Ұлттық тәрбие мен рухани құндылықтар

Ұлттық тәрбие-ұлттық рухты қалыптастырады
Кыдыралина А.Б.
№45 «Алтын бала» бөбекжайы
тәрбиеші.
Тәрбие – жеке адамның бейнесін,ұнамды мінез құлқын қалыптастыра,өмірге бейімдей жүргізілетін жүйелі процесс.Тәрбие бесіктен басталып,түрлі өзіндік ерекшеліктерімен бір-біріне жалғаса жүзеге асырылады.Оның негізгі мақсаты адам бойында ізгілік,инибаттылық,мейрімділік,қайырымдылық,яғни адами қасиеттерін,тіршілікке қажетті дағдыларын қалыптастыру болып табылады.
«Тәрбие тал бесіктен басталады» -дейді халық.Тал бесіктен бастау алған тәрбие ғана жемісті болмақ.Баланың иманды,қайырымды азамат боп ер жетуі ең алдымен,ата-ананың,тәлім-тәрбиесінің қоршаған ортаның үлгі-өнегесіне байланысты. «Ұяда не көрсең,ұшқанда соны ілесің» деген мәйекті сөз тегіннен тегін айтылмаған.Алайда бүгінгі аналарымыз бесік тербеп,ұлттық әдет ғұрыппен әлдиін әлдилеп бесік жырын айта ма? Ұлттық тәрбиені бала бойынна дарытып,жанына ұялатып жүрміз бе? Әрине жоқ.Біздер ұлттық тәрбиеге,қазақтың шұрайлы тәрбиелік мәні бар сөзіне,рухани құндылықтарға зәруміз.Өкінішке орай,бүгінде тәйт дейтін,ұлық айтатын үлкендеріміз де бұрынғыдай болмай тұр-ау.Ұлт тағдыры елін,жерін сүю.Отаншылдық ұғымдағы тәрбиеден шығып,қазақы жан жылытатын жалынды сөздер айтылмай келеді. Мені бала кезімде қазағымның үлкені «қызым» деп бауырына басса,ағаларым «қарындасым» деп қанаттандыратын.Замандастарымен ұлттық ойыңдар ойнап,бірде таласып кексіз шекіссек,тез бірігіп бекісетінбіз.Бұл да қазақ халқының өзіндік кеңдігі.Бөлініп жарылуға,бірін- бірі жатсынуға жол бермейтін адами қасиет ата-ана тәрбиесі.Кейде тату,кейде қату боп қазақ бойындағы қайталанбас қарапайымдылықты көріп өстік.Ұлттық тәрбиені сезінбеген ұрпақ ұлттық рух,ұлттық құндылықтар жайлы айтқанды ұкпайды ғой.
Ұлттық рух – халықтың өзін-өзі танумен айқындалатын,өскелең арман –мұраттарымен сипатталатын,елдік тұтастық идеясымен негізделетін күш-қуаты.Қай халықтың болсын бойында өз табиғатына тән,өзгеде қайталанбас қасиеттері,мінезі,ділі,тілі болуы ұлттық рухпен тікелей байланысты.Оны асқақтататын – ұлттық тәлім –тәрбие.Оның негізі ана тілінде.Қазақ тілі халқымыздың ұлттық болмысын,әдет-ғұрпы мен салтын,дәстүрін,ұлттық жадын қалыптастырушы негізі құрал ретінде ұлттың тілі мен ділін,біліктілігін болашаққа жалғайды.Мектептерде қазақы тәрбие сағаттары көлеңкеде қалып,ескерілмей келеді.Тұрған еліміздің ар абыройын асқақтатып,намысына ой жүгіртіп,Отаның сүю,оған деген сағыныштың болмауы да саналы ұлттық тәрбиенің жоқтығынан ба деп ойлаймын.Ұлттық тәрбиенің қасиетін білмеген рухани құндылықтарды сезінбеген ұрпақтан не талап етуге болады?Ұлттық тәрбиені ұрпаққа сезіндіре алмағанда,білдірмегенде өзіміз.Әсіресе бүгінгі қыздарымыз-ертеңгі аналарымыз жауапты.Тәрбиеге мен бермей ұлт құндылықтары мен рухына тәрбие құралдарына немқұрайды қараудан қазақы келбет пен ұлттық нақыштан алыстағанымыздан,ар-намыс биесінің ерлік пен бірлікке үндейтін Отансүйгіштік пен ұлт рухын көтеретін ошақтардың отының жағылмағандығынан.Ел ертеңіне жанашырлық таныстық,жүрегіміз Қазақстан деп соғып,ұлттық құндылықтарды насихаттап,қазақ тілін қастерлеп,қазақ халқын құрметтеп,салт-дәстүрін игеру жұмыстары өз мәнінде,өз дәрежесінде жүргізілмей тұрғаны баршаға аян.Оған күплі Қазақстан тұрғындары бәрі бірдей құлықты емес.Өйткені тілек болғанымен,талап болмай ардың ісіне айналмай тұр .Азаматтық парызымызды патриоттық борышымызды ел алдындағы міндетімізді өтей алмай келеміз.Оны жүйеге салып ұрпақты тәрбиелейтін біреу емес,қазағымның өзі.
Ата-бабамыздан ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып ке жатқан ұлағатты салт-дәстүрлер қазақта мол ақ.Сол сарқылмас қазынаның өзегін үзбей жаңғырта біліп ұлт тәрбиесін өзек етіп,қыз бұрымындай өре білуге тиіспіз .Ұрпақ пен ұлт тағдырын баршамыз боп ойлап,сезінгеніміз абзал.Саналы ұрпақ тәрбиелеп,шоқтығы биік заманына сай білімді де білгір мемлекеттің тілін меңгере ардақтап өзге тілді құрметтеп,ғылымды қарыштата білу кажет.Бұл қоғам талабы екендігін ұғындыру салмағы мектеп тәрбиесіне,ұстаз ісіне байланысты екендігі сөзсіз.Сондықтан да ауыр салмақ отбасы мен мектепке түсіп тұр.Ендеше білімді де білгір ұлт,жанашыр басшы қайырымды да мейрімді,ұлт тәрбиесімен сусындаған рухани құндылықты ұрпақ бойына сіңдіріп,жанына ұялататын Қазақтың қайсар қызы қыран қанат ақыны Ақұштап Бақтыгереева айтқандай «бардың құлы болмай ардың құлы бол» дейтін ұстаз қажет.Ол үшін ұлы даланы ғасырдан-ғасыр асыра ұластырып осы күнге жеткізген хандар мен билердің бүгінгі көзі,жан-дүниесі жылылыққа,тұла бойы даналыққа толы, жаратылысы бөлек,асқан ақыл иесі,жылағанды жұбата әлемді өзіне қарата білген абыроймен қырандай қалқып,сұңқардай самғап тектігін таныта,сенімді серік айнымас дос,тату көрші тапқан тізгінді тең тартқан мемлекет басшысы Нұрсылтан Назарбаевтың тапсырмаларын бұлжытпай орындап,адаспай тапқан өзіміздің көшбасшымыз тұңғыш Президентіміз ұстанымы мен саясатын берік ұстауға тиіспіз.Бүгінгі мақсат-сапалы білім беріп,ұрпақ білімділігі мен қабілеттілігі дамыта ынталандырып ,өскелең ұрпақты Отансүйгіштік пен ұлттық рухта тәрбиелеу болмақ.
Дарындылықты кеңпейділікті,мейірбандықты,парасаттылықты қазақ халқына табиғат аямай-ақ бере салған ғой.Соны ұрпаққа жеткізетін тіл емес пе? Не нәрсеге де жігер қайрат керек.Өрімдей жастарды қолдан келгенше қазақтың намысын,рухын қорғауға ата – бабадан жалғасып келе жатқан салт-дәстүрді қорлатпауға баулығанымыз жөн.Ұлттық намысты асқақтатудың түрлі жолдары мен үлгілері бар.Оларды бүгінгі өмірімізде пайдалана білсек...Әдетте халықтың тәлім-тәрбиесі отбасында қалыптасады.Ұлттық рәсім ас қайырып,бата беру,дастарханға тілек айту,барлық ырым-жоралғылар,ғибратты ата- дәстүрі,бәрі ана тілі арқылы отбасында перзент санасына жеткізіледі.Осындайдан жастардың бойына адами асыл қасиеттерді дарытып адамгершілік пен инабаттылыққа баулимыз.Мұндай қасиетті ұлттық қазына-асыл мұра ретінде халқымыздың санасында сақталып ,көкірегінде жатталып жалғасын табары анық.Ел тарихын,сөз қадірін білетін үлкен кісілер өткеніміз бен бүгініміздің тікелей куәгері,жалғастырушысы ертеңіміздің де бейне белгісіндей.Даламыздың құты халқымыздың рухы-көне мәдениет.Ұлттық тәрбиені өмірімізге өзек еткен дұрыс.Ұлттық тәрбие,ішкі мәдениет бізді тұрпайлықтан сақтайды.
Әрбір тәрбиелік мәні бар әңгімелер арқылы ұлт ерекшелігін өзімен бірге өзге ұлт өкілдері де таниды.Балаға дұрыс өнеге көрсетіп,ұлттық тәрбие беруді ең негізгі бір обьектіге айналдыру керек.Адам бойындағы қандай да бір қасиетті қадірлейтінімізді балаға жеткізе білсек.Адалдық пен қайырымдылық болған жерде кісіге қиянаттық жасалмайды.
Ұлттық тәрбие-үлкен мәдениеттің орасан зор рухани байлықтың негізі.Одан сусындамаған ұрпақ жоқ.Ғасырдан ғасырға ұластыра уақыт көшінен қалмай жақсымызды жарқыратып көрсетуге дәнекер болған да сол ұлттық тәрбие.Бергені де,берері де көп,тәлімі мол тәрбиені алдағы мезгілде мерзімнен бұрын бақытсыздыққа ұшыратып,ғұмырын қысқартуға қақымыз жоқ.Бұл әрқайсымыздың азаматтығымызға сын.
Сондықтан құрметті ұстаздар,бүгінгі жас ұрпақты ұлттық,ұлттық құндылықтарды үлбіретіп оның жалауын желбіретіп өтетіндей рухта тәрбиелеуіміз керек.