Кеңістікте бағдарлау: Танысу не қайда орналасқан?
Оқу жүйесінде балаларды кеңістікте бағдарлауға үйрету аса маңызды. «Кеңістікте бағдарлау. Танысу не қайда орналасқан?» тақырыбындағы ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті балалардың заттардың орналасу ретін анықтау, оң мен солды айыра білуі, және өздерінің ойлау және есте сақтау қабілеттерін дамыту үшін бағытталған. Балалар үшін кеңістікте бағдарлау неғұрлым маңызды қолдаушы фактор, себебі олар әлемді түсініп, қоршаған ортада қауіпсіз жүріп-тұруы тиіс.
Кеңістікте бағдарлау балалардың заттарды, адамдарды және қоршаған ортадағы түрлі элементтерді қалайша анықтап, сипаттай алатындығына негізделеді. Балалардың белсенді қатысуымен өтетін оқу іс-әрекетінде олар өз танымдарын дамытып, практикалық тапсырмаларды орындау арқылы жаңа білім алады. Мысалы, балаларға заттардың қандай орналасуда екенін суреттер мен нұсқамалар арқылы көрсету ұсынылады.
Оқыту процесінде балалармен түрлі ойындар мен тапсырмалар жасалады, мұндай шаралар балалардың логикалық тұрғыдан ойлау қабілетін жақсартады. Сонымен қатар, олар жолда жүру ережелерімен танысып, өзара түсіністік пен ынтымықтастықты дамытуға да мүмкіндік алады. Бұл сабақта шеңберге тұрып, бір-біріне ойыншықтарды немесе суреттерді көрсету арқылы, оларды тереңірек түсінуге және олардың орналасуын анықтауға үйренуге болады.
Балалардың әлеуметтік дамуымен қатар, кеңістікте бағдарлау дағдыларының нығаюы оларды қарым-қатынаста әрі идеалистік тұрғыдан дамытуға көмектеседі. Тіпті қарапайым геометриялық фигуралардың мысалында заттарды салыстырып, олардың арасындағы пропорцияларды дәл анықтайтын мүмкіндіктері бар. Бұл оқу іс-әрекеті балаларды тек ғылыми білімімен емес, сондай-ақ практикадағы шеберліктерімен де қамтамасыз етеді.
Күні: 04.09.2017
Білім беру саласы: «Таным»
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің түрі: қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
Тақырыбы: Кеңістікте бағдарлау. Танысу не қайда орналасқан?
Мақсаты: балаларды кеңістікте бағдарлай білуге үйрету, заттардың орнласау ретін анықтауға, оң жақ пен сол жақтарын айыра білуге үйрету. Ойлау,есте сақтау қабілетін дамыту. Жолда жүру ережесімен таныстыру.
Көрнекіліктер:әліппе дәптер, сюжетті суреттер
Мотивация-лық-қозғаушылық
Балаларға шеңбер болып тұруға ұсынылады.
Қуан шаттан алақай,
Қуанатын күн келді,
Қайырлы таң!
Қайырлы күн!
Сәлеметсіңдер ме, балалар?
Балалар шаттық шеңберге тұрып қимыл қозғалыс жасайды.
Ұйымдасты-рушылық-ізденістік
Кітапқа қарайық. Суретте не бейнеленген? Кейібр суреттердің ешқандай түске боялмағанын байқадықпа?
Заттар кеңстікте белгілі бір орындарда орналасады. Мысалы біздің сынып бөлмесі.
Шамдар қайда орналасқан?
Ал еден қайда орналасқан?
Есік қай жерде орналасқан№
Әр заттың өзіндік орны бар тек ол кеңістікке байланысты түрлі жерлерде орналасуы мүмкін.
Ал енді бәріміз оң қолымызды көтереміз
Сол қолымызды көтереміз.
1 – тапсырма: Не қайда орналасқан? Нұсқаманың бағытына сәйкес орналасқан заттарды көрсетілген түске боя.
2 – тапсырма: Нұсқама бағытын айт. Боя.
Сергіту сәті
Оңға қарай түзу тұр,
Солға қарай түзу тұр.
Алға қарай бір адым,
Артқа қарай бір адым.
Жоғары төмен қарайық
Орнымызды табайық.
3 – тапсырма: Төмендегі фигураларды бір –біріне беттестіріп қойса, қандай сурет шығады
Сұрақтарға жауап береді
Берілген тапсырманы орындайды
Балалар қимылмен көрсетеді
Рефлексивтік-түзетушілік
Балаларға бірнеше заттарды атап айтып олардың орналасу ретін сұрау.
Күні: 11.09.2017
Білім беру саласы: «Таным»
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің түрі: қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
Тақырыбы: Менің бөлмем. Қағаз бетінде бағдарлаймын.
Мақсаты: балаларды қағаз бетінде бағдарлай білуге үйрету, заттардың орнласау ретін анықтауға, оң жақ пен сол жақтарын айыра білуге үйрету. Ойлау,есте сақтау қабілетін дамыту. Жолда жүру ережесімен таныстыру.
Көрнекіліктер:әліппе дәптер, сюжетті суреттер
Мотивация-лық-қозғаушылық
Балаларға шеңбер болып тұруға ұсынылады.
Қуан шаттан алақай,
Қуанатын күн келді,
Қайырлы таң!
Қайырлы күн!
Сәлеметсіңдер ме, балалар?
Балалар шаттық шеңберге тұрып қимыл қозғалыс жасайды.
Ұйымдасты-рушылық-ізденістік
Кітапқа қарайық.
Суретте не бейнеленген?
Кейібр суреттердің ешқандай түске боялмағанын байқадықпа?
1 – тапсырма: Суреттегі заттарды боя.
Олардың қайда орналасқанын айт.
Заттардың қайда орналасқанын көрсететін нұсқамаларды қоршап сыз.
2 – тапсырма: Торкөз бойынша нүктелерді қайталап сал.
Сергіту сәті
Оңға қарай түзу тұр,
Солға қарай түзу тұр.
Алға қарай бір адым,
Артқа қарай бір адым.
Жоғары төмен қарайық
Орнымызды табайық.
3. – тапсырма: Мәшиненің жолын торкөз бойынша сал
Ал енді бәріміз оң қолымызды көтереміз
Сұрақтарға жауап береді
Берілген тапсырманы орындайды.
Балалар қимылмен көрсетеді
Рефлексивтік-түзетушілік
Балаларға бірнеше заттарды атап айтып олардың орналасу ретін сұрау.
Пәні: Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
ҰОҚ. Тақырыбы:
Менің мерекем. Заттарды өлшемі (биіктігі, ұзындығы, қалыңдығы) бойынша салыстырамын.
Мектеп /МҰ: МДШО бар № 9 орта мектеп
Күні: 18.09.2017
Педагогтің аты-жөні: Шыңғысова А.Н.
Мектепалды сынып: 0 «Ә»
Қатысушылардың саны:
Қатыспағандардың саны:
Оқыту мақсаттары
0.1.1.3.Заттарды ені, биіктігі, жуандығы бойынша салыстырып, көлемдерінің арақатынасы көрсетілген заттарды табу, оларды өлшемдерінің өсу (кему) ретімен орналастыру.
Күтілетін нəтижелер
Барлық тəрбиеленушілер:
-заттарды ені, биіктігі, жуандығы бойынша салыстырады.
Көптеген тəрбиеленушілер:
-көлемдерінің арақатынасы көрсетілген заттарды табады, оларды өлшемдерінің өсу (кему) ретімен орналастырады.
Кейбір тəрбиеленушілер:
-салыстыру үшін заттардың бірнеше нұсқасын ұсынады.
Тілдік мақсаттар
Дағдыларын дамыту:
-өзінің сұрақтарын қойғанда жəне педагогпен тəрбиеленушілердің сұрақтарына жауап берген кезде лексика мен терминологияны пайдалана алады.
Пəндік лексика жəне терминология:
-көбірек, азырақ, сонша, кеңірек, биігірек, жіңішкерек.
Пікір алмасуға арналған сұрақтар:
–Заттарды көлемінің артуына қарай қалай бөлу керек екенін түсіндір.
–Қалай ойлайсың, қандай жағдайда салыстырудың қандай тəсілдерін пайдаланған қолайлырақ?
–Заттардың көлемдерін салыстыру нəтижелерін сипаттау үшін қандай көмекші сөздер пайдаланылады?
Жазу:
Торкөздер бойынша салынған үзік сызықтарды бастырып жазу.
Алдыңғы білім
Заттардың көлемдерінің сипаты туралы алғашқы білім, геометриялық фигуралар мен денелердің атауы.
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған іс-əрекет
Ресурстар
Басталуы 0–5 минут
Ынталандыру.
Педагог тəрбиеленушілерден қаншаға дейін санай білетіндерін сұрайды. Олар жауап береді.
Өзектендіру.
Педагог суреттегі заттарды санауды немесе ең үлкен, ең ұзын, ең қысқа затты таңдауды ұсынады.
Ортасы 6–15минут
Мақсат қою (проблемалық жағдай).
(Ұ) ҰОҚ-де балалар заттарды көлемі бойынша салыстырады. Педагог балалардан: «Үлкен затты кішкентай заттан ажырата аласыңдар ма?» – деп сұрайды. Егер балаларға «биік – аласа», «кішкентай – үлкен», «кең – тар», «ұзын – қысқа» деген ұғымдарды ғылыми тұрғыдан түсіндіруге тырыссаңыз, олар сізді тыңдамайды.
Жаңалық ашу.
(Ж) Балалардың қандай заттарды кішкентай, ал қандай заттарды үлкен деп атайтынын түсінуі үшін педагог оларға мысалдар келтіреді. Мысалы, текшелерден мұнара салуды сұрайды. Оның жанына көлемі кішірек тағы бір мұнара салуды ұсынады. Педагог балалардан қайсысы үлкен, ал қайсысы кішкентай екенін көрсетуді сұрайды. Əдетте, мектепке дейінгі жастағы балаларда жауап беруге қиындық тумайды.
Осы ұғымның қалыптасуын бекіту үшін педагог балалардан ермексаздан кішкентай жəне үлкен шар жəне т.б жасауды сұрайды.
Балалар əліппе-дəптердегі 1-тапсырманы орындайды. Оларға ең үлкен жəне ең кішкентай саптаяқтарды таңдап, салыстыру ұсынылады. Орындықтардың, қораптардың көлемі бірдей ме? Ең үлкен сыйлықты көрсетіңдер?
Келесі 2-тапсырмада балалар торттың өлшемі бойынша бір тіліміне сəйкес ыдыстарды таңдайды. Балалар бірыңғай сəйкестік амалын пайдаланып, алдымен ең үлкен жəне ең кішкентай көлемдегі жұпты таңдайды, содан кейін аралық сəйкестіктерді іріктейді.
Сергіту сəті.
Ормандағы аюдың, Құлпынайы көп екен. Теріп-теріп алайық, Қалтамызға салайық.
Əліппе-дəптер. Үлестірмелі материалдар. №41-43 кесте
16–25
Жаңаны қолдану.
Əліппе-дəптер.
(Ж) Əліппе-дəптердегі 3-тапсырма саусақтың ұсақ моторикасын дамытуға арналған.
Əліппе-дəптердегі 4-тапсырмада қораптарды үлкенінен бастап кішкентайына қарай қойып шығу керек.
Электрондық жиынтық полотно (№1-3).
Рефлексия
26–30
Педагог қорытынды жасап, балаларды мадақтайды. Сабақтағы өз жұмысын «Сəттілік сатысы» арқылы бағалауды ұсынады.
Педагог түсіндіреді: егер қателіктер көп болса, төменгі сатыда көңілсіз смайликті салуға болады. Қателіктер аз болса, ортаңғы сатыда аузы түзу смайликті салуға болады. Қателіктер болмаса жəне бала барлығын жақсы түсінсе, жоғарғы сатыда күлімдеген смайликті салуға болады.
Əліппе-дəптер
Пәні: Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
ҰОҚ. Тақырыбы: Менің ойыншықтарым. Не қайда орналасқан?
Мектеп/МҰ: МДШО бар № 9 орта мектеп
Күні: 11.09.2017
Педагогтің аты-жөні: Шыңғысова А.Н.
Мектепалды сынып/топ
Қатысушылардың саны:
Қатыспағандардың саны:
Оқыту мақсаттары
0.1.1.1.Қағаз бетінде бағдарлау, карточкалардағы геометриялық фигуралардың орналасуын сипаттау.
0.1.1.2.Кеңістікте бағдарлану: сол жақ, оң жақ, үстінде, астында, алдында (алды), артында, (арты), жақын, арасында, қасында.
Күтілетін нəтижелер
Барлық тəрбиеленушілер:
-сол жақ, оң жақ, үстінде, астында, алдында (алды), артында, (арты), жақын, арасында, қасында деген сөздерді пайдалана отырып, кеңістікте фигуралар мен заттардың орналасуын сипаттайды.
Көптеген тəрбиеленушілер:
- орналасуы бойынша көрсетілген заттар мен фигураларды табады.
Кейбір тəрбиеленушілер:
-өз бетінше ойыншықтардың (мысалы мəшинелердің) қозғалыс бағдарларын түсіндіреді жəне педагогтің тапсырмасы бойынша оларды өзгертеді жəне сипаттайды.
Тілдік мақсаттар
Дағдыларын дамыту:
-өзі сұрақ қойғанда жəне педагог пен тəрбиеленушілердің сұрақтарына жауап берген кезде лексика мен терминологияны пайдалана алады.
Пəндік лексика жəне терминология:
-сол жақ, оң жақ, үстінде, астында, алдында (алды), артында, (арты), жақын, арасында, қасында.
Пікір алмасуға арналған сұрақтар:
Үлгі бойынша фигураларды жапсырған кезде қалай қателеспеу керектігін түсіндір.
Ойыншықтар қайда тұруы мүмкін деп ойлайсың?
Қандай шылаулар мен көмекші сөздер заттың орналасқан жерін сипаттауға мүмкіндік береді?
Жазу:
Салынған үзік сызықтар бойынша бастырып сызу.
Алдыңғы білім
Заттардың кеңістікте орналасуы туралы алғашқы білім, геометриялық фигуралар мен денелердің атауы.
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған іс-əрекет
Ресурстар
Басталуы
Ынталандыру.
0–5 минут
Педагог математика санауға, есеп шығаруға, өлшеуге үйрететінін айтады. Математикалық таңбаларды, белгілерді, фигураларды түсіндіреді.
Өзектендіру.
Педагог:
–Өздеріңнің сүйікті ойыншықтарыңды атаңдар?– дейді.
Ортасы 6–15
Мақсат қою (проблемалық жағдай).
(Ұ) Педагог балаларға əліппе-дəптердегі 1-тапсырмадағы суретке қарауды жəне ойыншықтардың қайда тұрғанын айтуды ұсынады.
Жаңалық ашу.
(Ұ) Проблемалық жағдайды шешу үшін балалар заттың кеңістікте орналасуын сипаттайтын ұғымдарды білуі керек.
Педагог балалардан:
–Қандай шылаулар мен көмекші сөздер заттың орналасқан жерін сипаттауға мүмкіндік береді?– деп сұрайды. (Үстінде, астында, алдында, жанында, астында, бұрышта, ортасында жəне т.б.).
Беттің төменгі жағында ойыншықтар қойылған сөре бейнеленген. Педагог балаларға бейнеленген ойыншықтарды бөлмеден тауып, олардың қайда орналасқанын айтуды ұсынады. Тапсырманы күрделендіруге болады: педагог ойыншықтардың орналасуын сипаттайды, ал балалар педагог қандай ойыншық туралы айтқанын табады.
Сергіту сəті.
Ал, балалар,тұрайық
Алақанды ұрайық.
Оңға қарай иіліп
Солға қарай иіліп
Біротырып, бір тұрып Бойымызды созайық. Белімізді жазайық,
Əліппе-дəптер, Жиынтық полотно.
16–25
Жаңаны қолдану.
(Т) Педагог үлестірмелі материалдағы №15-16 кестелерді қолданады. Балалар заттарды бөлмеде орналастырып, суреттегі заттардың, оның ішінде бір-біріне қатысты орналасуын (арасында, сол жақта, оң жақта, жоғарыда, төменде) түсіндіреді.
Торкөз қағаздың бетінде бағдарлай білуін бекіту үшін балалар əліппе-дəптердегі 2-тапсырманы орындайды.
Бұл үшін қай торкөзде қандай зат орналасқанын қарайды жəне үлгіге ұқсатып тиісті суреттері бар жапсырманы тор- көздерге жапсырады. Балалар торкөздердің санын санайды жəне суреттегі заттардың орналасуына сəйкес олардың санау бағытын сақтайды.
Келесі 3-тапсырмада балалар саусақтың ұсақ моторикасын дамытуға арналған тапсырманы орындайды, үлгі бойынша торкөздерді бастырып сызады.
Əліппе-дəптер. Үлестірмелі материалдар, №15-16 кестелер.
Рефлексия
26–30
Рефлексия.
Педагог қорытынды жасап, балаларды мадақтайды. Сабақтағы өз жұмысын «Сəттілік сатысы» арқылы бағалауды ұсынады.
Педагог түсіндіреді: егер қателіктер көп болса, төменгі сатыда көңілсіз смайликті салуға болады. Қателіктер аз болса, ортаңғы сатыда аузы түзу смайликті салуға болады. Қателіктер болмаса жəне бала барлығын жақсы түсінсе, жоғарғы сатыда күлімдеген смайликті салуға болады.
Əліппе-дəптер
