Еңбекқор бала: біздің болашағымыз

Еңбекқор бала ол қандай?

Мақсаты: Балаларды адамның еңбегін құрметтеуге үйрету, мамандықтарға деген сүйіспеншілігін арттыру. Еңбекқор болуға баулу.

Адам табиғатты зерттеп, оны өз керегіне пайдалануды үйренді. Еңбек арқылы адам көптеген жетістіктерге жетті. Дәрігер адамдарды емдейді, мұғалім балаларды оқытады, ұшқыш ұшақты басқарады, құрылысшы үй салады. Жұмысшы зауытта машиналар жасайды. Әр кәсіп өзінше құнды. Егіс даласында тракторшы, комбайыншы, агрономдар еңбек етеді. Жыртылмаған жерлерде малшылар қой, ешкі, жылқы, сиыр бағады. Адамдар қалалар тұрғызды. Темір жолдар тартып, машина жолдарын салды. Телефон, теледидар және басқа адам өмірін жеңілдететін құралдар ойлап тапты. Осының бәріне адам еңбек арқылы жетті. Кез келген еңбек құрметті.

Балаларды үлкен кісілердің еңбегін бақылау арқылы еңбекке тәрбиелеу. Таңертең балалар табиғат бұрышында кезекші болып гүлдерді суарып, шаңдарын сүртіп еңбектенеді. Кішкентай аспазшылар үстелді тамаққа дайындайды. Түстен кейін өз төсектерін жинайды. Ойын бұрышында ойыншықтарды жинап, жуып дағдыланады. Серуен кезінде алаңды сыпырып, құмды үйіп, жапырақтарды жинап, құстарға жем салып үйренеді. Ата-аналармен бірге «Жасанды көрме» дайындады. Көкөністерден неше түрлі сиқырлы заттар дайындап, біздің көңілімізді көтерді. Мен өскенде еңбекқор бала боламын деп балалар айтады. Айтқан сөздерін түсініп сезінеді. Ата-аналармен көп сөйлесіп кеңес өткіземіз. Үйде де баланы еңбекке тәрбиелеп үйретеді. Үлкен қарияларды күтіп, даланы жинап, құстарға үй салып, жем салып, кішкентай балаға қарасып, ағаш отырғызып, бақшада жеміс, көкөніс салысып еңбектенеді. Келешекте балалар еңбекқор бала әрине болады.

Бала-біздің болашағымыз.

Бала өсіру ата-анаға оңай шаруа емес, көп еңбек сіңіруге тура келеді. Сөйтіп өсірген баланың кім де болса кейін жамандығын емес, қызығын көруді аңсайды. Сол жолда ұйқысыз түндерді, тынымсыз тіршілікке толы күндерді өткізген ата-ана ұлының да, қызының да аман-есен өсіп, өз қатарынан кім болмай, жақсы адам болуын қалайды. Бір сөзбен айтқанда «балам жаман болсын» дейтін ата-ана жоқ. Әйткенмен «бес саусақ бірдей емес» дегендей баласын жақсы көре тұра, оны дұрыс тәрбиелеудің жолын білмейтіндер немесе бойындағы керенаулық, не еренсіздік, не мінезіндегі кемшіліктеріне орай дұрыс тәрбиеге мән бермей, уақыт оздырып алатындар аз емес. Ондайлар өз басындағы кемшіліктермен санаспай, кейіннен маскүнем, бұзақы, жатып ішер, нашақор, жезөкше болып шыққан ұлы, не қызының тағдырына күйзелгенде «неге былай болды» деп бас қатырады.
Әркімнің бойындағы адами қасиеттерінің әртүрлілігіне қоса күнделікті өмірдегі адамдармен қарым-қатынасы, өмір сүру ережесі, үй ішіндегі тұрмыстық дағдылары да түрлішек болып келеді. Сол түрлі қасиеттің бала тәрбиесіне көп қатысы барына жете көңіл бөлмейтіндер бар. Дұрыс тәрбие беруге септігі мол алғы шарттар ретінде атап айтқанда: балаға әділ қарым-қатынас жасай отырып, оның бір де бір кемшілігін елеусіз қалдырмау, өтірік айтпау, біреуді сыртынан ғайбаттау, берген уәдені бұлжытпай орындау, баланың орынсыз талабына ақылмен жауап беру, бетімен жібермеу, ерлі зайыптының бір-бірімен сыйластық қатынасы, үлкенді сыйлау, кішіге қамқорлық сияқты тек жақсы қасиеттермен өнеге көрсету.

Балабақша мен ата-ананың бірлігі.

Балабақша мен отбасындағы тәрбиеде бірінші орында баланың жан-жақты дамуы, денсаулығы, тәрбиесі, жетістігі тұрады. Тәрбиеші баланы балабақшаға қабылдағанда әрдайым жылылық бере білуі керек. Баланың қандай көңіл күймен келгенін білу, оны алып қайтуға келген ата-анасына жетістігін айтып, қуанышты сәттерін баяндап отыру қажет. Отбасында және балабақшада кішкене сәби айнала қоршаған дүние жөніндегі бастапқы ұғымдарды меңгереді, өнегелі тәрбие алады. Ата-анамен бірлесе жұмыс жасау тәрбиеші жұмысын жеңілдетіп, баламен қарым-қатынасы жақсарып, оң нәтижелер береді.
Ата-анамен бірігіп жұмыс жасауда тәрбиеші жұмысты әр түрлі бағытта жүргізіп, түрлі әдіс-тәсілдерді пайдаланғаны жөн. Ынтымақты жұмыс жасауда балабақшада ата-аналармен байқаулар, көрме, тренингтер, жиналыстар, кездесулер ұйымдастыру болып табылады. Отбасылық тәрбиедегі тәжірибемен бөлісу мақсатында педагогикалық-психологиялық сайыс, үлгілі отбасымен кездесу кешін өткізіп, отбасылық газет шығару. Газетте отбасының қуанышты сәттері, игі істерінің нәтижелері жазылады. Мерекелік ойын-сауықтарда бүлдіршіндер әннен, биден, жырдан шашу шашып, ертегілерден көрініс сомдап, өз қабілеттерін ортаға салады. Өйткені, кез-келген ата-ананың балабақшада өз баласының қимыл-әрекетін көргісі келетіні жасырын емес.
«Басында бұлағы бар өзен, ұзақ ағады» демекші қазақ халқы өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбек сүйгіш, абзал азамат болып өсуін армандаған, шығармашылықтың алуан түрлеріне баулыған. Отбасы тіршіліктің шағын ұясы, жаңа адам сол ұяда дүниеге келіп, қамқорлыққа бөленіп, өмір мектебінен өтеді. Отбасының жылылығы мен махаббаты баланың өзіне деген сенімін арттырып, болашағына нық қадам жасауына зор ықпал етеді. Балалардың балабақшаға көтеріңкі көңіл-күймен келуі тәрбиешінің еңбегінің көрінісі. Ата-ана мен балабақшаның өзара ынтымақтастықта болуы, әсерлі ойын-сауықтар, байқаулар балаларды сенімділік пен белсенділікке шақырады және жақсылыққа баулиды.

Тіл үйретуде ойын технологиясын қолдану.

Жалпы білім беру жүйесінің алғашқы сатысы болып есептелетін мектепке дейінгі мекемелерде қазақ тілін оқытып, қазақ тілінде сөйлеп, өз ойын дұрыс жеткізу дағдыларын жаңа технологиялар арқылы жетілдіруді жүктейді. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың бірыңғай, тұтас дамуын құрайтын жан-жақты қабілетті жеке тұлға тәрбиелеу. Қазақ тілін үйренудің түп негізі-балабақшада қалыптасады. Мектеп жасына дейінгі баланың дүниетанымы, санасы, зердесі, тілінің дамуы, сөздік қорының молаюы, сөзге қызығушылығы жедел қалыптасатыны ғылымда әлдеқашан дәлелдеген.
Балабақшада қазақ тілін үйретуде сөздік жұмысты қоршаған ортамен, күнделікті өмірмен тығыз байланыстыра жүргізу, жаңа сөздер қамтылатындай түрлі ойындар ұйымдастыру: сөздік, дидактикалық, қимылдық, оқиғалы-желілі ойындар арқылы тіл ұстарту: көру, есту, тыңдау, қайталау, есте сақтау, жаттау қабілеттерін жетілдіріп отыру: балаларды сөйлесе білуге, сөйлемдерді дұрыс айтуға, тәрбиешінің сұрағын түсініп дұрыс жауап беруге баулу мақсаты көзделеді.
Әрбір сабақты өткізуде тәрбиешінің шығармашылығы, әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалануы, сабақты түрлендіріп ұйымдастыруда ойындарды, мақал-мәтелдерді, жұмбақтарды қолдануы балалардың қиялын шарықтатады. Білімді меңгеру үстінде баланың ойлау қабілеті ұшталады.
Жас бала тез еліктегіш, үлгі тұтатын заттың бейнелі жағына көңіл аударғыш келеді. Сөзді мәнерлеп айтуда болсын, жалпы тілді меңгеруде болсын, бала тәрбиешіге еліктейді. Қазақ тілі сабақтарын ойын арқылы жүргізу адамгершілік мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етеді, сапалы түрде сәлемдесуге баулу, достыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеуге бейімдейді. Қазақ халқының ұлы ғұламаларын біліп, құрметтеуге дағдыланады. Қазақ тіліне деген құрмет пен қызығушылығын арттырады.
Тіл-барша адамзаттың рухани кемелдігінің белгісі. Ол-адамдар арасындағы ғана емес, қоғамдағы барша қарым-қатынастың дәнекері болатын құдіретті құрал. Қандай ұлт болмасын өз ана тілін ерекше қадыр тұтады. «Өзге тілдің бәрін біл-өз тіліңді құрметте»-дегендей, біздің елімізде басқа ұлт өкілдерінің тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін сақтай отырып, қазақ тілін ерекше құрметтеп, оны үйренуге талпыныс жасалуда.
Мектеп жасына дейінгі балалар үшін қазақ тілін игеруге ойын тәсілін қолданған тиімді. Себебі, бала ойын арқылы айналадағы құбылысты танып, біледі.
Ойынның негізгі ерешеліктері: бала үн-түнсіз ойнамайды. Тіпті бала жалғыз болғанның өзінде де сөйлеп жүреді. Сөйлесе жүріп балалар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мыналар; ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережелері. «Ойын ойнап, ән салмай өсер бала бола ма» дегендей, ойынның қай түрі болсын зер салып, ой жүгіртіп қарасақ, одан мәнді де мағыналы істер туындап өрбитінін байқаймыз. Ойын үстінде бала өзін еркін ұстайды, ал еркіндік дегеніміз дамудың баспалдағы. Сондай-ақ ойын баланың болашақ өміріне есік ашып, оның ізденімпаздық, тапқырлық қабілетін оятады.
Қорыта айтқанда, ойын-баланың жан серігі. Ойын сырттай қарағанда ешқандай қиындығы жоқ, оп-оңай көрінуі мүмкін. Ал, іс жүзінде бала ойынға қатысу үшін басқалармен тіл табысып, өзінің ойлаған ойын іске асырады. Баланың рухани жетілуі мен табиғи өсуі, денесінің дамуы мен ой дүниесінің өркен жаюы ойынға тікелей тәуелді.