, ә тагы да яхшысы тәгәрмәчләр арасыннан узарга мөмкин.
А.Б. Балалар, Мырауҗан буталып бетте. Аңа ярдәм итәргә кирәк.
2б. Алинә. (слайдлар ярдәмендә аңлата) “Автобус киткәннен көтеп торырга, игътибар белән юлның икенче ягына карарга, әгәр дә транспорт булмаса, юлны аркылы чыгарга ярый.
А.Б. Сиңа тагын бер сорау. Юлда уйнарга ярыймы?
Мырауҗан: Нәрсәле бит. Шахмат уйнарга ярамый. Машиналар бөтен фигураларны таптап бетерә, ә менә туп белән уйнарга ярый.
А.Б. Ә сез, балалар, аның белән килешәсезме?
3б. Асылъяр. (слайдлар ярдәмендә сөйли): “Юлда уйнарга ярамый, чөнки юлда машиналар йөри”.
(Кирлемән чыга, Мәчене тарткалый.)
Кирлемән: Тыңлама син аларны. Ничек рәхәт юлда уйнавы. Туктале, нигә алар сиңа сораулар бирәләр, үзләре бер нәрсә дә белмиләр бит алар?
Әйдә, минем белән уйныйбыз, бәрелешләр ясыйбыз, алар белән кызык түгел.
(Китәләр, каты дөмбердәү тавышы ишетелә.)
А.Б. Балалар, бу мөгаен авария. Бәлки анда безнең ярдәм кирәктер?
(Мырауҗан йөгереп чыга, аның аягы бәйләнгән.)
А.Б. Нәрсә булды?
Мырауҗан: Мин бәрелештем. Аягымны авырттырдым. Балалар, мине үзегез белән алыгыз әле. Юл кагыйдәләрен белмәү начар икән. Мин барысын да аңладым. Миңа ярдәм итегез. Мин сезгә бер сер әйтәм: юл билгеләрен ничек табарга икәнен күрсәтәм. Аның өчен берничә тылсымлы сүз әйтергә кирәк.“Билгеләр, билгеләр! Эндәшегез, тизрәк безгә кайтыгыз.”
(Балалар кабатлыйлар)
(Юл билгеләре 3 рәт булып тезелеп баса.)
“Юл билгеләре” биюе
Зилия. - Әбиләргә бару өчен,
Борылабыз без уңга.
Ләкин менә бу билгене
Куйганнар бүген юлга.
“Борылма, ди, уңга – сулга,
Бар син бары турыга.
Мине санламаучылар, ди
Хәвефләргә юлыга”.
Мансур. Мөгезеннән тотасың да
Утырасың, китәсең.
Кирәк җиргә бик тиз генә,
Ансат барып җитәсең.
Велосипед – транспортның
Бик тә уңайлы төре.
Дилия. Болай уйлап ялгышма,
Алай гына түгел ул.
Зәңгәр түгәрәк эчендә
Ак велосипед көтеп торса,
Шушы булыр синең юл.
Гәдел. Машина да тәгәрмәчле,
Тәгәрмәчле сәпит тә.
Шулай уйлап, балалар
Йөрисе килгәч бик тә.
Олы юлга чыгалар да
Җилдерәләр сәпиттә.
Юлия. Бу билгене күрсәләр,
Борылсыннар кирегә,
Ярамый шул бу урында
Велосипедта йөрергә,
Кагыйдәне үтәмәсәң,
Мөмкин бәла килергә
Артур. Ә бу билге кисәтә
Кайгы була күрмәсен
Монда җәяүле йөрмәсен.
Илсинә. Бу кисәтә шоферларны:
Акрын, игътибар!
Якында гына балалар,
Мәктәп, бакча бар.
Ренат. Дуслар, бу билге
Җәяүлеләрне яклый
Безгә бу юлны
Инде чыгарга ярый.
Юл билгеләре: Без шат, безне коткардылар, без һәркемгә ярдәмгә әзер!
Кирлемән: Сез нәрсәгә шатланасыз? Юл билгеләрен коткарсагыз да, светофорны сез күрә алмассыз. Чөнки сез аның турында бер нәрсә дә белмисез.
(йөгерә-йөгерә Карлсон(Фирүзә) керә).
Карлсон: Исәнмесез, балалар!
А.Б. Исәнмесез, сез кем буласыз?
Карлсон: Мин түбәдә яшәүче Карлсон булам. Мине сезнең янга дустым Светофор җибәрде һәм шушы хатны укырга кушты.
Монда: Әгәр дә шушы әкиятне укып чыксагыз, сез Кирлемәнне җиңәчәксез” – дигән.
Бу әкият “Светофорның якын дусты Зебра” дип атала.
Борын –борын , заманда әби дә тумаганда , булган ди бер өч төсле багана, ул кешеләргә үзенең “Серле күзләре” белән киңәш ясаган. Беренче күз –кызыл күз , өйрәткән ул туктарга . Икенче күз-сары күз, әзер бул ди, атларга, ниһаять яшел күз, ачыла-халык алга агыла.
Бер тапкыр җәйнең матур, җылы көнендә бу өч төсле багана гел кызыл күзен генә ача башлаган һәм шунлыктан машиналар гел туктап тормаганнар. Кешеләр дә юлның икенче ягына чыга алмаганнар. Шуңа да өч төсле багана гел туктаган, кызыл күзен дә йомган.
Көннәрдән беркөнне бу шәһәргә бер озын сакаллы, зәңәр күзле, озын гәүдәле бабай килеп кергән. Ул өч төсле багананы күргән, аның эшләмәвен белгән һәм дә эшләтеп җибәргән. Бәла-каза булмасын дип, юлга ак төс белән , кешеләргә чыгар өчен , зебра тиресе шикелле сызыклар ясарга кушкан. Бу бабайны тыңлаганнар һәм сүзен тотканнар. Кешеләр шатлана-шатлана юлны аркылы чыкканнар һәм бабайга рәхмәтләр укыганнар.
Яңгырлы бер көндә бу бабай зебра тиресе шикелле ак сызыклар кырыендагы төсле баганага карап-карап торган да, аның аңа исем кушасы килгән һәм ул төсле баганага “Светтрик” дип кушкан, тик бу исемне халык яратмаган . Аннан тагы уйлаган да “Светофор” дип кушкан. Ә бу исемне халык бик ошаткан. Соңыннан ак сызклар зебра тиресенә охшаганлыктан, халык аны “Зебра” дип атаган. Шул көннән башлап “Светофор” белән “Зебра” бик дус яшәгәннәр.
А.Б. балалар, бу әкият нәрсә турында соң?
Балалар: светофор һәм зебра турында.
А.Б. күрдегезме инде юлда йөргәндә светофорның нинди зур әһәмияткә ия булганын
(Ралина чыгып китә)
Җыр. "Светофор утлары".(Хәйдәр Әхмәтшин сүзләре, Рөстәм Сәрвәров музыкасы).
Бер,ике,өч-
Светофор утлары
Бер яна да
Сүнә ич,светофор.
Кушымта:
Урамда һәм юл чатында
Сакта тора светофор,
Сакта тора светофор!
Кызыл ут
Кисәтә, тукта!-ди.
Юл ябык,
Син юлга чыкма!-ди.
Кушымта.
Сары ут,
Әзер бул!-дигәндә,
Атлап чык
Юл аша яшелгә!
Кушымта:
Берсе-кызыл, берсе-сары, Светофор-Ралина чыга.)
Тагын берсе яшел ич
Светофор утлары.
Кирлемән: Бетте! Минем тылсымым хәзер көчсез. Барысы да миңа каршы. Мин сездән китәм.(Чыгып китә.)
Айзилә.Бу билгене күрми үтү
Мөмкин түгел һич кенә.
Динара. Кызыл, сары, яшел күзле,
Ак өчпочмак ич менә.
Ралина. Җемелдәтер өч күзен,
Әйтер өчен өч сүзен.
Кызыл әйтер: “Туктап кал!”
Сары әйтер: “Игътибар!”
Яшел әйтер: “Юл ачык!”
Карап кына атлап чык
Ал.б. Молодцы, балалар! Булдырдыгыз! Балалар, без сезнең белән бүген юл хәрәкәте кагыйдәләре турында бик күп файдалы һәм кызыклы әйберләр турында искә төшердек. Юл билгеләренә, светофорга ярдәм итеп, бик күп яхшылык эшләдек. Без аларның тормышта ничек кирәклеген аңладык. Әгәр дә без шушы кагыйдәләрне бозмасак, “Үрнәк җәяүлеләр” булабыз.
Кадерле балалар, килгән кунаклар, әти-әниләр! Безнең юл йөрү кагыйдәләренә багышланган бәйрәм иртәбез ахырына якынлашты, сезгә һәрвакытта да иминлек телим.
Очрашмасын сикәлтәләр
Барасы юлыгызда.
Тик яшел ут янын торсын,
hәрвакыт алдыгызда.
Асылъяр. Юлда тәртипле булуның
Файдасы күп, белегез.
Хәерле юл барчагызга,
Барысы бергә:Исән-имин йөрегез.
Хәзер сүзне ЮХИДИ бүлегеннән килгән кунагыбызга бирәбез.

“Яңа Әлем балалар бакчасы” муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем бирү учреждениясе

Килешенгән:
балалар бакчасы
мөдире:_______Г.Р.Сарварова

«Юл билгеләре иленә сәяхәт»

Ата-аналар, ЮХИДИ хезмәткәрләре өчен
(зурлар төркеме)

Әзерләде тәрбияче: Л.Х.Солтанова
Апрель, 2017 ел