Дәстүр мен жаңашылдық: Дамытушы орта түсініктері

ДӘРІС ТЕЗИСТЕРІ

№1 Лекция

«Орта», «дамытушыорта», «білімберуортасы»ұғымдарыныңмазмұны

Заманауимектепкедейінгібілімберужүйесінжетілдірумектепкедейінгімекемедемектепкедейінгібалалықшақтүсінігіадамныңөмірініңнегізінқалаушыжәнебастыкезеңіретіндебайланыстырылады;қарым-қатынастыгуманизациялаужүйесі «бала-қоршағанәлем»;білімберудімектепкедейінгіжастағыбаланыңтұлғалықдамужағдайларынқамтамасызетугебағдарлау,олардыңбұлсатыдажекетәжірибеалуы.
Мектепкедейінбілімберугеәлеуметтіксұраныспенжүйеніңбүгінгіжайыныңарасындағы,мектепкедейінгімекемедегіқазіргіжағдайменолжөніндегібалалардың,педагогтармената-аналардыңидеалдытүсінігініңарасындағықайшылықтармамандардыбалалардыәртүрлііс-әрекетсубъектісіретіндедамытуғажетектейтінмектепкедейінбілімберудіжүзегеасырутехнологияларыніздестіругесебепболды.
Бұлізденістерконтекстіндегімаңыздыаспектмектепкедейінгімекемеде,жанұяда,бүтінсоциумдабаланыдамытуортасыноңтайландырупроблемасыншешуболыптабылады.Баланыдамытуғаәжептәуірдеңгейдетұқымуалаушылық,орта,тәрбиежәнебасқадафакторларәсеретеді.Дегенменбалаөмірініңалғашқыкүніненбастапқоршағанортасыынталандырады,тежейдінемесефизикалық,психикалық,әлеуметтік,тұлғалықдамуыбейжайдәрежедеболады.
Психологтардың (Л.С.Выготский,Д.Б.Эльконин,А.Н.Леонтьев,С.Л.Рубинштейнжәнет.б.)деректерінше,ортаадамдамуыныңкүштіфакторыболыптабылады,адамдықоршағанкеңістік,индивидтіңдамуыменісініңтікелейбелсенділікаймағыдепқарастырылады.
Психологиялық-педагогикалықсөздікортағамынадайанықтамабереді: «Орта – адамдықоршаптұрғанжәнеоныменорганизмментұлғаретіндеөзараықпалдастықтаболатынжағдайлардыңжиыны».Ортаішкіжәнесыртқыболыпбөлінеді.Қоршағанорта – адамдықоршаптұрғанортаныңтүрі,олфизикалықжәнеәлеуметтікболыпбөлінеді.Ішкіортаорганизмніңкүйіменанықталадыжәнеорганизмнің,жекетұлғаныңтүрліжүйелерініңөзаратәуелділігіндекөрінеді.П.И.Пидкасистый,тұлғаныңортаменөзараәрекетіндеоныңөзгерістеріортаныңөзгерістерінетәуелдіекендігін,тәрбиепроцесіндеескерудіталапететіндейқайшылықтартуғызатынынатапкөрсеткен.
Дамытушыортадегенімізне?Осыұғымныңмазмұнынашайық.
В.А.Петровскийдіңанықтамасыбойыншадамытушыорта – арнайыұйымдастырылғанбаланыңөздігіненбілімалуынажәнедамуынажағымдыәсеретугеқабілеттібаланықоршағанкеңістік.
М.Н.Поляковадамытушыорта – табиғи,өтежайлы,ыңғайлы,тиімдіұйымдастырылған,әртүрлісенсорлыққоздырғышжәнеойынматериалдарыментолтырылғанжағдайдепкөрсетеді.
«Дамытушызаттықорта, - депкөрсетедіС.Л.Новоселова, - бұлбаланыңруханижәнефизикалықбейнесініңдамумазмұнынфункционалдымодельдейтініс-әрекетініңматериалдықобъектілержүйесі.Байытылғанортабаланыңтүрлііс-әрекетінқамтамасызетудіңәлеуметтікжәнетабиғиқұралдарыныңбірлігінкөздейді».БұлортаныңнегізгіэлементтерінеС.Л.Новоселоваархитектуралық-ландшафтықжәнетабиғи-экологиялықобъектілерді;көркемдікстудияларды,ойын,спорттықалаңдардыжәнеолардыңжабдықтарын;ірігабаритті,баланыңбойынасайконструкторларды;ойыншықтардыңтақырыптықжиынтықтарын,құралдарды;оқытументәрбиелеудіңаудиовизуалдықжәнеақпараттыққұралдарынжатқызды.
Р.Б.Стеркинабаланыдамытуортасынматериалдық-техникалық,санитарлық-гигиеналық,эстетикалық,эргономикалық (эргономика – адаміс-әрекетінзаттажобалаудықамтамасызететінжәнежәнеоныңфункционалдыққасиеттерітуралығылым)кешеніретіндеқарастырады;эргономиканыңдеректерініңнегізіндемектепкедейінбілімберумекемесіндебалаларменүлкендердіңөмірінұйымдастырудықамтамасызететінпсихологиялық-педагогикалықжағдайлардыдизайнерлікжобалаужүзегеасырылады.Айтылғанжағдайларадамныңөмірліксұранысынқанағаттандыруға,оныңқауіпсіздігінқамтамасызетуге,өміріменденсаулығынқорғауғабағытталған.Оданбасқаоларруханижәнеәлеуметтіксұраныстарына – танымдық,эстетикалық,жалпымәдениеттік,басқаадамдарменқарым-қатынастағысұраныстарынабағдарланған.
В.А.Ясвин,баланыңоқуымендамуынаортаныңәсерінталдайкеле, «білімберуортасы»ұғымынаосыбізайтқанпікіргеұқсастүсініккекеледі.Ол: «Білімберуортасы – бұлтұлғаныңберілгенүлгібойыншақалыптасуынаәсерменжағдайлар,солсияқтыоныңдамуыүшінәлеуметтікжәнекеңістіктікзаттықортадаболатынмүмкіндіктержүйесі»депжазды.Бұланықтама «дамытушыорта»ұғымыменмөлшерлескеледі.Бірақтұлғаныңәлеуметтікберілген «үлгібойынша»дамумағынасыкөбінесебұлортағаенгенсубъектініңөзіндікдамумағынасыныңайырмашылықтарынжояды.Дамытушыортаныңмағынасыоныңбаланыңіс-әрекетінынталандыруда,белсенділендірудетұлғағазаттардың,ойыншықтардың,жағдайдыңжәнет.б.қосалқыәсерінде.Бұлортаныңмақсаты (динамикалық,белсенді,тәрбиелеуші,үйретуші) – баланыөзінетәніс-әрекетініңсубъектісіретіндедамыту,айналасындағыадамдарменжәнеайналанытаныпбілуүшінөзінқоршаптұрғанзаттарәлеміменөзараықпалдастықсубъектісіретіндедамыту.Оләсердіңтура, «көзгеұрыптұрған»пайдасынбермейді,жағдайжасауарқылытүрлііс-әрекеттіжеделдендіреді.Бұлмектепкедейінгібаланыңфизикалық,психикалықжәнетұлғалықдамуыүшінбастышартболыптабылады.П.Ф.Лесгафтыңзерттеулеріортаныңбаланыңжекеерекшеліктерінеқарайгенетикалықкөрсеткіштерінреттейтініргеліжүйеліфакторретіндежүретіндігінкөрсетті.
Психологиялық-педагогикалықзерттеулердібелсенділендірубілімберумекемелеріменжанұядадамытушыортақұрудыңтеориясыменпрактикасысаласында 20 ғасырдың 60-шыжылдарыменбайланысты.Әрине,неғұрлымертереккезеңдеоқытуды,тәрбиелеудіжәнедамытудыоңтайландыружағдайларыннегіздейтіндеймектепкедейінгіпедагогикадазерттеулерболғанжоқдеуқатеболареді (К.Д.Ушинский,Е.И.Тихеева,Е.И.Флерина,Е.В.Водовозова,Н.К.Крупская,А.В.Запорожец,А.П.Усова). «Заттық-дамытушыорта»терминіпедагогтардыңсөздігінде 20 ғасырдың 80-шіжылдарындапайдаболды,бірақзерттеупроблемаларыаясындаоданәлдеқайдаертеректеужүргізілебастады. 1960 жылымектепкедейінтәрбиеберуҒЗИ-тыашылды, 1968 жылыосындадидактикалыққұралдар,ертежастағыбалаларға (С.Л.Новоселова)жәнемектепкедейінгібалаларға (Н.Н.Поддьяков)арналғанойыншықтаржүйесіжасалады.Мектепжасынадейінгібалаларүшінойыншықтарды,мебельдердіжобалаужұмысы 1970 жылдардамектепкедейінгітәрбиеҒЗИ-тыменБОҒЗИ-мен,МВХПУ-дыңмебелькафедрасыменжәнет.б.бірігіпжалғастырылды.Дамытушыортаныңкөрнектікомпоненттеріменқатароныотбасыменмектепкедейінгімекемелердеқалыптастырудыңжаңапринциптеріжасалды (Н.Н.Поддьяков,Л.А.Парамонова,С.Л.Новоселова,Н.Т.Гринявичене,Е.В.Зворыгина). 1980-шіжылдардыңекіншіжартысында «Компьютерлікойынкешенінің»тұжырымдамасыменжүйесіқұрылды.Мектепкедейінбілімберупрактикасынаенгенжаңаақпараттықтехнологияларбұлжастағыбалалардыңмүмкіндіктеріменсұраныстарынзерттеугеназараударуды,дамытушыжүйеретіндезаттықортақұрудыңнұсқаларыніздестіруқажеттілігінеалыпкелді.
Еуропалық Батыста, Т. В. Фуряеваның деректері бойынша, заттық-дамытушы орта құрудың жаңа нұсқаларын іздестіру 20 ғасырдың 70-80 жылдарына келеді. Бірінші іздестіру моделі профессорлар Х. Эрлер және Л. Эрлердің инициативасымен құрылған «Иесвекан» эксперименталды балабақшасы болды. Ол кәсіптік білім алатын студенттер үшін педагогикалық шеберхана ретінде құрылды. Осы мекемеде жасалған топтарды құру және балалар үшін басқа да орындарды жасау жөніндегі көптеген жаңалықтар Германияның және басқа да Европа елдерінің балабақшаларының практикасында қолданыс тапты. 1980-ші жылдардың ортасында ғалымдар, профессорлар В. Мальке, Н. Шварте балабақшасын барынша кеңінен жабдықтау тұжырымдамасын жасады. Бүгінде дамытушы ортаны жобалағанда батыс мамандары мынадай идеядан бастау алады: балабақша – балалардың өмірлік кеңістігі, онда аз топтарда ойын үшін жағдай жасауды, күн тәртібінде қозғалыс белсенділігін арттыруды, белсенді жағымды-эмоционалдық көңіл-күй жасауды қамтамасыз ету қажет.
Мектепке дейін білім берудегі заманауи жағдаяттар мамандардың мектепке дейінгі жаста баланы дамыту ортасын құрудың маңыздылығын жеткілікті түрде түсінуімен сипатталады, оны ұйымдастырудың түрлі тәсілдері мен принциптері анықталған (О. Артамонова, С. Л. Новоселова, В. А. Петровский, Н. Н. Поддьяков, М. Н. Полякова және т.б.). 20 ғасырдың 90-шы жылдарының ортасында дамытушы заттық ортаның тұжырымдамасы жасалды, ол оны жасаудың маңыздылығын және мектепке дейінгі балалық шақтың әртүрлі жас кезеңдері үшін жобалау мүмкіндіктерін негіздеді. Бұл бағыттағы ғылыми ұсыныстар мектепке дейінгі білім беру мекемелері, жанұя және тұлғаны әлеуметтендірудің басқа да институттары жағдайында бұл проблеманың практикалық шешу жолдарын іздестіруді өзекті мәселе етіп қойды.

№2 Лекция
Мектепке дейінгі ұйымда балалардың белсенділігін заттық орта арқылы қалыптастырудың ғылыми-теориялық негіздері
Мемлекетіміздің қазіргі қарқынды даму кезеңінде қоғамның түрлі салаларының құрылуы мен тұлға белсенділігінің жоғарылауы арасындағы байланыс айқындалып отыр. Осыған байланысты тұлғаның іс-әрекетін белсендендіру, оны тиімді басқару, дамыту, әдістемелік-ұйымдастырушылық және моральдық-психологиялық тұрғыдан қамтамасыз ету күрделі педагогикалық мәселе ғана емес, әрі маңызды әлеуметтік міндет.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында мектепалды даярлықтағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселесінің өрісі кеңейіп келеді. Балаларға берілетін білім мазмұнын игерту және оларды тұлғалық жағынан үйлесімді қалыптастыру басты бағыттардың бірі ретінде танылып отыр. Әсіресе мектепалды даярлықтағы балаларды оқу іс-әрекетін меңгеруге даярлау 12 жылдық білім беру жағдайында ерекше мәнге ие.
Белгілі гуманист-педагог Ш.А.Амонашвили осы жастағы балалардың ерекшелігін «Алты жасар балалар - балалар мемлекетіндегі ерекше халық»- деп көрсетеді. Ғалым осы жастағы балаларға қатысты қандай проблемалар тууы мүмкін екенін, олармен жұмыс жасауда басқа әдістеменің керектігін; мұғалім өзінің педагогикалық позициясын, ең бастысы, алты жастағы балалармен жұмыс жүргізуде, сол позиция тудырып отырған оқыту-тәрбиелеудің формалары мен тәсілдерін анықтай білу керек екендігіне көңіл бөлді.
Ш.Амонашвили өз тәжірибесінде жеті жасар баладан гөрі алты жасар бала мектеп өміріне анағұрлым дайынырақ екендігін дәлелдеген болатын Соңғы жылдарда отбасы мен қоғамның мәдени деңгейі өлшеусіз өсті. Қазіргі ата-аналардың бәрінде орта және кәсіптік білімі бар, ал олардың көпшілігі жоғары білімге ие. Мұның өзі бала өсетін әлеуметтік ортаны сапалық жағынан өзгертті. Оның дамуына бұқаралық ақпарат құралдары, балаларға арналған журналдар, кітаптар мен фильмдер үлкен әсер ететіні белгілі. Ойындардын мазмұны өзгеріп, балалардың дене сымбаты мен ақыл-ойының дамуына ықпал ететін, олардың қоршаған орта шындығымен, адамдардың өмірі және еңбегімен, осы заманғы техникамен жан-жақты танысуға көмектесетін ойыншықтар пайда болды.
Жеті жастағы балаларға бүгінгі күні ұсынылып отырған білім берудің мазмұны, Л.С. Выготскийдің сөзімен айтсақ, олардың даму өрісінде болмай отыр, сондықтан да оны белсенді түрде ынталандыра алмайды. Алайда білім берудің дәл сол мазмұны - оқу, жазу, қарапайым есептеу - алты жасар балалардың танымдық талпыныс құралына айналып отыр. Бұл білімдер олардың даму өрісінде болады да, танымдық ынтасын оятады. Баланың осы ынтасын қанағаттандыруды мектеппен, олардың «тезірек ержетуге» деген ұмтылысымен байланыстыратын болсақ, оның мәні тіпті зор.
Ж.Ж.Руссоның философиялық-педагогикалық  көзқарастарында даму ортасы ерекше орын алады. Белсенді тұлғаның оңтайлы даму негізі деп ортаны қарастырғандардың ішінде Ж.Ж.Руссо алғашқылардың бірі болды. Ол тәрбие үрдісі тиімді өту үшін, әр тұлғаға оның шындықтағы мүмкіншіліктері мен табиғи сұраныстарының арасында тепе-теңдік орнататындай ерекше даму ортасы құрастырылуы керектігін атап көрсетті. Бұл ортада тұлға әзір білімді алмайды, ол сол білімді өзі тауып, тірі табиғатты  бақылай отыра өзінің тәжірибесінің негізінде үйренеді.

№3 Лекция
Баланың белсенділігін заттық орта арқылы қалыптастырудың педагогикалық-психологиялық ерекшеліктері
Жапонның ғалымы масару Ибука менің пікірімше, тұқымқуалаушылықтан гөрі баланың дамуында білім мен орта басты орын алады. Осындайдан сұрақ туады, қандай орта, қандай білімнен баланың  потенциалдық қабілеті дамиды.
  Бала дамуындағы ортаның ролінің де өзіндік ерекшелі бар. Орта ұғымы кең және тар мағынада қолданылады. Орта кең мағынада баланың өсетін климаттық, табиғи жағдайларыының әсері.Сол сияқты мемлекет құрылымы, ондағы жағдайлар, мәдениеті және тұрмысы, халықтың дәстүрі жатады. Орта оның әлеуметтенуінің бағыттылығына және жетістігіне ықпал етеді.
     Ортаның тар мағынада қолданылып, баланың жеке тұлға ретінде дамуына әсерін тигізеді. Мұндай түсінікте заттық қоршаған орта қолданылады.
     Бала дүниеге келген күннен бастап, көптеген заттардың ортасында болды. Заттар әлеуметтік өмірді тануға және дамуына көмектеседі. Профессор Брунер Америкада эксперимент жүргізіп, бір топ нәрестені бірнеше ай бойы қабырғалары мен төбесі ақпен әктелген, шудан бөлектелген тыныш бөлмеге орналастырған. Екінші топ нәрестелерді қабырғасына түс қағаз жабыстырылған, төбесі гүлді, ойыншықтармен қамтамасыз етілген бөлмеге орналастырып, эксперимент нәтижесін тексергенде бос және қабырғасы ақ бөлмедегі балалардың дамуы келесі топтан 3 ай қалып отырған. Бұның өзі балалар дамуындағы айтарлықтай айырмашылықты көрсетеді. Бұл эксперименттен бала дамуына ортаның ерекше әсер ететіндігін айтуға болады.
      Қазіргі педагогика ғылымында  В.А.Петровскиийдің басшылығымен “дамытушы орта” ұғымы көп қолданылып келеді. (Развивающая среда) Дамытушы ортаны тек затпен толтыру деп түсінуге болмайды, балаға ерекше әсер ететіндей  бейнелермен құрастырылуы керек. Педагогикада тағы бір орта адамдардың қарым-қатынас нормалары, әрекеттері қоршайды. Баланың ортада әлеуметтік құбылыстарды көру мүмкіндігі бар. Оның әсері стихиялы, бірақ ортадан баланы бөлек үстауға болмайды, әлеуметтік дамуында тежелу болады. Ортаның жеке тұлғаның қалыптасуына әсері өмір бойына болады. Бұл ықпалдың қабылдау дәрежесіне қарай айырмашылығы бар.Жыл өткен сайын оны (фильтровать) електен өткізуге үйренеді. Кішкентай бала үшін бұндай електен өткізуге ересек басшылық жасайды. Орта баланың дамуын тежеуі де, белсенді етуі де мүмкін. Бірақ ортасыз даму болуы мүмкін емес.
Бала дамуына әсер ететін үшінші фактор тәрбие. Басқа факторлармен салыстырғанда мақсатқа бағытталған, саналы әрекет. Екінші ерекшелігі халықтың әлеуметтік-мәдени құндылықтарымен сәйкес келеді.
         Табиғат адамды дүниеге келтіргенде белсенділік еркшелігімен әкеледі. Анасының жатырында жатқан кездің өзінде жоғары аталған факторлардың әсерін сезінеді. Белсенділік қозғалыс арқылы көрінеді. Қозғалыс қана өмірі беріп, ағзаны қызметке түсіріп, оны жетілдіріп, салауаттандырады.  Мысалы: баланың еңбектенуі, тік жүруінен кейін даму сипаты өзгереді.
Қоршаған ортаны тануда белсенділік көрсетеді. Адамға еш нәрсе үретуге болмайды, өзі үренбесе. Таным белсенділігі өмірін қамтамасыз ететіндей болып, қоршаған ортадағы ол үшін жаңаға бардарлана біледі.
Орта дегене ұғымға стихиялы түрде балаға ықпал ететін әр қилы сыртқы құбылыстардың жиынтығы жатады. Орта адамның дамуына елеулі ықпал әсер етіп отырады. Баланың дамуы үшін: 1) табиғи орта (тамақ, ауа, жылу, жарық), географиялық орта (климат, жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістер, тау-тас, қырат, жазық, өзен, көл, оңтүстік, солтүстік, батыс, шығыс, т.б.) 2) әлеуметтік орта қажет. Оған қоғамдық өмір, адамдар, олардың саналы іс-әрекеттері, қарым-қатынастары, мәдениеті, әдебиеті, саясаты, идеологиясы т.б. жатады. Бұлар балалар өміріне, денесі мен жүйкесінің тарихи өзгеруіне байланысты өзгеріп отырады. Әрбір жаңа ұрпақ аға ұрпақтың күшімен құрылған жаңа қоғамдық жағдайда туып, өседі. Адам әлеуметтік ортасыз адам болудан қалады. Адам –қоғамдық қарым-қатынастың жемісі.
Адамның психологиялық дамуы оның анатомиялық –физиологиялық дамуы негізінде мидың дамуына, жүйкенің жетілуіне байланысты. Алғашқы қарапайым сезім, түйсік, бейімділік баланың тіршілігі үшін аса маңызды тітіргендіргіштердің әсерінен пайда болады. Баланың дұрыс дамуына тиімді педагогикалық басшылық пен жағдай қажет. Оған дұрыс жасалған күн тәртібін сақтау, баланы мезгілімен ұйықтату, өсіп келе жатқан ағзаны лайықты нәрлі тамақпен қамтамасыз ету, мақсат көздей отырып, олардың іс-әрекетін ұйымдастыру, оқыту, үйрету, тәрбиелеу жатады.
Балалар айналасындағы ортаны, дүниені ересек адамдардың басшылығымен танып біледі.
Баланың мінезі де қоршаған орта мен айналасындағы адамдардың ықпалы, тәрбиесі арқылы қалыптасады. Егер бала тыныш, салмақты, жақсылыққа жаны жақын отбасында өссе, оның мінез-құлқы да байсалды, жайдары болып дамиды немесе керісінше. Олай болса, адам мінезі әлеуметтік ортадағы отбасындағы тәрбие үстінде дамып, адамдармен қарым-қатынаста қалыптасады.
Ресей психологтары А.В.Запорожец, А.Н.Леонтьев, В.С.Мухина баланы мектепке дайындау ұғымына баланың оқу тапсырмаларын түсінуін, оны орындау тәсілдерін меңгеруін, өзін-өзі бағалай және бақылай алуын, тәрбиеші-педагогтарды тыңдап, оқу материалдарын есте сақтау қабілеттерін жатқызса, Л.И.Божович, Р.В.Овчарова т.б. ғалымдар мектепке даярлықты жүзеге асыру ісін үш бағытта жүргізу керектігі туралы атап көрсетті. Психологиялық көзқарас тұрғысынан заттық ортаны белгілі білім беру аймағындағы дамыта оқыту Л.С.Выготский, Н.Л.Гальперин, В.В.Давыдов, Л.В.Занков, А.Н.Леонтьев, Д.Б.Эльконин т.б. арқылы жүзеге асырылады. Білім беру кеңістігі заттық орта ретінде және компоненттердің аралық қарым-қатынасының барысында мынадай қасиеттермен қамтылатындығы атап көрсетіледі:

• қоғамның, қоршаған ортаның, тұлғаның өзгертілген сұраныстарына сәйкес білім беру құрылымының өзгеру қажеттілігіне қарай, тез қайта құрылу қабілетінің икемділігі;

• қарым-қатынас - біріккен іс-әрекеттер арқасында көрінетін және оған енетін элементтерінің үздіксіздігі;

•  тұлғаға білім беруде қызмет көрсету сұраныстарына сәйкес даму ортасында өзгеруін қарастыратын өзгергіштігі;

• тәрбие тапсырмаларын шешу арқылы, оған кіретін құрылымның біріккен іс-әрекетін күшейтуді қамтамасыз ететін бірлікті ықпалдастыру;

• басқаруда білім берудің  барлық субьектілерінің кең түрде қатысуын, оқыту формаларының демократиялық түрде болуын қамтамасыз етудің жариялылығы;

• білім беру үрдісіндегі барлық субьектілердің біріккен іс-әрекеттік қарым-қатынасын орнату және педагогикалық тұрғыдан көтермелеу негізінде қамтамасыз етудің жариялылығы.

Мектепке дейінгі тәрбие мәселелері жөнінде Б.Б.Баймұратова, А.Меңжанова, М.С.Сәтімбекова, М.Т.Тұрыскелдина, Ә.Әмірова, А.Е.Манкеш, Қ.М.Меңдаяқова, Ф.Н.Жұмабекова, Ж.С.Хасанова,  Ж.Рысбекова  еңбектерін атауға болады.
А.Т.Искакованың ғылыми еңбегінде Қазақстандағы мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде  әлемдік білім беру технологияларын дамыту көрініс тапқан.

№4 Лекция
Пәндік-дамытушы ортаны ұйымдастыруға қойылатын талаптар
Педагогикалық процесс білім беру салаларының мазмұны арқылы жүзеге асырылады.
Педагогикалық процесс ұйымдастырудың жеке, шағын топтық және топтық ұйымдастыру нысандарының үйлесімді байланысы негізінде құрылады. Педагогикалық процесс қарым-қатынас, ойын, эксперименттік ізденіс іс-әрекет, ересектермен және құрдастармен ынтықмастығы негізінде ұйымдастырылады. Педагогикалық процесс пәнаралық, қызметаралық, өзара іс-әрекеттестік сипатта болады, оның әр қатысушысының өзін-өзі таныту және өзін-өзі нақтылауға қолайлы мүмкіндік туғызады. Процесс тәрбиешінің келесі бағыттаушы рөлін қарастырады:

• ғылым мен практиканың сабақтастығын;

• педагогикалық процесті болжау, жобалау және құруды;

• педагогикалық қызмет нәтижесінің объективті диагностикасын жүзеге асыруды көздейді.

Педагогикалық процесс диагностика нәтижесінде құрылады.
Білім беру процесінің мазмұны бала дамуының жеке траекториясын жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
-      ҚР жалпы білім беретін мектебінің оқу бағдарламалары мен мектепке дайындық бағдарламасының сабақтастық қағидасы. Мектепалды даярлыққа қойылатын талаптар:

1. Оқытудың мазмұны, түрі және әдістері гуманизм мен қоғамды демократияландыру рухына сәйкес құрылуға тиіс.

2. Мектепке дайындықтың ерекшелігі сол, бұл кезеңде баланың адамгершілік қасиеттерінің, білімдік дағдылары мен икемділіктерінің негізі қалыптастырылуы қажет.

3. Мектепке даярлауда қойылатын аса маңызды талап балалардың білімдерін жинақтау мен жүйелеу, олардың айналадағы құбылыстар туралы негізгі түсініктері мен қарапайым ұғымдарын қалыптастыру.

4. Мектепке дайындық  барысында балалар оқу ісіне машықтануға, қимыл - әрекеттерін ықтиярлы басқаратын қабілеті мен мақсатты ақыл – ой еңбегінің дағдысын қалыптастыруға тиіс. Сөйтіп, бала мектепте оқудың жаңа жағдайларына еркін ене алатындай дайындықтан өтеді. Балаға педагогикалық процесс арқылы қазақстандық рухани құндылықтарға сай адамгершілік, мәдениет негіздері дариды. Ол жалпы қазақстандық рухани құндылықтарға сай тұғыр – тірек табады. Бұл – баланың табиғатты, адам қолымен жасалған нәрселерді, қоғамдық өмір құбылыстарын, өз өмірі мен әрекеттерінің құбылыстарын, өз жан дүниесін бағалай алуға баулиды.

5. Мектепке дайындық 5 – 6 жасар баланың бейімділігінен туындайтын кең де, оңтайлы мүмкіндіктерін жан – жақты тәрбиелеуге және дамытуға пайдалануды талап етеді, балалар оқу және тәжірибе мәселелерін шешуде өзіндік білімін пайдалана алатындай болуға тиіс, танымдық әрекеттері мен ойлануы жеткілікті даму деңгейіне көтерілген болу керек, психикалық процесстер ырықты күйде болу керек, оқу әрекетінің жеке бөліктерін меңгерген болуға тиіс.

6. Мектепке дайындық баланың қоршаған ортамен қарым – қатынас жасауына қажетті арнайы білімінің, икемділіктерінің қалыптасуын қамтамасыз етуге тиіс.

Мектепке дейінгі дайындықтың міндеттері

1. Балалардың денсаулығын сақтау мен нығайту, оларды дене дамуы мен ақыл – ой жұмысына қабілеттері жағынан жетілдіру.

2. Әрбір баланың шығармашылық және парасаттылық қабілеттерін жан – жақты дамыту.

3. Баланың адамгершілік қасиеттері мен эстетикалық,  этносаралық қатынастар мәдениетінің негіздеріне ден қойғызу.

4. Баланың этностық-мәдени сәйкестілігін қалаптастыру амалы ретінде оны ұлттық мәдениет бастауларынан нәрлендіру.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім берудің стандартында аталып көрсетілген пәндік – заттық ортаның сипаттамасы төмендегідей:
Біріншіден, орта бала өмірін ұйымдастыруды қамтамасыз ететін санитарлық-гигиеналық, психологиялық-педагогикалық, эстетикалық жағдайлардың кешеніне сәйкес келеді.
Екіншіден, пәндік-заттық орта баланың құрдастарымен, заттық обьектілермен өзара іс-әрекетпен өзара байланыс алу және түрлі әлеуметтік жағдайлар мен қарым-қатынастарды үлгілеу жағдайы болып табылады.
Үшіншіден, пәндік-заттық орта ынталандыратын, өз бетінше тәжірибелік, демократиялық, инклюзивтік және білім беру салаларының мазмұнына сәйкес болуы тиіс.
Төртіншіден, орта баланың психологиялық-физикалық денсаулығын қамтамасыз етуге, қауіпсіздік критерийлеріне сәйкес болуға, олардың білім беру іс-әрекетіне қолайлы енуіне, өзін табысты дамыта білуіне, белсенділігін, өзіне сенімділігін, шығармашылығын танытуына ықпал етуге тиіс.
Бесіншіден, орта көп функционалды, вариативті, қарқынды, жасына сай дамуының ерекшелігін және балалар іс-әрекеттерінің ауысып отыратындығын есепке алып құрылуға тиіс.
Алтыншыдан, орта қауіпсіз, жайлы, қолайлы болуға тиіс.
Пәндік – заттық ортаның мазмұны төмендегіше сипатталады:
1)          Мектепалды даярлықта пәндік – заттық ортаның мазмұны мәдени-тарихи құндылықтарға: ұлттық дәстүр, табиғат, климат, жергілікті жердің өндірістік ерекшеліктеріне сәйкес келуге тиіс.
2)          Ортаның мазмұны баланың алғашқы дүниетаным негіздерінің қалануына, табысты әлеуметтенуіне ықпал етуге тиіс.
3)          Ортаның мазмұны жыныстық-рөлдік бірдейлікті жасайтын құрауыштарды қарастыруға тиіс.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім берудің стандартында әр жас кезеңіне арналған ортаны ұйымдастыру ерекшеліктері белгіленіп көрсетілген.
-             балаға мектепке дейінгі білім беру ұйымынан мектепке жайлы және қиындықсыз өтуіне жағдай жасауды қамтамасыз ету;
-      бейімделудің жоғарғы деңгейінде баланың тұлғалық дамуын ынталандыру;
-      дербестікті, креативтілікті, өзін-өзі танытуды, өзін-өзі дамытуды қалыптастыру жағдайларын қамтамасыз ету;
-      азаматтық, патриоттық  сезімдері мен этникалық сәйкестігін қалыптастыру жағдайларын құру;
-      когнитивтік, дене, әлеуметтік, ақпараттық дағдыларын дамыту мүмкіндіктерін жасау.
Даму ортасының құрылымдық бөліктерін талдау мақсатында оның негізгі элементтерін ажыратып көрсетейік:
Заттық-ойын ортасы:
-         ірі көлемдегі ойын және дидактикалық құралдар;
-         түс және дыбыс ортасын ауыстыру мүмкіндігі;
-         заттарды түрлі нұсқада қолдану;
-         бөлмені көпфункционалды пайдалану;
-         релаксация зоналары;                     
-         әр баланың жеке кеңістігінің болуы.
Педагогтың балалармен өзара іс-әрекеттері:
-         серіктестік қарым- қатынас орнату;
-         жекелік және даралық ерекшеліктерді есепке алу;
-         шығармашылық қарым- қатынастың болуы.

№5 Лекция
Мектепке дейінгі білім беру мекемесіндегі дамытушы ортаның негізгі сипаттары
Заманауи мектепке дейін білім беру мекемесі, егер олар бұл сатыда мамандардың жұмысын реттейтін негізгі нормативтік құжаттарға қайшы келмесе, білім беру бағдарламаларын таңдауда, балаларды дамыту жағдайын жасағуда ерікті. Сонымен бірге балалардың сапалы білімге құқығын қамтамасыз ету үшін дамытушы ортаның негізгі сипаттарын анықтау қажет, олар мектепке дейінгі мекеменің педагогикалық ұжымының жеке даралығына және оны «идеалды» мектепке дейінгі мекеме деген түсінікке қарамастан қарастырылуы керек.
М. Н. Полякова «Балалық шақ» бағдарламасын жасаушылар тұрғысынан мынадай сипаттарды бөліп көрсетеді.
Жағдайдың жайлылығы мен қауіпсіздігі.
Қамтамасыз ету жолдары: үй жағдайының тиімділігі; балалардың белсенділігі аумақтарының арасындағы шекараны болдырмау (ойын, оқу, театралдық); кеңістікті балалардың өзінің өзгерту мүмкіндігі; баланың іс-әрекет үшін орын таңдау мүмкіндігі; орынды түрлі жарықпен безендіру; жайлы орналасу үшін кілем жапқыштардың болуы және дыбысты сіңіру; балалардың басқа бөлмелерде өздігінен жұмыс жасауы үшін орын дайындау (ұйықтайтын бөлмеде, қабылдау бөлмесінде, студияларда, кітапханада).
Сенсорлық әсерлердің байлығын қамтамасыз ету.
Қамтамасыз ету жолдары: түстің, түрдің, шамасының, материалының көптүрлілігін бейнелейтін заттарды іріктеу. Бұл контексте тұрмыстық заттар, табиғи заттар, жай материал, ойын үшін табиғи заттар, костюмдер, түрлі бағыттағы конструкторлар болуы керек.
Мектеп жасына дейінгі балалардың өзіндік даралық іс-әрекетін қамтамасыз ету.
Қамтамасыз ету жолдары: кеңістікті баланың ортаға кіруіне мүмкіндік беретін арнайы іріктелген материалмен толтыру, әртүрлі әрекетті, материалдарды таңдау, қызықты объектінің айналасына басқа балалармен және педагогпен бірігу. Мұның нәтижесі іспен шұғылданғандық, берілгендік, ұйымдасқандық, шығармашылдық атмосферасын туғызу.
Зерттеу, үйрету мүмкіндіктерін қамтамасыз ету.
Қамтамасыз ету жолдары: заттармен эксперимент жасау үшін, өз бетімен және педагогтың жетекшілігімен тәжірибе қою үшін жағдай жасау, осылар арқылы әртүрлі жағдайда заттардың қасиеттерін, сапасын, ерекшеліктерін танып білу; орта объектілерінің ішіндегі және инициативаны дамытушы проблемалық элементтердің болуы, таным процестері, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі.
Топтағы барлық балалардың таным іс-әрекетіне қатысу мүмкіндіктері.
Қамтамасызетужолдары:толықжәнебалалардыңжасерекшеліктеріне,білімберупроцесініңмақсаттарыменміндеттерінежәнебасқадафакторларғақарайөзгертіліпотыратынжеткіліктімөлшердетүрлізаттықматериалдардың,белсенділікзонасыныңболуы (ойын,қозғалғыш,танымдық,көркемдік,еңбек).
Топтадамытуортасынжасағандапедагогмыналардыорындауытиіс:
•
нақтытүсінгентұжырымдамалықпсихологиялық-педагогикалықидеяларғасүйену,дамытушыортакомпоненттерінқалыптастырудыңзаманауитұжырымдамаларынбілу;
•
мектепжасынадейінгібалалардыоқытументәрбиелеудіңәдістемесінмеңгеру;
•
мектепкедейінгімекемедегіқазіргіқолданыстағыдамытуортасына,оныңнегізгімақсаттарына,мазмұнына,жетекшітүрлерінежәнеоқытументәрбиелеуәдістерінесәйкесбелгілібірталаптарқоятынбілімберубағдарламасынескеру;
•
балалардыңжасжәнежекеерекшеліктерімүмкіндіктеріне,бейіміне,дамудеңгейінеқарайбағдарлау;
13–7463өздерініңқабілеттерін,бейімін,мүддесінпайдалану;
•
топортасынжобалағандажәнеқұрғандабалалармената-аналардыңмүмкіндіктерінжәнеталап-тілектерінқарастыру.
Ортаныңұсынылғансипаттарыныңболуыоныжобалағандапедагогтыңеркіндігіменшығармашылдығыншектемейді,мектепкедейінгімекемебейнесінжасаудабағдарболады бұлпроцесснегізгітұжырымдамалықпозициялардыанықтайды.

№6Лекция
БАЛАБАҚШАНЫҢ  ЖЕРТЕЛІМДЕРІНБЕЗЕНДІРУГЕ
ҚОЙЫЛАТЫНТАЛАПТАР
Ойынаймағы
Ойынаймағыөзіменқоса:
-топтықалаңдар – әртоптабөбекжасындағы 1 балағажеке 7,2 кв.мкемемесесептеледіжәнемектепкедейінгіжастағы 1 балаға 9,0 кв.мкемболмайтынжәнетоптықжекелеуқағидаларынқадағалау;
- дене шынықтыру алаңдары (бір немесе бірнеше);          
 
Топтық алаңдар
Топтық алаңдар әр топтар үшін бөбек жасындағы әр балаға жеке 7,2 кв. м – ден кем емес есептеледі және мектепке дейінгі жастағы 1 балаға 9,0 кв. м – ден кем болмайтын және топтық жекелеу қағидаларын қадағалау.
Топтық алаңдарды жабу шөптермен, топырағы тапталған, шаң-тозаңсыз болуы керек.
Бөбек жасындағы балалар үшін топтық алаңдар ғимараттағы осы топтар шығатын есікке жақын орналасады.
Балаларды күннен және жауын-шашыннан қорғау үшін әр топтың алаңына ауданы бір балаға 2 кв. м – ден есептеліп көлеңкелі шатырлар орналастырады. 15 адамнан тұратын топтар үшін көлеңкелі шатырдың ауданы 30кв. м –ден кем болмауы керек.
Орналастырылған топтық алаңдардағы құрал-жабдықтар, қимыл-қозғалыс белсенділігін арттыратындай, таза ауадағы балалардың әртүрлі жеке әрекеттері сай болуы керек.
 Ерте жастағы балалар үшін топтың алаңдарында төбешік алаңқайларын, гимнастикалық басқыш секцияларын, доппен ойнауға арналған жиынтық элементтерінің секциясын, көлбеу басқыштар, өрмелейтін құралдар, балансир, әткеншектер орналастыруға болады.
Құмсалғыштар, шатырлы үйшіктер, өзге де ойын құралдарының сырты түрлі-түсті түстермен боялған және эстетикалық талаптарға сай болуы керек.
Мектепке дейінгі жастағы балаларға арналған топтық алаңдарда шығуға арналған мұнаралар, өрмелеуге арналған қақпа, тік маңдайшалы дуалдар, әткеншектер, әртүрлі биіктіктегі кендір жіптер, әртүрлі биіктікте орналасқан маңдайшалар, өрмелеуге арналған тұтас қабырға, торларды керуге арналған бағаналар орналастыру ұсынылады.
Ойын құралдары болуы тиіс:
-        сапа куәлігі болуы керек;
     -  санитарлық – гигиеналық талаптарға сай болуы керек;
     -  техникалық пайдалануға ыңғайлы болуы керек;
     -  эстетикалық тартымды (түстерге сай боялуы керек);
     -  балалардың жасы мен бойына сай болуы керек;
     -  берік орныққан болуы керек.
Варианттылықты қамтамасыз ететін үйлесімді элементтерді модульдік құралдар-жабдықтарды қолдану ұсынылады.
Ойын құралдарының материалдарына және олардың жөнделу  шарттарында   келесідей талаптарды ескеру керек:
   - ағаш құралдары арнайы өңделген ағаштың қатты түрлерінен жасалу керек, экологиялық сапалы куәлігі бар және шірімейтін, кепкен, өткір қырлары жұмырланған болуы керек;
  - көбінесе салмақ түсіретін конструкция құралдарына арналған темір қолдану керек, жөндеуге жарамды және жақсы біріктірген (ылғалға төзімді бояу, тотығуға қарсы жабындар); 
- бетонды және темір бетонды элементтер құралдары 300 ден кем болмайтын бетонды маркадан жасалуы керек, суыққа төзімділігі 150 ден кем болмауы керек, жоғарға жағы тегіс болуы керек;
 Балалардың ойын алаңдарына  ойын құралдарын орналастыруда ең төменгі қауыпсіздік ара қашықтығын сақтау керек:
Әткеншектердің орналасуы жанынан 1,5 м  кем болмауы керек және алдыңғы жағы (артқы жағы) 2,0 м- ден кем болмауы керек;
Карусельдер жан-жағынан 2 м –ден кем орналаспауы керек және биіктігі 3 м – ден аспауы керек;
Төбешіктер екі жанынан 1 м –ден кем емес орналасуы керек және төбешіктің алдыға қарай сырғанайтын жағы соңғы шетіне дейін 2 м болуы керек.
 Толық алаңдарда болатын негізгі құралдың бірі ойын үстелі, балалар отыратын орындықтар, құм салғыштар.
 Жыл сайын, көктемде, ойын алаңдарында толығымен құмдардарды ауыстырады. Жаңадан әкелінген құмдар гигиеналық нормаларға  сай микробиологиялық, санитарлық-химиялық, радиологиялық көрсеткіштері бар болуы керек.
 Балалар жоқ кезде кірлепкетпес үшін құмсалғыштардың беттерін  міндетті түрде жабу керек (қақпақтармен немесе полимерлі қабықшалармен немесе өзге де қорғауға бейімді заттармен). Паразитті ауруларды туғызатын, ішектің жұқпалы аурулары және өзге де баланың денсаулығына қауіпті аурулар құмды ауыстыруға алып келеді.
 
 Дене шынықтыру алаңы (бір немесе бірнеше).
Мектепке дейінгі ұйымдарда 150 орынға дейінгі сыйымдылықты 250 м2 –дан кем емес бір дене шынықтыру алаңы, ал 150 орыннан артық болған жағдайда  150 м2 және 150 м2 көлеміндегі екі алаң жабдықтайды. Дене шынықтыру алаңының негізгі кеңістігі ережеге сай бос болады.
 Дене шынықтыру алаңының беті шөппен, тегістелген жермен, шаң-тозаңсыз болуы қажет.
Жалпы дене шынықтыру алаңы төмендегілерден құралады:
- қимыл-қозғалыс ойындары жабдықтарының аумағы;
- гимнастикалық жабдықтар және спорттық снарядтар аумағы;
- жүгіретін жол аумағы.
Дене шынықтыру алаңында мектепке дейінгі ұйымның барлық жас ерекшелік топтарына арналған  спорттық жабдықтар орналастырылады.
Арнаулы дене шынықтыру снарядтары және тренажерлер түріндегі спорттық жабдықтар зауыт дайындаған және жарақат алмау үшін беті арнайы өңделген бөренелерден де орындалған болуы мүмкін. 
 Дене шынықтыру алаңының жанына тереңдігі 0,4 м –ден  0,8 м дейін алаңы  4 х 8 м немесе 6 х 10 м ашық бассейндер жасау рұқсат етіледі.    
 Бассейн кезінде ені 1 метр, ұзындығы 1 метр, тереңдігі 15 см аяқ ваннасын жабдықтайды. 
                            
Шаруашылық аймағы
Шаруашылық аймағы асхана ғимаратының өндірістік есігі көшеден кіретін жеке есігі болуы керек.
Шаруашылық аймағы алаңында төсек жабдықтарын кептіретін орындар, кілемдерді тазалайтын және өзге де тұрыстық құралдарды тазартатын орындар болуы керек.
Мектепке дейінгі ұйымның шаруашылық аймағының жылыту және орталықтандырылған су құбыры істен шыққан жағдайда қазандықтарды, суайдауыш бактарымен сорғыштарды және отын сақтайтын қоймаларды, ғимараттың санитарлық аймағын күзету қарастырылады. Мектепке дейінгі ұйымға қызмет ететін автокөлік болса, оны қоятын тұрақ болуы керек.
Шаруашылық аймағында көкеністерді сақтайтын қойма болуы керек.
Шаруашылық аймағының алаңы үлкен болған жағдайда оның құрамына: бақшаға арналған жер, жеміс – жидекке арналған жер кіреді.
 Шаруашылық аймағында ғимараттан 20 м қашықтықта қоқыстарды жинайтын алаңқай да қарастырылады. Алаңқайда арнайы таңбаланған беті тығыз жабылатын жеке қақпақтарымен контейнерлер орналастырылады.
 Мектепке дейінгі ұйымға кіретін және шығатын аймақ, жол, шаруашылық құрылысна жүретін жол, қоқыс жинайтын алаңқайға барар жолдың барлығы асфальтпен жабдықталған, бетонмен немесе өзге де қатты жабындар жабдықталуы керек.
 Мектепке дейінгі ұйымның ғимаратын және үлескесін сәндік – қолданбалы өнермен безендіруге (керамика, мозайка, құю және соғу, ағаштарды ою және тоқыма), бауды және бақшаны мүсіндеу болады.

№7 Лекция
Мектепке дейінгі ұйымдардың үй-жайларын жабдықтауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
Мектепке дейінгі ұйымдардың үй-жайларын жабдықтауға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар
      Мектепке дейінгі ұйымдарын жабдықтау жұмысы қолданыстағы стандарт талаптарына және балалардың бойы мен жас ерекшелігіне сай болуы тиіс.
      Сабақ өткізуге арналған жиһаздарды орнына қою жұмысы кезінде мынандай талаптарды ескерген жөн:
1)                 үстелдері, жарық түсетін қабырғаға қаратып міндетті түрде сол жақтан жарықтандырылатындай етіп қою керек;
2)                 төрт орынды үстелдердің орналасуы екі қатардан, ал екі орынды үстелдер үш қатардан аспай орналасуы керек. Үстел қатарларының ара қашықтығы 0,5 метрден аспауы тиіс;
3)                 бірінші қатардағы үстел жарық түсетін қабырғадан - бір метр қашықтықта;
4)                 брінші үстелдің тақтаға дейінгі қашықтығы 3-2,5 метр;
5)                 қабырғаға ілінген тақтаның астыңғы жағының еденнен биіктігі - 0,7-0,8 метр;
6)                 қабырғаға ілетін тақтаның мөлшері - 0,75-1,5 метр;
7)                 балаларды орындықтарға денсаулығына, көруіне және естуіне байланысты отырғызу керек.
       Балабақша тобында орналасқан ойын залындағы манеждер мен барьерлер терезеден бір метр қашықтықта және параллельді орналасуы тиіс.
       Бірінші топтағы балабақша жасындағыларға арналған қолжуғыштың қасында жөргекке орайтын үстел, орамал ілетін ілгіш пен кір киімдерге арналып белгіленген бак орналасуы тиіс.
      Жатын бөлмелер-жайы стационарлы кереуетпен жабдықталады. Кереуеттердің ұзындығы қолданыстағы стандарт талаптарына сай келуі тиіс: 
         1) үш жасқа дейінгі балаларға арналған кереуеттің ұзындығы 120 сантиметр, ені 60 сантиметр болып, бет жақтағы қоршауының биіктігі жасына қарай анықталады;
      2) жасы үш-жеті жастағы балалар үшін кереуеттің ұзындығы 140 сантиметр, ені 60 сантиметр болуы тиіс.
     Мектепкедейінгітоптарүшінекіқабаткереуеттердіқолдануғаболады.
     Қабылдаужәнешешінетінбөлмелербалаларменқызметкерлерүшіншкафтарменжабдықталуытиіс.Олардакиімкептіретінорынқарастырылуытиіс.Киімілугеарналғаншкафтардажекебелгіленгенұяшықтарбаскиімдіқоюғаарналғансөрелерменсыртқыкиімдіілетінілгіштерқарастырылуытиіс.
      Балаларғаарналғандәретханалардажекебастыңтазалығынсақтауғаарналғанзаттардықоятынсөрелер,балаларсүлгісінілетінілгіштерқарастырылады.Алсәбитобындағыларүшінжекебелгісібартүбекқоюғаарналғаншкафқарастырылады.
      Телехабарлардықарауүшінэкранмөлшері 59сантиметр кемеместелевизорларпайдаланылуытиіс.Олардыңеденненбиіктігі 1-1,3 сантиметр болуытиіс.Диапроекторларғаарналғанэкрандаосында 1-1,3 метр биіктіктеілінуітиіс.Телевизорлардыңэкраныменкөрермендердіңарақашықтығы 4-6 метр аралығында,алдиапроектордыңэкранынан 1,2-2,4 метр болуытиіс;Орындықтардытөрт-бесқатарғағанаорналастырады;орындықтардыңарасы 0,5-0,6 метр болуытиіс.Орындықтарғабалалардыбойынақарайотырғызады.
     Кешкеқарайтелехабарлармендиафильмдернемесевидеофильмдердікөрсеткендежасандынемесежергіліктіжарықкөздерінпайдаланукерек.Күндізтерезелердіақшылперделерменжапқандұрыс.Телехабарлармендианемесевидеофильмдердікөруұзақтығытөрт-бесжастағыбалаларүшінжиырмаминуттан,алалтыжастағыларүшінотызминуттанаспауытиіс.
     Асблоктарыменкіржуатынбөлімдерүшінкеректіқұрал-жабдықтартізіміқолданыстағыҚНжЕталаптарынасәйкесанықталады.
Мектепкедейінгіұйымдарғаучаскебөлгендежәнеоныпайдаланубарысындақойылатынсанитарлық-эпидемиологиялықталаптар
       Барлықүй-жайлардыжинаужұмысыбөлмелердіңтерезелеріннемесежелдеткішкөздерінашыпқойып,жуғышзаттардықолданаотырып,ылғалдыәдіспенкүнсайынжүргізілуітиіс.Терезеәйнектерініңішкібетіаптасайынсүртілуі,айсайынжуылуытиіс;алсыртқыбетікірболуынақарай,бірақүшайдабірреттенкемемес.Еденкүнінеекіретжуылуытиіс;жиһаздар,жылытурадиаторлары,терезеніңалды,балалардыңкиімілгіштерібаршкафтаркүнсайынсүртіліп,жетісінебірретжуылуытиіс.Музыкажәнегимнастикасабақтарыөтетінбөлмелерәрсабақтансоңтазаланыпотырылуытиіс.
      Күрделітазалаужұмыстарынайсайын,немесеэпидемиологиялықкөрсеткіштеркерекеткендежүргізілуітиіс,мұндайда:еденжуылып,жарықкөздерініңарматуралары,терезелері,есіктер,қабырғаларҚазақстанРеспубликасындақолдануғарұқсатеткенжуғышжәнезарарсыздандырғышзаттарынқолданаотырыпсүртіп,тазалаукерек.
      Сорыпшығаратынжелдеткіштіңторкөздеріылғидаашықболуытиіс,аракідікшаңнантазаланыпотырылуытиіс.Торкөздердітекүй-жайлардаауарайыкүртсуығандағанажабуғаболады.Сорыпшығаратынжелдетужүйесініңшахталарынтазалаужылынаекіретжүргізілуітиіс.Терезетесіктерінжәнеоныңшынысынекіжағынаншаңменкірдентазалаужылына (көктемменкүзде)екіретжүргізілуітиіс.
     Топтықұяшықтардыңқызмететуікезіндеәктеужәнеөзгежөндеужұмыстарын (қабырғажәнетөбелердіақтау,терезежақтауларынсырлау,күрделіжөндеуді)жүргізугетыйымсалынады.
     Жаңадансатылыпалынғанойыншықтардасапасертификатыболып,қолданаралдындажуғышзаттардықолданаотырыполардыжуып,одансоңтазасуменшайып,ауадакептірілуітиіс.Мұндайөңдеуденжұмсақжәнетүктіойыншықтардыөткізугеболмайды.
     Біріншітоптағысәбилерүшінойыншықтаркүнінеекіретыстықсуменсабынменщеткаарқылыжуылып,немесеекіпайыздыассодасыныңертіндісіндеарнайыбелгісалынғаныдыстардажуылып,артынанағындысуменшайылып,ауадакептіріледі.Үлкенжастағыбалаларғаарналғанойыншықтаркүнсайын,жұмыссоңынанжуылуытиіс.Ойыншықтардыңкиімдерінкірлегенінеқарапжуадыда,үтіктейді.Ойыншықтардыжуатыныдысқабелгісалынуытиіс.
     Ішіжұмсақматериалдарментолтырылғанқолданыстаболғанойыншықтаржұмыссоңынан 30 минутбойыбактерияөлтіргішшамныңсәулесімен 25сантиметр арақашықтықтыжердеөңделуітиіс.Пенолатекстен,варсоланнанжасалғанойыншықтар,шығарушызауытбергенсабағатбойыншаөңдеуденөткізілуітиіс.
      Сәбижасындағыбалаларғажәнеоқшаулаубөлмесіүшінішіжұмсақматериалдарментолтырылғанжәнепенолатекстенжасалғантүктіойыншықтардысатыпалуғаболмайды.
          Төсекәбзелдеріменсүлгініайырбастауолардыңластануынақарайжүргізіліп,жетісінебірреттенкемболмауытиіс.Төсекәбзелдеріменжаялықтарпайдаланылыпбіткенсоңарнайыыдыстарғасалынуытиіс.Жұмыссоңындақапқа (клеенкадан,кездемеденжасалған)салынғанкіржуатынорындарғажеткізілуітиіс.Кездемеденжасалғанқаптаржууғаберіліп,клеенкаданжасалғанқаптардыыстықсабынды - содаертіндісіменөңделеді.Төсекәбзелдерін:құстөсектерді,жастықтарды,көрпелерді,ұйықтауқаптарынсолбөлмелердіңөзінде,терезелердіашыпқойыпжелдетукерек,алкүрделітазалаужұмыстарынжүргізгендеолардысыртқашығарыпқағып,сілкіп,желдетукерек.Эпидемиологиялықкөрсеткіштерпайдаболғанкездекамералықжолмензарарсыздандыружұмыстарыжүргізіледі.
     Кілемдеркүнсайыншаңсорғышпентазаланып,алкүрделітазалаужұмыстарыжүргізілгенкездеқағылып,щеткаментазалануытиіс,жәнежылынабірретхимиялықөңдеуденөтуітиіс.Жөргөккеорауүстелдерін,жаялықастынасалатынклеенкаларды,манеждердіңжабқыштарын,төбешіктердікүнінеекіретнемеселастанғансайынжуыпотырукерек.Егероларнәжістерменбылғанса,олардыжуғышжәнезарарсыздандырғышзаттардыңерітіндісісіңірілгенарнайышүберекпенсүртіледі.
     Дәретхананыңедендеріменунитаздардыкүнінеекіретағындыыстықсуменжуып, (балабақшажасындағылардытүбеккеотырғызғансайынжуып)зарарсыздандырғышзаттармензарарсыздандырылады.
Топтарғаарналғанүй-жайлардаорналасқанүстелдертамақішердіңалдындажәнеішкенненсоңыстықсуменжуылады.Орындықтаркүнінебірретсүртіледі.
     Құрал-жабдықтардыңәртүріарнайышүберекпенсүртіліп,жуылады,оларқолданыстаболғаннанкейінжуылып,құрғатылып,осыкүйіндебелгісалынғанқақпағыбарыдыстасақталынады.
     Балаларменқызметкерлердіңарасындажұқпалыауруларпайдаболғанкездебелгіленгентәртіпбойыншазарарсыздандыру (дезинсекция,дератизация)шараларыжүргізіледі.
     Бала бақша тобындағыларда канализация болмаса, оларға нәжістерді жинау үшін беті жабылатын шелек бөлінеді; түбекті зарарсыздандыратын ерітінділерді сақтайтын сыйымдылық және оларды шаятын таза су толтырылған шелектер болуы керек.
     Ғимаратқа кірер есіктің алдында аяқ киімді тазалау үшін қырғыштар, тор көздер, щетка және әр бөлмеге кірер жерде ылғалды кілемше төселіп, ол балалардың келер шағына дейін тазаланылып отыруы тиіс.
     Дәретхананы жинауға арналған керек жарақтарға (шүберектер, шелектер, шөткелер) белгі салып, дәретхана бөлмесінде арнайы шкафта сақталуы тиіс. Жұмыс бабында қолданылған барлық керек жарақтарды жұмыстан соң жуғыш заттар қосылған ыстық сумен жуылуы қажет. Жуғыш және зарарсыздандырғыш заттар және олардың ерітіндісі балалардың қолы жетпейтін жерде, белгі салынған қара ыдыста сақталуы тиіс. Ыдыста зарарсыздандырғыш ерітіндінің дайындалу уақыты көрсетілген белгі болуы тиіс.
     Шыбын-шіркейлердің ас блогына, кір жуатын орындарға, дәретханаларға кіріп кетпеуін болдырмас үшін, олардың терезелері кіші көзді тормен қапталуы тиіс.
     Учаскедегі құрал-жабдықтар дұрыс жұмыс атқара алатындай жағдайда болып, күнсайын тазаланып отырылуы тиіс. Балалардың ойын ойнауы басталар алдында құмы ылғалдалады, аптасына бір рет араластырылады, айына бір рет ауыстырылады, түнге қарай құм салатын орындар қақпақпен жабылуы тиіс. Учаскені жинап, тазалау жұмыстарын балалар келерден бір-екі сағат бұрын, немесе ластануына қарай жинау керек. Жылдың жылы мезгілдерінде ыстық және құрғақ кездерде жинау жұмыстарын жүргізерден бұрын жерді суландырған дұрыс.
     Орталықтандырылған канализация қарастырылмаған жағдайда, су өткізбейтін тазаланатын құдықтарды, қоқысжинағыштардың 2/3 мөлшері толған кезде олар үнемі тазаланып, рұқсат етілген зарарсыздандырғыш заттардың бірімен зарарсыздандыру жұмыстарын жүргізу керек. Ауладағы дәретханалардың ішкі қабырғаларын зарарсыздандырғыш заттарды қоса отырып айына екі рет ақтау керек. Есік тұтқаларын күніне екі рет жуу керек.
     Жүзу бассейндерін пайдаланғанда жүзу бассейндерінің құрылымына және пайдалану барысында қолданыстағы нормативтік құқықтық актілердің және қолданыстағы ҚНжЕ талаптарына сай болуы тиіс. 

№8 Лекция
Тұлғаны дамытуда және мектеп жасына дейінгі баланың іс-әрекетінде ортаның маңызы
Педагогикаменпсихологиядадамытушыортаныңәсеріндегіадамтанымдықжәнетұлғалықдамудыңжоғарыдеңгейінмеңгередідегенсөзсізқағидабар.Толыққандыүйлесімдідамуүшінбалаларүлкендердіңназарының,мейірімдіжәнемазмұндықарым-қатынастыңқажеттілігінемұқтажболыпқанақоймайды,соныменбіргебаланыңалғантәжірибесінбекітудіқамтамасызететіндейзаттықортаныдақажететеді.Әрбіріс-әрекетқандайдабірсұраныстықанағаттандыруғақызмететеді (өмірлік,танымдық,қоғамдық).Бұлүшінбалағақызықтымақсатыбаробъектілеркерек (басқатыруойындары,кедергілержолағы,компьютерлікдидактикалықбағдарламажәнет.с.с.). «Дамытушыорталардыңбастыбелгісіоныңпроблемалылығыболыптабылады», - депкөрсетедіС.Л.Новоселова.Балаортаобъектілеріменжұмысістейді,бірқатарпрактикалықміндеттердіқоядыжәнешешеді.Жақсыдамытушыортадабірдентабылмайтынақпараттартолықболмайды,баладанізденісті,шығармашылықбелсенділіктіталапетеді.Дамуортасыжүйеліболуыкерек,яғнибалалардыңжасына,іс-әрекетмазмұнына,тәрбиелеужәнеоқытумақсаттарына,жобалықмәдениеттіңнегізгіпринциптерінесайболуыкерек.
Арнайыұйымдастырылғанортаіс-әрекеткебелсенділікәсерінкөрсетуге,өздігіненоқуғаықпалетуге,түрлііс-әрекетсубъектісіретіндебаланыңқалыптасуынжетілдіруге,аяғынантұрудықамтамасызетуге,өзіс-қимылынеркінтаңдайжәнебағыттайбілугеқабілетті.Мұндайортаөзәлеуетінкөрсетіпбағалайбілугемүмкіндікбереді,мақсаттылықпенбағыттылықты,жинақылықты,өзісіменәрекетініңнәтижелеріүшінжауапкершіліктіқалыптастырады,шығармашылыққабілеттіашады,дамудыңқазіргісәтіндегімүдделерменсұраныстарғақарайәрекететугемүмкіндіктуғызады.Түрлііс-әрекеттергеқатыстыру,түрліматериалдарментаныстыру,өзинициативасыменбоскезінде,педагогшектемегенуақыткөптегентәртіптікпроблемалардышешеді,жанұяменбалағамектепкедейінгімекемедеуақытыныңмазмұндыөтуінекепілдікбереді.
Сонымен,ортатұлғаныңқалыптасуымендамуының,солсияқтыоғантәніс-әрекеттүрлерініңқозғаушыкүшірөлінатқарады.Олқабілеттің,мектепжасынадейінгібаланыңсубъективтікқасиеттерініңжан-жақтықалыптасуынаықпалетеді,оныңдаралығынкөрсетеді,белсенділіктүрлерінжеделдетеді,топтажағдайлыпсихологиялықахуалтуғызады.Дамудыңлайықтыортасыныңболуымектепкедейінгібілімберудіңтұлғалық-бағдарлықмоделініңқажеттішартыболыптабылады.

№9Лекция
 БАЛА-БАҚШАЛАРДЫҢІШКІБӨЛМЕЛЕРІНБЕЗЕНДІРУДЕҚОЙЫЛАТЫНТАЛАПТАР
Барлық бөлмелер таза болуы керек. Әр күн сайын барлық бөлмелер тазалыққа арналған сұйықтықпен жуылады және желдетіледі. Дәрігерлік бөлмелер, асхана, буфет және дәретхана залалсыздандыру құралдарын қолданумен күн сайын тазалық жұмыстары жүргізіледі.
Барлық бөлме (еден жуу мен жиһаз жылжыту, жарық арматураның, есіктердің, жиһазды арнайы жуу құралармен сүртеліді) ай сайын эпидемиологиялық көрсетулер бойынша жуып тазаланады.
Нысандарда қызмет етуші жұмысшылар (тәрбиешінің көмекшісі, техникалық жұмыскерлер) олар арнайы киіммен жабдықталған  (арнайы киім), комплекте  3-киімнен кем емес, (костюм немесе халат, орамал, қалпақ, алжапқыш) жеке шкафта тұратын ауыстыратын аяқ-киім.
Дәретханаға кірердің алдында халатты шешеді, шыққаннан кейін қолды сабындап жуады.
Мектепке дейінгі ұйымдарда, мектепалды сыныптарда еден күніне екі рет жуылуы керек; жиһаз, радиаторлар, терезе алды, балалардың киім ілетін шкафтары әр күн сайын сүртіледі, аптасына бір рет жуады. Ән-күй бөлмелері, спорт залдары, гимнастикалық  бөлмелерде тазалық жұмыстары әр сабақ сайын жүргізіледі. Қайта алған ойыншықтарда олардың сапасы мен қауіпсіздігін растайтын сертификат болуы тиіс.
Күн соңында қолданылған ойыншықтар 2% сабын ерітінілердің қолданылуымен, ағын сумен шайылып кептіріледі. Кір болған кезде қуыршақтың киімдерін жуып, үтіктейді. Ойыншықтар жуатын ыдысты, щетканы белгілеп қояды.
Жеңіл толтырылған ойыншықтарды күн соңында 25 см қашықтықта бактерия жойғыш сәулемен 30 минут залалсыздандырады.
Бөбек жастағы балалар үшін  оқшауланған (изоляторда) жеңіл толтырылған және түкті ойыншықтарды қолдануға рұқсат етілмейді. Әр күн сайын жуу құралдарын қолданумен жүргізілетін тазалық жұмыстары:
1) бөлмелерді тазалау сабақ соңында топтар ауысқан кезде жасалынады;
2) дәлізді және бөлмелерді –  әрбір ауысымнан, сабақ аяқталғаннан кейін;
3) ойын залы – күн соңында;
4) түскі ас бөлмесін – әр тамақ ішкеннен кейін;
5) гардеробты, ауыз үйді – топтардың әрбір ауысымынан сабақ аяқталғаннан кейін.
6) спорт залы – күніне екі рет, желдетіледі.
Ұйымның техникалық жұмыскерлері дымқыл тазалау (еден жуу) жұмыстарын жүргізеді.
Күнделікті залалсыздандыруда дәретхана, еден, есік тұтқалары, кран, қолжуғыш жуылады. Унитаз орындықтарын жылы сабын сумен жуады. Унитаздың ішкі жағын щеткамен тазалайды (квач), заласыздандыру құралдарды қолданып тазартады.
Кілемдерді шаңсорғышпен күн сайын тазартады, дымқыл щеткамен жуып тазалайды.
Жеке горшоктардың қоланылуын қызмет көрсететін  қызметкерлер қадағалайды. Горшоктарды қолданғаннан кейін жуып, тазалап, заласыздандыру үшін арнайы ыдысқа салады, одан кейін шайып қояды. Таза горшоктар дәретханада арнайы жеке таңбаланған ұяшықтарда  тұрады. 
Жылына бір реттен кем емес объекттерде тексеріс өткізіледі және қажеттілік бойынша, инженерлік желілерді (алмастыруды) жөндеу,  шатырды, жұмсақ және қатты жабдықты, жиһазды, жабдықты және санитарлық-техникалық құралдарды жөндеу жұмыстары жүргізіледі.
Объекттерде жұмыс жасау кезінде  толық жөндеу жұмыстары және жөндеу жұмыстарының басқа түрлері рұқсат етілмейді, тек апат жағдайларында.

№10 Лекция Шетелдерде мектеп жасына дейінгі мекемеде балаларды дамыту
Вернуться в раздел 24 Апрель - 30 ...
Шетелдерде мектепке дейінгі мекемелерді жобалау (көбінесе европалық мектепке дейінгі білім беру қарастырылады) баланы қорғаушы, сақтандырушы, дамытушы және динамикалық орта жасауға бағдарланған. Дамытушы орта құруда шетел тұжырымдамасы аясында қоғамдық орын архитектурасы әрбір тәрбиеленушінің әлеуметтік және дара дамуын жеделдетуі керек. Ол үшін табиғи және жасанды элементтерді біріктіру қажет, бірдей дизайн мен стильден, үш масштабты пәндік орта құру қажеттілігі жөнінде көбінде қазақстан тұжырымдамасымен үндес арнайы балалар әлемін құрудан бас тарту керек. Дегенмен қазақстандық педагогикада ортаның бірыңғай жүйеқұрушы діңгегіне, стиліне, көркемдік шешіміне бағыну қажеттігі көрсетіледі. Дамытушы кеңістік құру бірқатар принциптер мен талаптарды ескере отырып ғылыми негізделген тұжырымдама негізінде жүзеге асырылады. Шетел педагогикасында дамытушы орта құру тұжырымдамасы қандай?
Бізге қажетті тұжырымдаманың негізін құрайтын жеткілікті мөлшерде Т. В. Фуряева терең жазып суреттеген мектепке дейінгі балалық шақ ортасының қажетті және функционалдық сипаттамасын негіздеуі. Тұжырымдаманың негізін құрайтын пункттеріне тоқталайық. Топтық бөлме кеңістігін құрастыру дегеніміз - оны акустикалық және оптикалық тұрғыды бірінен бірі бөлек аумақтарға бөлу. Ол үшін жылжымалы керегелер, мебель, өсімдіктер, жалюзи, маталар пайдаланылуы мүмкін. Құрылымдық безендіруге тік жазықтықтар да жатады: биіктіктер, баспалдақтар, галереялар. Балалар іс-әрекеті аясына негізгі топ бөлмесіне тиісті барлық орындар (гардеробтар, фойе, холл, көмекші орындар) қамтылады.
Үлкендер балаларды арнайы бөлмелерде ғана емес, топта да болатын түрлі деңгейдегі жабдықтар, турниктер, конструкциялар арқылы олардың барынша қозғалыс жасауын қамтамасыз етуі тиіс. Қолда бар қозғалмалы иілгіш элементтермен қоса балаларға бөлмені өз талғамдарымен безендіру және өзгерту құрылымын жасауға мүмкіндік берген жөн болады (қорапшалардан, картоннан құрылыс салу). Үлкендер балалардың жасаған керегеге, матаға, орамалға, жамылғышқа, теріге және т.с.с. бекітілетін ілгегі бар, палаталық типтегі конструкцияларын мақтаған дұрыс болады. Балалар топта болып жатқан жағдайды байқай алуы үшін жабатын матаның жартылай көрініп тұратын болғаны жөн. Палаталық типтегі құрылыстарда зерттеу, эксперимент жасау (радио- және электр жабдықтарымен), табиғи, лақтыру материалдарымен ойын, онда коллекциялар жинау (түймелер, тастар, ракушкалар және т.б.) қарастырылуы мүмкін.
Ойын аумағын жасағанда оның міндеттерін анықтауда жасандылыққа жол бермеу керек (мысалы, ас дайындайтын ойын бөлмесінде балалар үлкендердің басшылығымен ас үй заттарымен жұмыс істеуді үйренеді, тамақ ішу мәдениетіне дағдыланады, қарапайым салаттар дайындауы мүмкін).
Топта қол өнеріне, сурет салуға арналған орын болуы керек (жабыстыру, сурет салу, музыкалық өнерге және т.с.с.). Арнайы бұрыштардан басқа топтық орындарда барлық балалар үшін еркін қолжетімді көпфункционалды аумақ қарастырылуы керек. Бұл орын тыныш жерде орналасуы тиіс, отыратын орындармен жабдықталған, оқу, байқау, эксперимент жасау материалдарымен қамтамасыз етілген болуы керек. Ол топтың барлық балаларының араласуы үшін: оқу, айтып беру, келіспеушіліктерді шешу, жоспарларды талқылау және басқа да бірге істейтін жұмыстар үшін қажет. Оның қасына қуыршақтармен ойнайтын бұрышты орналастыру ұсынылады. Топтық бөлменің ортасында міндетті түрде мебельмен толтырылып қоймаған балалар еркін қозғала алатындай кеңістік қалдырылуы тиіс.
Соңғы кезде балабақшасы практикасында көпдеңгейлі (екі- және үшқабатты) аумақ жасау үрдісі орын алды.
Моторлық функцияларды дамытудан басқа барлық заттық-кеңістіктік орта бала қиялын, елестетуін оятуға, тосын оқиға атмосферасын құруға (жасырын бұрыштар, қараңғы туннель, үңгір және т.с.с.) бағытталған болуы керек.
Балабақшасын жабдықтаудың заманауи тұжырымдамасында топ бір бөлме емес, бас және көмекші бөлмелерді, жуынатын бөлмелерді, туалетті, заттарды сақтайтын бөлмені және кіреберісті қамтитын белгілі бір бірлік ретінде қарастырылады. Қосалқы және ойын материалдарын сақтау бөлмесі балалар ұқыптылықпен қараған жағдайда балалардың қарамағында болуы да мүмкін. Киім шешетін орынның, оның ішінің, керегесінің, еденінің пайдалану мүмкіндіктеріне мұқият қараған жөн.
Жуынатын бөлмеге ерекше назар аударған жөн, оны сумен ойнау үшін және эксперимент жасау үшін, су бұрышын жасау үшін (су асты ұлуы, өсімдіктері, ракушкалары бар бақша) пайдалануға болады.
Орындарды,интерьерді,декорацияларды,өсімдіктердіңорналасуын,терезелердіжарықпен,түрлітүстермен,акустикалықбезендірудіойластыруұсынылады.Жайлыжәнеертегідейжағдайтуғызуүшінтүрлітүстіәйнектіпайдалануғаболады.Жарықтандырудыңбірнешережиміболуытиіс:толық,жартылайқараңғылау.Түсгаммасынтаңдағандакөзгеұрыптұратынтүстерденаулақболукерек.Топтыңкеңістігіншамадантыстолтырмаумаңызды,оныңбастызаттарыбалаларшығармашылығыныңөніміболуытиіс.
Балалардыңмазасыздануыменжайсыздығынболдырмауүшінматериалдардыкөпмөлшердепайдалануғаболмайды.Заманауиинтерьерментабиғатәлемінбіріктірубалалардаүйлесімді,жайлылық,қорғалғандықсезімұялатады.
Қарапайымдылық,шынайылық,нанымдылықбалаларөмірінің
ортасынкеңістіктік-заттықтұтастығынқалыптастырудыңбастапқыпринциптеріретіндеқарастырылады.
Маңыздысыкөшедеалаңжабдықтауболыптабылады.Алаңдаміндеттітүрдемыналарболуытиіс:су,жылға,құм,отжағатынорын,өрмелейтінағаш,тікенсізжәнеулыемесбұталар,негізгіқозғалыстүрлеріүшінжабдықтар (лабиринт,төбешік,тумбалар,турниктер,аспалыканаттар,байқаумұнаралары).Борменсуретсалуүшінміндеттітүрдеасфальтпенжабылғанорынболуыкерек.Құрастыруүшінірітабиғиматериалболғаныжөн (ағашкесінділері),қораптар,шиндар.Алаңдыбезендірудіңбастымағынасы – түрлііс-әрекеттібелсенділендіру,балалардыңқиялыменшығармашылдығын,физикалықдамуынояту.
Тұжырымдаманыңеңбастықағидасыбаламенүлкендерәлемініңсеріктестігіндамытуғаұсынымберу.Кіреберіс,холл,гардеробтықорындар,айналаныжабдықтауқарқындытүрдеата-аналардыңмекемедекөбірекболуына,қызметкерлермен,басқадаата-аналарменқарым-қатынасжасауынаәсеретуітиіс.
Сонымен,шетелдердемектепкедейінгімекемелердіңдамытушыортасынжобалаупроблемасынқарастыракеле,бұлпроцестіәртүрлідеңгейдегімамандар (инженерлер,архитекторлар,дизайнерлер,педагогтар)жүзегеасырадыжәнеәбденқұрылған,ғылыминегізделгентұжырымдамағанегізделетіндігінатапөтеміз.Мектепкедейінгібалалықшақтыңзаттықортасынжобалаумәселелеріарықарайзерттеудіқажететеді,онытеорияменпрактикадатұрғыдақұрудыңжаңанұсқаларыніздестіружүзегеасырылыпжатыр