Бейімделу: балаңыздың балабақшаға оңай бейімделу жолдары
Бейімделу процесі – баланың өміріндегі маңызды кезеңдердің бірі. Бала балабақшаға алғаш келгенде, жаңа орта мен адамдарға бейімделу қажеттілігі туындайды. Бұл кезеңде бала көптеген эмоцияларды сезінеді: ерекше қызығушылық, қорқыныш, жалғыздық. Осы себепті, ата-ананың қолдауы мен түсінігі өте маңызды. Алғашқы күндер өте ауыр болатындықтан, ата-аналардың рөлі зор. Баланың психикасы қабылдау процесінде әртүрлі белгілерді көрсетеді: тамақ ішпеу, сөйлемеу, басқа балалармен араласудан бас тарту.
Сонымен қатар, бейімделу кезеңінің ұзақтығы әр баланың жеке қасиеттеріне байланысты. Кейбір балалар 10-15 күнде, ал басқалары – бірнеше ай ішінде бейімделе алады. Әр нәрсе бала психологиясына, отбасының жай-күйіне, үйреншікті өмір салтына байланысты. Сондықтан, ата-аналар балаларымен ашық сөйлесіп, оларға эмоционалдық қолдау білдіруі маңызды. Балабақшада бірінші күні қысым көрсетпей, тыныш отыруы үшін көмек көрсету - дүние жүзіндегі ата-аналардың міндеті.
Ата-аналар балаға мейірімділік пен сүйіспеншілік көрсетуі қажет. Балаға күнделікті балабақшада не болып жатқанын талқылап, оған жаңа жағдайды түсіндіріп беру маңызды. Көбінесе ата-аналар түсінбей қалуы мүмкін: «Не үшін балаға осынша көмектесу қажет?» – деген сұрақ туындайды. Алайда, бұл қойылған сұрақтың жауабы өте оңай: бала өзін-өзі тексеру қабілетін жоғалтуы мүмкін, бұл оған қиындықтарды түсінуді және оған жауап беруді қиындатады.
Ата-аналар баласын балабақшаға жібергенде алаңдаушылық көрсетсе, бала да алаңдайды, бұл процессі одан әрі қиындатады. Балаға ең алдымен сүйіспеншілікті, қауіпсіздікті сезінуге мүмкіндік беріп, оны балабақшаға мәжбүрлемеген жөн. Бала үшін әрбір сәт жаңа тәжірибе, сондықтан ата-аналар баласының жеке кеңістігін құрметтеп, оның пікіріне мән берулері тиіс. Балаға ашық сұрақтар қою арқылы эмоцияларын білдіруге көмектесу де жағымды эффект береді.
Бейімделу процесінде ата-аналардың әрекеттерін жүйелеп, күнделікті жоспар құруға болады. Мысалы, күніне бірнеше минут ойын кезінде эмоционалдық қарым-қатынас жасау, түрлі тақырыптарда қызықты әңгімелер жүргізу. Осындай тәсілдер баланың жағдайын жеңілдетуге көмектеседі. Егер бала өзін-өзі көрсетуге мүмкіндік тапса, ол өз әлемін ашады, нәтижесінде, бала балабақшада тығыз қарым-қатынас орната алады.
Бейімделуге он екі қадам жасаңыз
Баланыңәлеуметтенуі қашан қайта басталады? Әрине бірінші отбасында және балабақша келгенде. Балабақша таныс емес үлкен адамдармен , балалармен танысады , мінез-құлық ережелері мен нормаларын менгереді. Жаңа жағдайға бала қалай үйренеді? Өкінішке орай балабақшаға бейімделу көбінесе қиын және ауыр өтеді. Бала тамақ ішпейді, ұйықтамайды, балалармен және үлкен адамдармен араласудан бас тартады да , қоршаған ортаға деген қызығушылығы төмендейді , ойншықтарды ойынға қатыстырмайды. Баланың балабақшаға қиын бейімделу себептері: басқа адамға бұрын қалып көрмегендіктен, дәретке өзі отырып үйренбегендіктен, кейбір тағамдарды жеу дағдысы жоқ , мысалы қызылша , орамжапырақ , қатты тамақты шайып үйренбеген (құрттайнан) балабақшаға келген алғашқы күндері бала 2 сағатқа қалу керек . Көбінесе ата-аналар жқмыс тәртібін айтып , баланы күні бойы балабақшаға қалдырады. Осының нәтижесінде күрделі және созылмалы мәселелер пайда болады.
Балаңызбен үйде сойлесесіз бе? Оны мақтайсыз ба , оны жақсы көретініңіз туралы айттыңыз ба? Ата-аналардың балаға эмоционалдықәсері кобінесе жағдайды қиындатады. Әр отбасында бейімделудіңүш түрі бар, жеңіл түрі-баланың мінез-құлығы 10-15 күнде қалпына келеді . Орташа ауырлық бейімделу – 1 айдың ішінде , ауыр бейімделу – 2 айдан 6 айға дейін өтеді.
Қобалжулары қатты ата – аналардың балалары да балабақшаға қиын бейімделеді , өйткені ата - ананың қобалжуын көріп , баланыңқорқынышы ұлғая бастайды. Осы кезде ата – ана балаға көмек беруі керек.
Ертенгілік қоштасуды жеңілдету тәсілдері:
- Баламен тез қоштасып үйреніңіз.Қоштасуды созбаңыз.Бала сіздіңқобалжығаныңызды көріп тынышталуы ұзаққа созылады.
- Балаңыз сізге сенсін десеңіз,балабақшаға әкеліп көрінбей қашып кетпеңіз.
- Балаңызға ұнайтын қоштасу рәсімін ойлап табыңыз және оны қатал ұстаңыз.
- Балабақшаға барғаны үшін жаңа ойыншық сатып алып, балаңызды алдарқатыңыз.
Балаға анық түсінік беру керек. Бір рет болсын баланың дегенін істесеңіз әрі қарай баланы көндіру өте қиынға түседі. 2 – 3 жастағы балалар үшін балабақшаға бейімделу күрделі құбылыс.Бейімделу уақытында баланың эмоциялық жағдай көп өзгеріске түседі.Сондықтан кеңес береміз.
- Үйдегі жағдайда балаңыз келетін топтың күн режимімен бірдей етіп ұйымдастыруға жұмыстаныңыз
- Балабақшаның тамақтану ас мәзірімен танысып баланыңүйдегі тамақтануына балабақшада ішетін тамақтар түрін қосыңыз.
- Үйдегі жағдайда баланы өзіне – өзі қызмет етудің алғы шарттарына үйрете беріңіз: жуыну, қолын сүрту, шешіну өз бетімен тамақтану тамақ ішкенде қасықты пайдалану, гаршокқа сұрану. Киімдері міндетті түрде өзіне ыңғайлы болуы шарт, шалбар не болмаса шорты замоксыз, белдеушесіз.
- Баланың «социалдық көк жиегін» кеңейтіңіз, ауладағы өзімен құрдас балалармен көбірек ойнатыңыз, жолдастарына қонаққа барсын, әжесінде қонуға қалсын т.с.с.Осындай тәжірибе жинақтаған бала өз құрдастары мен үлкендер арасында тез үйренісіп, тіл табысатын болады.
- Баламен жағымды эмоцияналдық жағдайлар жасау қажет, ол көбіне ата – ана жағынан болуы қажет, балабақша туралы, оныңөзіне керектігін түсіндіріп балаңызды сүйіп, аймалап, жиі оған өз мейіріміңізді көрсетіңіз.Есіңізде болсын – сіз көбірек осындай жылылық білдірсеңіз сіздің балаңыз балабақшаға тез бейімделеді. Балаңыздың көзінше балабақша туралы өзіңізді толғандыратын мәселені айтудан аулақ болыңыз.
- Бірінші күні балабақшаға серуенге келген дұрыс, тәрбиешімен танысып, балаңызға жаңа достар табуға.Сондай – ақ балаңыздың сүйікті ойыншығын балабақшаға беріп жібергеніңіз абзал.
- Жоспарлаңыз:балабақшаға бірінші келген мезгілінде балаңызды бірінші күні ақ күн ұзағына қалдырмауды. Балабақшаға жаңадан келген балалар алғащқы аптада үш төрт сағат, одан әрі түске дейін, айдың аяғына таман егер тәрбиеші кеңес берсе күні бойына қалдырылады.
- Кейбір балалар үшін аптаның ортасында жүйкесін тоздырмау үшін «демалыс» алуға болады.
- Бейімделу мерзімінде үйде демалыс кезінде баламен көп шұғылдануды қажет етеді, серуен жасау, күн режимін сақтау, эмоциялық жүктемесін түсіру қажет.
- Балабақшаға тек ауырмай келуі қажет.
Егер сіздің балаңыз көпшіл, өз жақындарыңызбен бірге бөтен адамдарды жақтырмаса, ойын кезінде өздігімен ойнай білсе, мінезі ашықөз құрдастарымен мейірімді болса балабақшаға келген күннен бастап ақ, үйреніп кететініне сеніңіз. Баланың балабақшаға барлық бейімделу уақытында психологпен балабақшаның медика – педагогикалыққызметі бақылауға алады.
