Қиын балалар: мәселелері мен шешу жолдары
Қиын балалар – заманауи қоғамның күрделі мәселелерінің бірі. Көптеген ата-аналарның, педагогтар мен психологтардың басты назарында тұрған бұл тақырып, әлеуметтік шарттардың, тәрбиенің және отбасылық ахуалдың бала тәрбиесіндегі рөлін ерекшелейді. Бала мектепке дейінгі кездегі даму кезеңінде отбасында қалыптасқан мәдениет, дәстүр, қарым-қатынас және моральдық нормалармен тәрбиеленеді. Бірақ, егер отбасында теріс үлгілер байқалса, бала тәрбиесінің дұрыс жолға түсуі қиынға соғады.
Зерттеулерге сүйене отырып, қиын балалардың қалыптасуында объективті және субъективті себептердің маңызы зор. Отбасында жанжалдардың, алкоголь мен басқа да теріс әдеттердің болуы, балалардың мінез-құлқына қатты әсер етеді. Дәл осындай жағдайларда қалыптасқан балаларда дөрекілік, жалқаулық және моральдық мәселелер кездеседі. Мұндай балалардың дамуындағы теріс қосылыстардың алдын алу үшін ата-аналарға бағытталған арнайы психологиялық және педагогикалық жұмыстар жүргізу қажет.
Бала тәрбиесінде ата-ана мен баланың арасындағы байланыс алғышарт болып табылады. Ата-аналардың бақылаусыз қалған баласы көбіне мектеп тәртібін бұзуға, теріс жолдарға бет бұруға бейім болады. Сондықтан да, ата-аналардың өз жауапкершілігін сезінуі, үйде қолайлы микроклимат қалыптастыруы аса маңызды. Тек қана отбасылық орта емес, сонымен қатар мектептің ролі де зор. Әрбір мұғалім оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлға ретінде дамытуы керек. Яғни, қиын балалармен жұмыс істеу ерекше назарды қажет етеді.
Қиын балалар мәселесін шешуде атап көрсететін тұстардың бірі – тәрбие жүйесі. Әсіресе, көп балалы отбасыларда балалардың бір-біріне көмектесуі, ортақ қарым-қатынас пен жауапкершілікті сезінуі қалыпты жағдай. Алайда, жалғыз баланы тәрбиелеу кезінде ата-аналар көбіне біржақты көзқарас танытып, баланың бар тілегін орындауға ұмтылады. Нәтижесінде, мұндай балалар өзімшіл болып, қоғамда қиындықтарға тап болады.
Сонымен қатар, девиантты мінез-құлықты жастар мен балалармен жүргізілетін әлеуметтік жұмыстар іс жүзінде көп пайда әкеледі. Педагогикалық-психологиялық әдістемелер арқылы қиын балалармен жұмыс жасау, оларды тәрбиелеп, қоғамға жақындату үшін кешенді шаралар талап етіледі. Бала тәрбиесінің жауапкершілігін арттыру, отбасылардың әлеуметтік статусы мен моральдық стандарттарын көтеру қоғамның болашағына зор әсерін тигізуі мүмкін.
