Публикации воспитателей детских садов
О проекте

Орус улустун тоолунга даянып ундезилээн «Харжыгаш биле дилги» деп бичии болуктун уругларынга чаа чыл байырлалынын сценарийи.

Монгуш Ноябрина Борисовна Монгуш Ноябрина Борисовна
DOCX
55
2
Предпросмотр

Орус улустун тоолунга даянып ундезилээн «Харжыгаш биле дилги» деп
бичии болуктун уругларынга чаа чыл байырлалынын сценарийи.
Сорулгазы:
1. Тоол дамчыштыр уругларнын байырланчыг, оорушкулуг хей- аъдын бедидер.
2. Ырлап, ойнап, танцылаар кузелин деткиир, дыл- домаан сайзырадыр.
Дерилгези: Улуг каастап каан шиви, гирляндалар, шариктер, чаа чылдын ырылары, тоолда персонажтарнын маскарадтары, костюмнары.
Киржикчилери:
Башкарыкчы – Хомушку М.А-Х.
Соок-Ирей – Хертек О.Б.
Харжыгаш – Монгуш Н.Б.
Адыг – Хертек Л.К-К.
Бору – Сарыглар М.А.
Дилги – Соян А.Н.
Ырылар:«Хоровод у елочки», «Дед Мороз, Дед Мороз», «Харжыгаш».
Оюннар: «У медведя во бору», «Дилги болгаш койгуннар», «Донурар мен», «Снежок»
Танцылар:пляска «Мы погреемся немножко», танцы «Харжыгаштар»,«У меня, у тебя»
Байырлалдын чорудуу:
Башкарыкчы: Эргим хундулуг бистин бичии чаштарывыс, ада- иелер, башкылар база аалчылар!
Чаа чыл байырлалынын утреннигин эгелээр-дир бис.
Сагыш- сеткил доюлдурган сергек хоглуг
Чаа- чылдын байырлалы моорлап келди.
Долгандыр-ла бугу чуве хуулгаазынныг
Тоолда ышкаш тывызыксыг чаражын аа.
Башкарыкчы:Даштын чылдын кайы уезил, уруглар? (Кыш)
- Кыш деп канчап билип кааптынар, уруглар? (хар чаапкан, кижилер чылыг хептерин кедип алган, соок)
- Кыжын чуу деп силернин ынак байырлалынар болурул, уруглар? (Чаа чыл)
Башкарыкчы: Байырлалдар аразында Чаа- чыл - эн-не тоолчургу, солун, хоглуг, оорушкулуг, хуулгаазын байырлал болгай. Чаа чылдын байырлалын таварыштыр чаштарга, аваларга, аалчыларга байыр чедирип, аас-кежикти, кан дег кадыкшылды, оорушукуну кузевишаан, байырлалывысты эгелээр-дир бис.
Башкарыкчы:  Тоол дег чараш садывыста
Хуулгаазын маадырларлыг
Чаа чылдын тоолчугажы
Бо хун бисте аалдап келди.
Башкарыкчы:Силер биле кыш дугайында чугаалажыыр дээш дона бердим. Бичии чылыктыр танцыдан танцылаптар бис бе, уруглар?
ПЛЯСОЧКА «МЫ ПОГРЕЕМСЯ НЕМНОЖКО»
1. Мы погреемся немножко, мы похлопаем в ладошки. Хлоп, хлоп, хлоп…
2. Рукавички мы надели, не боимся мы метели. Да, да, да…
3. Ножки тоже мы погреем, мы потопаем скорее. Топ, топ, топ…
4. Мы с морозом подружились, как снежинки закружились. Ля, ля, ля…


Башкарыкчы:Чылыгга бердинер бе, уруглар?
Уруглар:ийе
Бирле хат – шуурган даажы биле ыы дынналып турар.
Башкарыкчы: Ой, уруглар! Кым ыглап тур. Сен бе Идегел? Сен бе Айжыгаш? Сен бе Амыр-Санаа? Сен бе Айда-Сай?
Уруглар: Чок, бистер эвес-тир бис.
Башкарыкчы: Ам ындыг болза кым ыглап турар чоор. Сандайларывыска таптыг олурупкаш дыннап корээлинерем.
Башкарыкчы: Хуулгаазын тоол чурттундан дынналып турар хевирлиг. Кичээнгейлиг корээлинер, уруглар!
Харжыгаш шивинин кырынче уне берген ыглап олурар боор.
Харжыгаш: Ауу-ауу-ауу, мен Соок-Ирей кырган-ачамнын уруу Харжыгаш –тыр мен. Эштерим-биле аргаже уругларнын Чаа чыл байырлалынга херек шиви дилеп чорупкаш аза бердим.(ыглап турар). Ауу-ауу-ауу дузалажынарам.
Коргунчуг аялга-биле адыг димзенип, чыттанып кирип келир.
Адыг:Фр-фр. Мында чуну канчап олурарын ол, Харжыгаш?
Харжыгаш: Мен Соок-Ирей кырган-ачамнын уруу Харжыгаш –тыр мен. Эштерим-биле аргаже шивилеп чорупкаш аза бердим. (ыглап турар).
Адыг: Бээр дужуп кел, мен сени Соок-Ирей кырган-ачанга чедирип каайн.
Харжыгаш: Чок, Адыг. Мен сенден коргар мен.
Адыг: Уруглар, менден Харжыгаш коргар шейл, мээн-биле оюндан ойнаптаалынарам. Мен силерни чивес мен. Мен эки адыг-дыр мен.
Оюн «У медведя во бору»
Адыг:Дыка-ла кашпагай, аваангыр уруглар –дыр силер. Харжыгаш ам дужуп кел че, сени кырган-ачанга чедирип каййн.
Харжыгаш:Чок душпес мен,сенден коргар мен.
Адыг:Ындыг болза мен улаштыр чорууйн. (Адыг чоруй баар).
Коргунчуг аялга-биле бору улуп-улуп чыттанып кирип келир.
Бору:Фр-фр. Мында чуну канчап олурарын ол, Харжыгаш?
Харжыгаш: Мен Соок-Ирей кырган-ачамнын уруу Харжыгаш –тыр мен. Эштерим-биле аргаже уругларнын Чаа чыл байырлалынга херек шиви дилеп чорупкаш аза бердим. (ыглап турар).
Бору: Бээр дужуп кел, мен сени Соок-Ирей кырган-ачанга чедирип каайн.
Харжыгаш: Чок, бору. Мен сенден коргар мен.
Бору: Уруглар, менден Харжыгаш коргар шейл, мээн-биле танцылаптаалынарам. Мен силерни чивес мен. Мен эки бору-дыр мен.
Оюн «У меня, у тебя»
Бору:Дыка-ла чараш ээлгир танцылаар уруглар –дыр силер. Харжыгаш ам дужуп кел че, сени кырган-ачанга чедирип каайн.
Харжыгаш:Чок душпес мен, сенден коргар мен.
Бору:Ындыг болза мен улаштыр чорууйн. (Бору чоруй баар).
Хоглуг аялга-биле дилги чыттанып кирип келир.
Дилги: Фр-фр. Мында чуну канчап олурарын ол, Харжыгаш?
Харжыгаш: Мен Соок-Ирей кырган-ачамнын уруу Харжыгаш –тыр мен. Эштерим-биле аргаже уругларнын Чаа чыл байырлалынга херек шиви дилеп чорупкаш аза бердим. (ыглап турар).
Дилги: Бээр дужуп кел, мен сени Соок-Ирей кырган-ачанга чедирип каайн. Мен сени чивес мен, дужуп кел.
Харжыгаш:Чок душпес мен, сенден коргар мен.
Дилги:Уруглар, менден Харжыгаш коргар шейл, мээн-биле оюндан ойнаптаалынарам. Мен силерни чивес мен. Мен эки дилги-дыр мен.
Оюн «Дилги болгаш койгуннар»
Дилги:Дыка-ла чараш ойнаар уруглар –дыр силер. Харжыгаш ам дужуп кел че, сени кырган-ачанга чедирип каайн.
Харжыгаш:Чаа дилгижек
Харжыгаш дилгиден кортпайн дужуп келир.
Харжыгаш:Шиви кырынга олурар дээш шылай бердим, эриир деп база тур мен, дилгижек.
Дилги:Уруглар, Харжыгаш эриир деп барган-дыр, «Харжыгаштар» деп танцывысты танцылап бээр бис бе?
Танцы «Харжыгаштар»
Харжыгаш:Экизиин уруглар, катап сериидей бердим. Ам – на Чаа чыл байырлалывысты эгелээр дир бис.
Башкарыкчы: Каям, Кудерек биске чаа чыл дугайында шулуктен чугаалап берем
Чараш солун байырлал.
Чаа чыл келди шымданар.
Шижижикти каастажыыл,
Чинчилерден аскылаал. (Кудерек)


Башкарыкчы: Чараш кылдыр каастаан шиви
Чайынналып кыйгырып тур
Магаданчыг омак-хоглуг
Чаштарывыс чалап алгаш,
Байырлалды эгелээлинер!
Чингир ногаан шииметтинген
Шивижикти долганыылынар!
Самнап-ойнап хоглээлинер,
Чаа чыл-даа бисти оортсун!


Башкарыкчы: Чараш Харжыгашка «Харжыгаш» деп ырывысты ырлажып берээлинерем
Песня «Харжыгаш»
созу: О.Кан-оолдуу, музыка И.Тулуштуу


Харжыгаш, харжыгаш
Кайыын чуден келдин?
Эргим чернин кышкы
Энчээ болуп баттым
Харжыгаш, харжыгаш
Аккыр харын чагды
Ажы-толдер хоглеп
Амыразын оой-ээй
Харжыгаш, харжыгаш
Кажан келир болдун
Шанак хаагын кагба
Чанып кээр сен, утпа.


Харжыгаш:Эр-хейлер уруглар! Дыка-ла чараштыр ырлаштывыс. Ам бистин байырлалывыста кым чок тур уруглар.
Уруглар: Соок – Ирей
Харжыгаш: Шын-дыр, уруглар. Дилгижек, сен халып чоруткаштын Соок-Ирей кырган-ачамны бистин байырлалывысче чедип келирин дилеп корем. Мында уруглар манап турар деп.
Дилги унуп чоруй баар.
Башкарыкчы: Уруглар шупту кичээнгейлиг болунар, мен силерден тывызык тыптырар мен.
Сегел салы курлак четкен
Сеткил чурээ чылыг Ирей
Кеткен хеви кызыл оннуг
Харжыгаш деп уруглуг-даа
Чаа чылдын байырында
Уругларга белектерни
Ууп чадай чуктеп келир
Кым-дыр ол уруглар? (Соок-Ирей)
Идегел: шулук чугаалаар. Скоро, скоро Новый год!
Скоро Дед Мороз придет
Он подарки нам разносит
И стихи читать нас просит
Башкарыкчы: Соок-Ирейни кыйгырыптар бис бе, уруглар? (уруглар кыйгырар)
Уруглар: Соок-Ирей, Соок-Ирей.
Дилгижек Соок-Ирейни экээр дээш чоруй баар. Хат шуурган даажы-биле Соок-Ирей биле Дилгижек кирип келир.
Соок-Ирей:Экии уругларым! Чаа-чыл-биле ада-иелер база аалчылар!
Сонгу Доштуг океандан
Соок-Ирей аалдап келдим.
Чаа-чылдын байырында
Чаштарымга чедип келдим.
Харжыгаш: Кырган-ачай Соок-Ирей, Шивижигеживистин оттары чуге чырывайн турар чоор?
Соок-Ирей: Шупту шивижигешти долгандыр туруп алыылынар уругларым! Баштай часкап корээлинер, оон буттарывысты тепсээлинер!!! (уш катап катаптаар)
Шивинин оттарын кыпсыптар.
Башкарыкчы: Чараш шивижикти долгандыр ырлаптаалынар уруглар.
Песня «Хоровод у елочки»
слова и музыка С.А.Старченко
Елочка, елочка
Покажи иголочки
Бусы и шарики
Звездочки фонарики
Припев
Ближе к елочке пойдем,
Дружно песенку споем
Ножками потопаем
Ручками похлопаем
Елочка, елочка
С нами поиграй-ка
Кто вокруг елочки
Пляшет, угадай-ка


Припев
Ближе к елочке пойдем,
Дружно песенку споем
Ножками потопаем
Ручками похлопаем
Елочка, елочка
Радуется с нами
Светится елочка
Чудо огоньками
Припев
Ближе к елочке пойдем,
Дружно песенку споем
Ножками потопаем
Ручками похлопаем
Соок-Ирей: Эр-хейлер уруглар! Дыка-ла чараштыр ырлаштынар. Ам Соок-Ирей Кырган-ачанар биле ойнаптар бис бе?
Оюн «Донурар мен»
Соок-Ирей:Иии, кандыг кончуг аваангыр, кашпагай уруглар силер. Силернин кайынарны –даа донуруп чадап калдым. Мен-даа шылай бердим.
Харжыгаш:Соок-Ирей кырган-ачай шылай берди, уруглар. Саандайга олуртуп алгаш шулуктерден чугаалап бээр бис бе?
Уругларнын шулуктерин Соок-Ирей дыннап турар.
Шулук «Соок-Ирей»
Чаа чыл биле Соок-Ирей,
Чаа чыл биле кырган –ачай
Биске шиви эккелген дээш
Бистер ооруп четтирдивис. (Айслана)
Шулук «Наша елка»
Наша елка высока
Наша елка велика
Выше папы, выше мамы
Достает до потолка. (Кудерек)
«Кыш»
Кылын харлыг кыш-даа душкен
Хар-даа, соок-даа хаарып келир
«Шо-шо-шо, соогун»-дижип
Бажындыва базыптар бис. (Айжыгаш)
Дети водят хоровод
Хлопают в ладоши
Здравствуй, здравствуй Новый год
Ты такой хороший! (Яна)
Соок-Ирей:Четтирдим, болза-даа чараш кылдыр шулуктээр уруглар-дыр силер, уруум Харжыгаш, конфеттерин уругларга улеп берип корем.
Башкарыкчы:Соок-Ирейге ам бир чараш ырывысты ырлажып бээр бис бе?
Песня «ДЕД МОРОЗ, ДЕД МОРОЗ»
Муз. А.Филиппенко, сл. Т.Волгиной


Дед Мороз, Дед Мороз
Деткам ёлочку принёс.
Дед Мороз, Дед Мороз
Деткам ёлочку принёс.
А на ней фонарики,
Золотые шарики.
А на ней фонарики,
Золотые шарики.
Дед Мороз, Дед Мороз
Он подарки нам принёс
Дед Мороз, Дед Мороз
Он подарки нам принёс
Вафли ароматные
И конфеты мятные
Вафли ароматные
И конфеты мятные.
Башкарыкчы:
Соок-Ирей, кырган-ачай
Чаштарывыс силерден
Белектерин алырын
Четтикпейн манап туру.
Харжыгаш: Чаа чылдын байырында
Чалаттырып чедип келгеш,
Чаштарынга эккелгенин
Чаагай белээн соннеп корем кырган-ачай!
Башкарыкчы:Адыр-адыр, Харжыгаш. Бичии ам-даа мана. Бис бо дона берген Соок-Ирейнин белектерин «Снежок» деп оюннувустун дузазы – биле бузуп ойнаптар –дыр.
Оюн «Снежок»
Мы с тобой снежок лепили,
Круглый, крепкий очень крепкий
И совсем - совсем не гладкий
Раз подбросим, два поймаем,
Три уронем и сломаем.
Соок -Ирей: Улуг харжыгаш кылдыр дона берген белээвисти бо бичии уруглар дыка эки кылдыр чуура тепсепти, белээвисти бээр эккел уруум Харжыгаш.
Дилгижек- биле Харжыгаш хоглуг аялга – биле шиви чанында каастап каан шоодайда белектерни Соок-Ирейге эккеп бээр.
«Российский Дед Мороз» деп ыры ырлап турда, Соок-Ирей белектерни уругларга улээр.
Башкарыкчы: Чаа чылдын байырында
Чаагай соннуг келгенин дээш
Чаштар шупту ооруп туру
Четтирдивис Соок-Ирей!
Соок-Ирей: Оолдарым, уругларым
Ам-даа эки озунер-ле,
Унуп келир чаа чылда
Ууленер будер болзун.
Келир чылын база кээр бис
Кежээ болуп озунер-ле уругларым!
Баар оруум ам-даа ырак
База катап чаа чыл-биле!
Харжыгаш: Ада-ие, аалчыларга
Аас-кежик чедиишкинни
Кадыкшылды, оорушкуну,
Катап-катап кузеп тур бис.
Байырлашкаш Соок-Ирей, Харжыгаш болгаш Дилгижек чоруптарлар.
Байырлал тоннерге садиктин эргелекчизинге ___________________ байыр чедирери-биле состу бээр.