Мектепке дейінгі мекемедегі балалардың экологиялық тәрбиесінің технологиясы

Мектепке дейінгі мекемедегі балалардың экологиялық тәрбиесінің технологиясы.
Салтанат б/б тәрбиешісі Мапенова Маятай Рамазановна.
Экологиялық тәрбиенің мақсаты: балаларды туған табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеп, оның әсемдігін терең сезінуге, өсімдіктер мен жануарлар дүниесін  қамқорлыққа алуға тәрбиелеу.
 Экологиялық тәрбиенің міндеттері: балалбақшада табиғат жөнінде қарапайым білім беріп, осының негізінде тірі және өлі табиғаттағы құбылыстар жайлы нақты жалпылама түсініктер қалыптастыру.
Халық даналығы «Орман – жер сәулеті, ел дәулеті», «Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын», «Күте білсең жер жомарт» аталы  сөздер бала құлағына жастайынан сіңіп, ұлттық рухын қалыптастырады. Табиғат сұлулығы рухани қайырымдылыққа тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады, яғни балаларды мейрімділікке, адамгершілікке жақын адамдарға  қамқор бола білуге көмектеседі.  Балалар үшін табиғат – бұл әр түрлі табиғат құбылыстарды танудың және сөздік қорын байыту көзі. Бұл – балалардың сөйлеу, ойлау қабілетінің  дамуына ең қолайлы және пайдалы фактор. Табиғат баланың тұлғалық  қалыптасуына зор ықпал етеді. Балалардың экологиялық тәрбиесі алуан түрлі ықпал ету құралдарының көмегі арқылы іске асырылады:
1.     саяхат;
2.     мұражайларға бару;
3.     мақсаттық серуендер;
4.     телебағдарламалар, бейнефильмдер;
5.     табиғат туралы көркем әдебиеттер;
6.     суреттер, фотосуреттер;
7.     музыка тыңдау;
8.     дидактикалық ойындар, мақал – мәтелдер.
 Балалар тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені таниды, көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді. 
 Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді  көз алдымызға елестете алмаймыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізігі міндеттерінің бірі  - «Балаларды айнала мен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру» болып табылады.  Баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай білуге, оны қорғауға қызығушылығын арт тырып, жауапкершілігін күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйретуге мақсат.
Балалармен жұмыс істеу барысында  сабақ өтілетін бөлме ғана емес, сонымен қатар мекеме орналасқан ғимарат та әсем  болуы тиіс. Егер балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның өмірімен байланысын сезіне білсе, онда олар сұлулықтың бар екеніне сенеді. Біз табиғи факторлар  - су, ауа, күнді қолдана отырып экологиялық  тәрбие мәселелерін шешеміз.
Балаларды өсімдіктер және жануарлар әлемімен таныстыру арқылы, оларды күтіп  – баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге тәрбиелейміз. Балалар тірі  және өлі  табиғат арасында,  тірі организм  мен олардың өмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді. Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.
Табиғат – баланың ақыл – ойының балалық деңгейден нақты түсініктер бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге  жеткізетін қор болып табылады.  Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете  түсінуді өз ойын жеткізе білу өнерін бірге  дамытады.
Технология – бұл методикалық экологиялық тәрбиені қамтамассыз ету. Бұл орайда педагог бақылау,байқау, экологиялық акциялар, проект бойынша табиғат бұрыштары, экология сабақтарын жүргізу.
Мектепке дейінгі кіші балаларға экологиялық тәрбие берудің технологиясы:
Күнделікті бақылау \балықты, құсты, ағашты, гүлді\, әр циклді 3 – 5 рет бақылаулар қайталанады.
Айына бір аптасына ауа – райын бақылау, күнтізбесін жүргізу \суреттермен\
Қыстайтын құстарды тамақтандыруға қатысу, күн сайын 1- 2 жұма ішінде
Қысқы уақытта пияздың өсуін байқау, 4 – 5 апта ішіндеөсуін байқау \аптасына 1 рет\
Тәрбиешілер мен балалардың табиғат бұрышындағы біріккен қызметі, өсімдіктерді, балықтарды күту. Еңбекке баулу.
Ертегілерді әңгімелеу, оларды ойнау
Ортаңғы және ересек тобындағы  балаларға  экологиялық тәрбие берудің технологиясы:
Балықты, құстарды, ағаштарды және гүлдерді бақылау.
Табиғаттағы өзгерістерді: жылы және суықты байқау.
Пиязды отырғызып тәжірибе жасау.
Табиғатты қорғау акциясын жүргізу.
Жылдың төрт мезгілінің \жаз, күз, қыс, көктем\ белгілерін білу
Ертегілер оқып мазмұнын айтып беру
Даярлық тобындағы балаларға экологиялық тәрбие берудің технологиясы:
Глобуспен  Қазақстан жері көлдері, өзендері арқылы жұмыс істету
Экскурсияға шығу
«Жер күні», «Ағаштарды отырғызайық», «Жерімізді гүлдермен безендірейік» атты акциялар өткізу
Гербарий жасау
Дәрілік өсімдіктерден тәжірибе жасау
Терезедегі бақша
Мектепке дейінгі  бағдарламаның иновациялық технологиясы бойынша жоба жүргізілді.
Иновациялық технологияның бірегейлігі мынада: педагогтарға, ата – аналармен тығыз ынтымақтастықта балалардың жеке қабілеттерін белсенділік орталықтары арқылуға ашуға мүмкіндік береді,  дербес жеке тұлғаны дамытады, педпгогтар мен  балалар білім негіздерін ұлттық бағдарлама талаптарына сәйкес беруді үйретеді.  Бұл жоба бірнеше кезеңдерге  бөлінген.
Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді. Даярлық «Талап» тобында «гүлдер әлемі» атты жоба өтті.
1.     Кезең Наурыз
·        Гүлдер түрлерін атау.
·        Елімізде өсетін гүлдердің түрлері  туралы әңгімелеу.
·        Гүлдерді отырғызу және қадағалау
·        Үй тапсырмаcы: әр түрлі заттардан гүл жасап әкелу.
·         Тәжірибелер, суреттер,
·         Ата – аналармен біріккен жұмыс
2 кезең   Сәуір
·         Дәрілік гүлдерді айыра білу
·         Дәрілік гүлдердің пайдасы
·         Қызғалдақ гүлін далаға отырғызу
·         Дәрілік гүлдер жайлы ата аналарымен суреттер салу
·         Даладағы  гүлдерді бақылау және суару
3 кезең  Мамыр
·         Ата – аналар балабақшаға гүл сыйлау \акциясы\
·         Балалардың гүлдер мен түскен фото суретері
·         Ашық сабақ слайд
·        Гүлдерден көрмелер ұйымдастыру
Мектепке дейінгі  жастағы балаларға сонымен қатар сабақтар жүргізіледі.
Экологиялық тәрбиедегі тақырыптық сабақтар және тәжірибелер, бақылаулар:
1.     Өсімдіктерді қалай танимыз?
2.     Табиғатты адамзат қалай қорғауы керек?
3.     Балықтар, құстар, аңдар немен қоректенеді?
4.     Мына жерде не өседі?
5.     Қара ақ \күн мен түн\тұқымы
6.     «Жаз өтті күз келді»
7.     Таза  ауа мен лас ауа тәжірибе
8.     Құстар жайында әңгімелер құрастыру
9.     Қош келдің қыс
10.   Қысқы орманға саяхат
11.   Жабайы жануарлар қысқа қалай дайындалады
12.   Тұқым отырғызу уақыты
13.   «Көктем кетті жаз келді»
14.   Балықтарды, құстарды, жануарларды бақылау
Осы тақырыптарды жүргізе отырып, балалардың экологиялық түсініктерін кеңінен қалыптастыру. Ойын арқылы да ойларын дамытуға болады.
·        гүлге дұрыс су құю керектігін  Дымбілмеске көрсет
·        табиғатты адамзат қалай қорғайды
·        кімге ауа керек
·        әдемі гүлдер
·        құстар, балықтар, аңдар
·        ауа, жер, су
·        бұл не?
·        Жапырағына қарай ажырат
Табиғатты танып, білу – мектепке дейінгі жастағы балаларының бойында табиғатпен эстетикалық қарым – қатынас  жасаудың базасын құрайтын экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйрету.