- Главная
- →
- Занятия с детьми
- →
- Тірек-сызбалар арқылы тіл меңгеру: балалардың сөздік қоры мен логикалық ойлауын дамыту
- →
Тірек-сызбалар арқылы тіл меңгеру: балалардың сөздік қоры мен логикалық ойлауын дамыту
Қазіргі білім беру жүйесінде тіл үйретудің сапасын арттыру үшін әртүрлі әдіс-тәсілдер қажет. Тірек-сызбалардың тиімділігі осыған дәлел. Олар балаға тілдік құзырлылықты дамытуда маңызды рөл атқарады. Балалардың сөздік қорын байытуға, сонымен қатар логикалық және шығармашылық ойлауларының қалыптасуына ықпал етеді. Заман талабына сай, тәрбиешілер тірек-сызбаларды қолдану арқылы балалармен жұмысын тиімді ұйымдастыруда.
Тірек-сызбаларды қолдану бала үшін ойынға айналады, бұл олардың оқу процесін қызықты етеді. Мысалы, әр түрлі тақырыпта сызбалар құрастыру, сөздердің ара байланысын түсіну, балалардың шығармашылық қиялын оятып, ойларын толық айта білуіне көмектеседі. Бұл тәсілдер балалардың есте сақтау қабілетін күшейтіп, сөз тіркестерінің табиғи қабылдауына жағдай жасайды. Тірек-сызбалар арқылы жасалған жаттығулар оның ойлау қабілетін дамытып, сөздің мәнін терең түсінуге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, тірек-сызбалардың балалардың зейіндерін дамытуда, жеке тұлға ретінде қалыптасуында зор тигізетін әсері бар. Ақпаратты визуализациялау арқылы балалардағы эмоционалды жауаптарды ұйымдастыруға болады. Балалар жануарларға, табиғи құбылыстарға бей-жай қарамай, олардың ерекшеліктерін өз беттерінше бағалауға үйренеді. Бұл, өз кезегінде, балалардың сөйлеу тілін байытып, әңгімелесу мәдениетін қалыптастырады.
Тірек-сызбаларды тілмен қатар, зейін қою, есте сақтау және логикалық ойлау қабілеттерін дамыту үшін де қолдану өте тиімді. Балалар әрқашан қиял мен сөз арқылы ойын білдіруге, эмоцияларын жеткізуге мүмкіндік алады. Олар поэзия, әңгіме, ертегі сияқты шығармашылық туындыларды танып, оларға қызығушылық танытады. Тірек-сызбалар – бұл оқыту процесіндегі ынталандырушы фактор, сондықтан тәрбиеші оны шығармашылықпен қолдануға тырысуы керек.
Қазіргі заманда ауызша сөздің қоғамдағы орны айрықша мәртебеге ие. Қазіргі тілдік ортаны дамыту кезеңінде тілді үйрету жұмысын мектепке дейінгі жастан бастап жүйелі де жан-жақты жүргізу сапалы нәтиже шығарады деп тұжырым жасауға болады. Баланың сөзді автоматты жаттанды айтуы оқу-тәрбие процессінің көрсеткіші бола алмайды, көрсеткіш сапасы бала айтқан сөзі мен сөйлемінің мағынасын жалпы түсіне айтуы құнды болып есептелінеді. Бейнелі түрде есте сақтай отыра сөздік қорларын байыту, байланыстыра сөйлеуге үйрету үшін тірек сызбаларды қолданған жөн.
Тірек-сызбалар дегеніміз – тілді меңгерту барысында тәрбиеші мен баланың уақытын үнемдеуге, баланың тілдік құзіреттілігін дамытуға аз күш жұмсай отырып, терең де көп білім меңгертуге жағдай жасайтын белгілер
Сонымен, қатар мұнда тілмен қатар зейін де, еске сақтау, сөздік қорды, логикалық ойлаулары да дамиды десек біз қателеспейміз. Тірек-сызбаны әр түрлі тақырыпта қолдануға болады.
Тірек-сызба тек ертегіні әңгімелеуде ғана емес, сонымен қатар ойыншықтың, ыдыс-аяқтың, құстардың айырмашылығын, пішінің, неден жасалғанын айтып баяндап беру үшін де тірек-сызбаның көмегі өте нәтижелі екенің байқауға болады.
Тірек-сызбалар дегеніміз – тілді меңгерту барысында тәрбиеші мен баланың уақытын үнемдеуге, баланың тілдік құзіреттілігін дамытуға аз күш жұмсай отырып, терең де көп білім меңгертуге жағдай жасайтын белгілер
Сонымен, қатар мұнда тілмен қатар зейін де, еске сақтау, сөздік қорды, логикалық ойлаулары да дамиды десек біз қателеспейміз. Тірек-сызбаны әр түрлі тақырыпта қолдануға болады.
Тірек-сызба тек ертегіні әңгімелеуде ғана емес, сонымен қатар ойыншықтың, ыдыс-аяқтың, құстардың айырмашылығын, пішінің, неден жасалғанын айтып баяндап беру үшін де тірек-сызбаның көмегі өте нәтижелі екенің байқауға болады.
Ерікті жаттауға не қабылдауға әр кезде жаттықтыруға болады. Өлеңдерді ғана емес, сонымен қатар ертегілерді, әңгімелерді т.б. қабылдап түсінуге тырысады. Бірақ баланы міндетті түрде жаттауға үйрету керек, есте сақтауға да, өйткені бала өз ерік жігер жігерін салып, ерікті жаттап алуға мүмкіншілігі жоқ. Ерікті жаттау – іштен туындайтын, ерікті оятатын, балаға әр кез пайдалы іс. Ол баланы мына қасиеттерге үйретеді:
Баланың жылдам тілінің шығуына; эстетикалық - әсемдік сезімдерін, поэзияның сұлулығын бала жастан түсінуге тырысады; есте сақтауын нықтайды, бекітеді; бейнелі есте сақтауды, яғни қиялмен бірігіп және сөзбен ойлайтын, оймен ойлайтынды нақты қабылдайды, бірақ бұл ойлау нағыз мықты ойлау болып табылады.
Сызба арқылы жаттағанда өлеңнің көркем бейнесі, мазмұны болады. Сурет арқылы сызба жасалса, шынайы болатындай етіп елес туады. Бұл жерде баланың сезімі оянады. Мысалы, қоянмен бірге қорқады, аюмен бірге ақырады, түлкімен бірге қулыққа түседі, солай балалардың мінездері бейнеленеді, аянышты болса – аяйды, қуантса – қуанады т.б. сезімдерін бірден көрсетеді.
Өлең жаттатуда әр жастағы балалардың сөздік қорын дамытуға, сөз тіркесін тұтастай қабылдатуға, жаңа сөздер мен тіркестердің грамматикалық құрылымдарын меңгертуге бірден-бір назар аударылуы керек. Ізденуші тәрбиеші тақпақ жаттауға бала қызығушылығын арттырып, сызба арқылы балалардың назарын үйіріп алатынай әдістер қолданғандығы айқын байқалады.
