«Туған тіл – тұғырым» - Ана тіліміздің болашағы
Біздің халқымыздың ана тілі - оның рухын, мәдениетін, болмысын білдіретін маңызды элемент. Оқушылардың мемлекеттік тілде білім алуы - өз елінің болашағына деген жауапкершілігін сезіндіреді. «Туған тілім – тұғырым» атты тәрбие сағаты, оқушыларға ана тілінің құндылықтарын, властьтік рөлін және оның қоғамдағы маңыздылығын түсіну үшін организован. Бұл тәрбие сағатында оқушылар сөз өнерінің шекарасын білуде, тілін дамытуда, шешендік өнердің негіздерімен танысады.
Мемлекеттік тіл - халқымыздың мәдени мұрасы, тарихымен тығыз байланысты. Оқушыларды мемлекеттік тіліміздің мәртебесін көтеруге, оның қадір-қасиетін біліп, ана тілінің көркемдігін сезінуге үйрету басты міндет. Бұл тәрбие сағатында оқушылар мақал-мәтелдер, шешендік сөздер, жыр-дастандар арқылы ана тілінің тереңдігі мен байлығын ашады, тілдің мәні мен маңызын жете түсінеді.
Ана тілінің қадір-қасиетін түсіну - бүгінгі буынның міндеті! Тамырын тереңге созып, тыңайған тарихымыз бен мәдениетімізді дәріптеуге бағытталған шаралар арқылы, оқушыларымыз тілін сүйе білу, ана тілінде сөйлеу рухында тәрбиеленеді. Біз жастарды ұлттық құндылықтарға, адамгершілікке, өз отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеуіміз қажет. Яғни, тәрбие сағатының мақсаты - оқушыларды рухани байып, сөзінің құдіретін түсінуге, шешендік өнерге баулуға бағытталуы қажет.
Тілді біз тек сөйлеп қана қоймай, сонымен қатар оны ізгі ниетпен, құрметпен, шын пейілмен пайдалануымыз тиіс. Тіл - адамдар арасындағы байланыс құралы ғана емес, ол халықтың DNA-сын, оның тарихын, мәдениетін бейнелейді. Оқыту процесі барысында әрбір оқушы ана тілінің бүкіл байлығын, мәдени құндылығын терең түсініп, нәтижесінде олар өздері туып-өскен елдің болашағына сенімді, ана тіліне адал азамат болып қалыптасады.
Мемлекеттік тілде оқытатын
Заречный орта мектебі
СЫНЫП САҒАТЫ
«ТУҒАН ТІЛІМ- ТҰҒЫРЫМ »
Мұғалімі: Абильдина К.С.
2017-2018 оқу жылы
Тәрбие сағатының тақырыбы: «Туған тілім-тұғырым ».
Тәрбие сағатының мақсаты:
Оқушыларды өз ана тілінің қадір-қасиетін біліп,өз ана тілінің көркемдігін сезініп, сөз құдіретін түсініп, оның адам өміріндегі маңызын ұғуға үйрету.Сөздік қорларын молайтып, шешендік өнерге баулу..Ана тілін қастерлеуге, адамгершілікке тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Журналдар, суреттер, нақыл сөздер.
Өткізу әдісі: Ауызша журнал.
Тәрбие сағатының барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
— Оқушылардың назарын аудару.
ІІ.Кіріспе сөз:
— Құрметті оқушылар, ұстаздар! Бүгін бізде ерекше тәрбие сағаты«Туған тілім-тұғырым»атты тәрбие сағатының мақсаты: Мемлекеттік тіліміздің мәртебесін көтеру.
Анықтама беру: Мемлекетіміз ҚР деп аталады. ҚР-дың жер көлемі үлкен. Өз әнұраны, елтаңбасы, туы, Атазаңы бар тәуелсіз елімізді Елбасы Н.Ә.Назарбаев басқарады. Мемлекетімізде бірнеше ұлт өкілдері тұрады. ҚР тәуелсіз республика болып 1991 жылдың 16 желтоқсанында жарияланды. 1989 жылы 22 қыркүйекте Республиканың Жоғарғы кеңесі қабылдаған ҚР-ң Тіл туралы Заңына сәйкес қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілді. Яғни қазақ тілі- мемлекеттік тіл болып жарияланды. 22 қыркүйек- Қазақстан Халықтарының Тілдер күні деп жарияланды.
ІІІ. Көрініс: «Ең қымбат қазына»
Қатысушылар: қария, баласы, дана қарт.
Ертеде бір тілге жүйрік шешен қария көз жұмарында ұлына:
«Балам, әкем кедей болды деп қамықпа. Менің саған тастаған көп қазынам бар, соны тауып алып қадіріне жет» депті. Бала кейіннен оны әрі іздейді, бері іздейді, таба алмайды. Арып-ашып жүріп, ауылдағы абыз-ақсақалдарға мұңын шағыпты. Әлгі дана қарт тыңдап болып:
«Әке баласына өтірік айтпас болар, ақтық демінде ақиқатын айтқан екен. Әкең өте шешен адам еді, жарықтық. Оның саған қалдырған мол мұрасы- қасиетті тіл. Бәріміз сөздің дәмін келтіріп, қалай сөйлеуді сенің әкеңнен үйренген едік. Дүниеде тілден қымбат, мәңгілік мұра болмақ-па, сірә!» — деп аталы сөздің жұмбағын шешіп беріпті.
1- оқушы: Cен осы тіл ең қымбат қазына деген сөзбен келісесің бе, мүмкін біздің одан да қымбат қазынамыз бар шығар?
2- оқушы: Жоқ, мен олай ойламаймын. Дүниедегі ең қымбат қазына, әрине тіл. Тіл- ең алдымен қатынас құралы. Егер тіл болмаса, сен маған осы сұрақты қоя алар ма едің, ал мен саған өз ойымды айта алар ма едім?
1- оқушы: Оның өте дұрыс. Шынында да тіл қатынас құралы болумен қатар ойдың да көрінісі. «Тілі байдың – ойы бай» деп текке айтылмаса керек.
Оқушы тақпақтары:
1-оқушы:
Туған тілім-бабам тілі- өз тілім,
Туған тілім-анам тілі — өз тілім.
Туған тілім- далам тілі- өз тілім,
Туған тілім- адам тілі- өз тілім.
2-оқушы:
Жойылмайды, жойылмайды туған тіл.
Тілдің сырын тереңірек бойлай біл,
Жоғалту да, дамыту да тіліңді
Өз қолыңда, соны елім,ойлай біл!
3-оқушы:
Сүйемін туған тілді анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.
Шыр етіп жерге түскен минутымнан,
Құлағыма сіңірген таныс үнің.
Ән «Ананың тілі»
4-оқушы:
Туған тілім- тілі ата бабамның,
Өзіңдейсің ақ сүт берген анамның.
Қайда жүрсең меніменен біргесің,
Түсінікті сендей жақын маған кім.
Сенсің тілім бойдағы күш қуатым,
Сақтаушыңмын қорғауға бел буатын.
5-оқушы:
Қазағым-ау, бір-бір үлкен жүрексің,
Қадамыңа бір құдайым гүл ексін.
Тәуелсіз ел- ана тілін ардақтап,
Тәуелсіз ел- ана тілін ту етсін.
6-оқушы:
Кейбіреулер туған тілін білмейді.
Білмесе де білгісі олар келмейді,
Туған тілін түсінбеген азамат
Өз ұлтының қасиетін сезбейді.
Мұғалім: Жастайыңнан қиялыңды-қиялға өрлеткен ғажайып ертегілер, шыншыл да сыршыл аңыз-әңгімелер,ерлікті, елдікті дәріптеген батырлар жырлары, береке бірлікті мақсат еткен өткір де өміршең шешендік сөздер, халық даналығы – мақал-мәтелдер ана тілінде дүниеге келіп, әрбір адамға сол ана тілінде жетіп отырады.
Абай даналығына, Махамбеттің батылдығына, Бұқардың ақылгөйлігі мен халқына деген жанашырлығына, Абылайдың данышпандығына, Бөгенбай мен Қабанбайдың ерліктеріне сүйсініп, рухани өміріңе азық етесің.
7-оқушы: Тіл тазалығы дегеніміз- ана тілдің сөзінен басқа тілдің сөзімен шұбарламау.
8-оқушы:
Қате болар туған тілін білмесе.
Тілін сатып өзге тілге бой берсе,
Тілін сатып деп айтпасам не дейін?
Туған тілін білгісі де келмесе!
9-оқушы:
Ана тілі, дана тілі, бақ тілім,
Сенсің менің қасіретті шаттығым.
Сенсің менің тазалықты пәктігім,
Сенсіз бақыт дүние тапты кім?
10-оқушы:
Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем,
Сен арқылы тіршілікпен тілдесем.
Ел бетіне қалай түзу қараймын,
Ана тілі егер сені білмесем.
ІV. «Кім шапшаң?».
Мақалдың алғашқы жолы айтылады, әрі қарай оқушылар жалғастырады.
11-оқушы:
Жұртым-ай шалқақтамай сөзге түсін,Ойланшы сыртын қойып, сөздің ішін, — депті Абай атамыз.
12-оқушы:
Ақыл көркі-тіл, тілдің көркі- сөз.Сөз өнері-киелі өнер.
13-оқушы: Өнер алды— қызыл тіл.
Әдептің басы— тіл.
V. «Ойлан, тап!»
Берілген сөздерден мақал құрастыру.
( ата, гүл, бала, жақсы, еңбек, өзен, Отан, ат, ер, батыр, тас, ел, ана).
VІ.Қорытынды:
Мұғалім: Адамды жұбататын да, ақыл беретін де, күш-қуат беретін де, ой-сана беретін де осы сөз. Ана тілін ұмытқан адам өз өткенін де, болашағынан да қол үзеді. Міне, осындай даналық сөздер бізге тіл арқылы жетті емес пе?!
Олай болса, біздің тілге деген құрметіміз шексіз.
Оқушылар хормен:
«Тіл – асыл ойдың бұлағы».
Тілім барда айтылар сөз ойдағы.
Осы тілмен мен де бірге өсемін,
Өшсе тілім мен де бірге өшемін.
Тіл адамдар арасындағы қатынас құралы, өйткені адамдар қоғамдық өмірде бір-бірімен тіл арқылы сөйлеседі, пікір алмасады, ойын жеткізеді.
Тіл арқылы біз оқып, білім аламыз, қалаған мамандықты игереміз.
Тіл арқылы даналар сөзін оқып білеміз, одан ғибрат аламыз.
Тіл халықпен бірге жасайды, дамиды, өркендейді.
Ана тілінің қадір-қасиетін біле білген халқымыз оны ұлттың рухына, қазына байлығына балайды. Себебі не?
Себебі, тіл – халықтың жаны, сәні, тұтастай кескін-келбеті, ұлттық болмысы. Адамды мұратқа жеткізетін – ана тілі мен ата дәстүрі. Біздің осындай халықтық қасиетті мұрамыз, ана тіліміз – қазақ тілі.
«Тіл –құдірет».
«Тіл - тәуелсіздік тұғыры».
Өз тілін сезбеген бала — ана сүтін татпаған жетіммен тең.
Әр халықтың өзінің ана тілі бар.
Тіл – жеке адам ойлап тапқан туынды емес, ол барша ұлтқа ортақ, соның төл перзенті. Сол халықтың мәдени әлеуметтік өмірінде өзіндік мәні бар киелі ұғым.
Тіл – атадан балаға мирас болып қалып отыратын баға жетпес мұра.
Тіл – еліміздің іргетасы
Ұлттың қуаты тілінде
Тілдің адам өмірі үшін мәні айрықша.
Тіл – өлшеусіз қазына, өрісі кең әлем».
«Тіл – асыл ойдың бұлағы».
Тіл құдіреті - ерекше. Оның бітпесті бітіретін, жетпесті жеткізетін, үзілгенді жалғайтын мүмкіндігі бар. Бір ауыз сөз опық жегізіп, өмір бойы өзегіңді өртесе, бір ауыз орынды айтылған сөз жадында жатталып, бақытқа жеткізеді.
