Адам ортаға қарап тәрбиеленеді
Бала тәрбиесі — бұл ана сүтінен басталып, өмір бойы қалыптасатын күрделі құбылыс. Адам баласы дүние есігін ашқаннан кейін, ол айналасындағы адамдардың іс-әрекетіне, қимылына, ас ішуіне, жүріс-тұрысына, сөйлесуіне және ойын-сауықтарына қарап тәрбиеленеді. Осының барлығы бала тәрбиесінде маңызды рөл атқарады, себебі бала өзіне қажетті ақпаратты, мінез-құлық үлгілерін осы орта арқылы қабылдайды.
Бала дүниені біртіндеп түсініп, оны қызығушылық арқылы білуге тырысады. Осы орайда, ересектердің балаға берген жауаптары мен түсініктері мүлдем маңызды. Балаға толық, тура, әділ жауап беріп, егжей-тегжейлі түсіндіру керек, себебі балалар сұрақ қоюдан қорықпау керек, ал ересектер олардың сұрақтарына табанды түрде жауап беруге дайын болуы тиіс.
Жалпы, қазақ халқында «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны істерсің» деп айтылған. Бұл мақала арқылы отбасының бала тәрбиесіндегі рөлін атап өтеміз. Отбасында жақсы тәрбие алған бала өз өмірінде сол тәрбиені жалғастырады. Сондықтан да, ата-аналардың және отбасы мүшелерінің әрекеттері, қарым-қатынастары бала үшін басты үлгі болып табылады.
Бала бақшаға бара отырып, өз құрдастарымен және тәрбиешілермен араласып, жаңа білім алу қабілеттерін дамытады. Балабақшадағы орта мен оның мінез-құлқындағы өзгерістер отбасындағы тәрбиемен тығыз байланысты, сондықтан баланың дамуы үшін ата-аналарының қамқорлығы мен дұрыс тәрбиесі өте қажет.
Жүсіп Баласағұнның заманауи бала тәрбиесіне қатысты айтқан ойлары да бізді терең ойлануға итермелейді. «Балам білім жолын қусын десеңіз, бесігінд m ілm шоғын көсеңіз» деген даналық, баланың білім алуында отбасының берген тәрбиесі мен ықпалының қайталанбас маңыздылығын білдіреді. Бала тәрбиесінде жан-жақты көзқарас пен қолдау көрсету, оның дамуына тигізер әсері зор болмақ.
Баяндама:
Адам ортаға қарап тәрбиеленеді.
Бала тәрбиесі ана сүтінен басталып өмір бойы қалыптасқан күрделі құбылыс. Адам баласы шыр етіп жерге түскеннен бастап, дүниеге, қоғамға, өзі өсетін тіршілік ортасының мүшесі болады. Ол дүниеге келісімен өзі көріп отырған адамдардың іс-әрекетіне, қимылына, ас ішуіне, киінісіне, жүріс-тұрысына, сөйлесуіне, ойнауына, әңгімелесуіне таңдана әрекет жасайды.
Бала дүниені тұтас білу үшін өзі қызыққан құбылыстарды өзінен үлкеннен үстеме сұрақ беру арқылы түсінгісі келеді. Мұндайда баланы қайтарып тастамай, сұрауына толық, тура, әділ жауап беріп, егжей-тегжейлі түсіндіру керек.
Осының еске алып « Ұяда не көрсең, ұшқанда соны істерсің » дейді халық.
Сондықтан оның не әуелгі өсетін ортасы, отбасы тәрбиесіне өте көңіл бөлу керек. Егер отбасында жақсы тәрбие алған бала өскенде де сол тәрбиенің ізімен баруы сөзсіз. Отбасындағы барлық адамдардың іс-әрекеті бала тәрбиесіне бірінші әсер ететін орта, бала сол ортаға қарап өседі. Одан әрі балбақшамен байланыс арқылы жалғасады.
Бала бақшаға барады, өз жасындағы балалармен бірге ойнайды, бақша жасындағы балалар ортасына барады. Тәрбиешілер үйелмендегі тәрбиесін үйреніп, оны бақшадағы тәрбиемен ұштастырып алып барады, ол баланың күдізгі ата-анасы. Бала тәрбиелене отырып, оқу іс-әрекеттері барысында білім алады.
Жүсіп Баласағұнның зерделі ойлары біздің өрбітіп отырған мәселелеріміздің түйінін шешкендей:
Балам білім жолын қусын десеңіз,
Бесігінде-ақ ілім шоғын көсеңіз.
Білім үйрет сәбиіңе сарыла,
Уыздай ұйыт, сүттей сіңір қанына!
Бала тәрбиесіне бесіктен басталады деген зиялы тұлғалардың сөздеріне іспеттес: тек балабақша, мектеп, оны қоршаған орта ғана емес, сонымен қатар отбасы мүшелерінің бәрінің тигізер әсері мол.
