Шырша және балқарағай туралы оқу іс-әрекеті
Оқу іс-әрекетінің технологиялық картасы «Шырша және балқарағай» тақырыбына арналып, балаларды табиғат әлеміне тереңірек үңілтуге бағытталған. Бұл іс-шарада тәрбиеші Н.Т. Джолдасбаева балаларды қылқанжапырақты өсімдіктермен таныстыра отырып, олардың табиғаттағы орны мен маңызын түсіндіреді. Баланың экологияны, табиғаттағы тепе-теңдікті сезінуі, оны қорғауға деген жауапкершілігі - бүгінгі күннің басты міндеттерінің бірі.
Сабақ барысында балаларға шырша мен балқарағайдың сыртқы пішіні, олардың ерекшеліктері, экологиядағы рөлі туралы айтылып, тәжірибелер жүргізіледі. Мысалы, балалар шырша мен балқарағайдың инелерін жинап, олардың иісін шығарады, жаңа білімді тәжірибе арқылы меңгереді. Әдістемелік тәсілдер ретінде сөздік, көрнекілік, практикалық әдістер қолданылып, білім алу процесі қызықты әрі тәжірибелік жағдайда жүзеге асады.
Балалар табиғатқа деген жақсы көзқараспен, жылы сөздермен, тілек-лебіздермен бірігіп, шаттық шеңберін құрады. Оқу іс-әрекеті балалардың қоршаған ортаға және табиғатқа деген ықыласын оятып, жолында жаңа білім мен дағдыларды қалыптастыруға септігін тигізеді. Олардың экологиялық жауапкершіліктерін арттыру мақсатында табиғатты қорғау, оның байлықтарын дұрыс пайдалану туралы білім беруді күшейту қажет.
Тәрбиеші: Джолдасбаева Н.Т. Күні: 30.01.2015ж.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасы
Білім беру саласы: таным
Бөлімі: экология
Тақырыбы: Шырша және балқарағай
Мақсаты: Қылқанжапырақты өсімдік шыршамен таныстыруды жалғастыру. Балқарағаймен таныстыра отырып, оның шыршадан және басқа ағаштардан айырмашылығын байқап, сипаттап бере білуге үйрету. Тәжирибе жасау іскерліктерін жетілдіру. Қылқанжапырақты өсімдіктердің тұрмыстағы, медицинадағы пайдасы туралы түсінік бере отырып, табиғатқа қамкорлықпен қарауға тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: Қысқа орман табиғаты бейнеленген көлемді сурет, ағаштар мен қылқанжапырақты өсімдік шыршаның және балқарағайдың суреттері.
Қажетті құрал-жабдықтар: жұмыс дәптері, шырша мен балқарағайдың қылқандары, бүрлері жинау.
Әдіс-тәсілдері: сөздік, көрнекілік,практикалық.
Балалар шеңбер бойына тұрғызып, табиғаттың өсіп-өркендеуі үшін жылы лебіздер мен тілектер айтуды ұсынады.
Балалар табиғатқа деген ықыластарын білдіреді.
Ұйымдастырушылық-ізденістік
Тәрбиеші балаларға қыс мезгілі, онда болатын өзгерістер,ересек адамдардың еңбегі мен балалардың әрекеті,ойыны, ауа-райы т.б. туралы сұрақтар қояды.
Миға шабуыл:
Тәрбиеші балаларға қысқа орман табиғаты бейнеленген суретті көрсетіп өздеріне таныс қандай ағаштарды көріп тұрғандарын сұрайды.
-Неліктен олай ойлайсыңдар?
-Мынау- шырша (суретін көрсету).
Енді осы шырша туралы есімізге түсірейік.Шыршаның түсі қандай?
-Шыршаны қай жерлерден көп кездестіруге болады?
Тағы қай жерлерде кездестіруге болады?
Шыршаны адамдар не үшін пайдаланады?
-Шырша мен балқарағайдың қандай ұқсастықтары бар?
-Айырмашылығы қандай?
-Дұрыс айтасыңдар, шыршаның инелері қасқа әрі жиі орналасады ал болқарағайдың инесі ұзың болғанымен мирек болып келеі, бұл инелерін қылқан деп атауға болады.
-Енді бүрлеріне қараңдар, айырмашылығы бар ма?
Тәрбиеші балалардың жауаптарын толықтырып, балқарағай туралы толық ақпарат береді. Балқарағайдың да басқа өсімдіктер сияқты тамыры, діңі,бұтақтары, жапырақтары болады.
Жапырақтары қалқан деп аталады.Сол себепті де она қылқаланжапырақты деп атайды. Шыршаға және басқа қылқанжапырақтыларға қарағандағы ерекшелігі, олар қыс мезгілінде қылқанын түсіреді.
Қылқандары жұмсақ,нәзік болады. Балқарағай ерте көктемде, қылқаны шыққан кезден гүлдейді.
Гүлі деп қызыл,сары түсті бүрлерін айтады. Балқарағай мен шырша ауаны тазартады және олырдың қылқандары мен бүрлерінен дәрілер жасайды. Оларды адамдар құрылыста көп пайдаланады.
Бірақ оларды бей-берекет кесуге болмайды.Керісінше оның өсіпжетілуіне жағдай жасау керек.
Сергіту сәті.
Тәжірибе жасау:Балалардың алдына шырша мен балқарағайдың кептірілген қылқандары беріледі
(инелері кіріп кетпес үшін резеңке балға береді).Балалардан қайткенде иістерін шығаруға болатындығын ойлануларын сұрайды.
-Қайткенде иісі жақсы шағады.
-Қылқандарының бастапқы қалпы қандай еді?
-Енді не пайда болды?
Тәрбиеші балалардан жасалған ұнтақтарын екі ыдысқа салғызып, біреуіне суық, екіншісіне ыстық су құяды да бетін жауып қояды.
Біраз уақыттан кейін (ыстық су суыңқыраған кезде)бірінші суық су су құйылған, екінші ыстық су құйылған ыдыстың қақпаған ашып, балалардан қайсысының иісінің қатты шығып тұрғанын сұрайды.
Соңынан қайнаған су құйылған сұйықтықты сүзгіден өткізіп, шыны құмырыға құяды.
-Міне, балалар, біз өзіміс де дәрі жай алады екенбіз, бұны тұнба деп атайды.Бұл тұнбаны суық тигенде денеге жағуға,ауызды шайқауға және моншаға пайдалануға болады екен.
Балалар өздерінің алдын ала бақылағандарын: қар жамылған ағаштарды,қар ұлпасының өзгешелігі, қардың үстіне сурет салғандарын еске түсіре отырып жауап береді.
Балалар орман ағаштарының барлығы бірдей болып тұрғандығын айтады.
-Өйткені ағаштардың бұтақтарына қар жабысып тұр.
-Жасыл.
-Тауда, орманда.
-Жол жиектерінен, балабақшалар мен мектептерде, үйдің аулаларынан.
-Музықалық аспап, қағаздар жасайды. Жаңа жыл ағашы ретінде пайдаланады.
Балалар жаңа өсімдік түріне танырқай қарайды.
Тәрбиешінің жаныңа барып, екі өсімдікті салыстырады.
Екеуінің де инелері бар және түстері де жасыл, әрі биік. Шыршаның инелері қысқа балқарағайдың инесі ұзын.
-Шыршаның бүрі ұзынша сопақ, балқарағайдың бүрі сопақша болғанымен, басы домалақтанған қысқа.
Балалар тәрбиешінің айтқанын мұқият тыңдайды.
Балалар мәселені шешуге тырысады. Қылқандарды матаның арасына салып басы резеңке балғамен ұрып, үгітеді. Бастапқы қалыптағы иіспен салыстырады.
-Үгіткенде.
-ине тәрізді болатын.
-Үлгінді,ұнтақ пайда болды.
Балалар ыстық су құйылған ұнтақтың иісінің қатты шығып тұрғанлығын айтып, себебін түсіндіруге тырысады.
Рефлесиялық-түзетушілік
Тәрбиеші балалардан бүгінгі жиыннан алған әсерлерін,көңіл күйлерін ,немен айналысқандарын,не үйренгендерін сұрайды.
Сабақтағы көңіл күйлерін дәптердегі таңбаларға белгілейді.
Күтілетін нәтижелер:
Біледі: балқарағайдың қылқанжапырақты өсімдік екендігін оның жануарлар мен адамдар үшін пайдасын, олардың көбінесе орманда өсетіндігін.
Игереді: балқарағайдың басқа ағаштардан айырмашылығын байқап, сипаттауды, олардың басқа өсімдіктер сияқты тамыры, діңі, бұтақтары, жапырақтары болатындығын, жапырағының қалқан деп аталатындығын, қылқанжапырақты өсімдіктердің тұрмыстағы, медицинадағы пайдасын, табиғатқа қамқорлықпен қарау керектігін.
Меңгереді: тәжірибе жасау, тапсырманы орындау барысында құралдарды ұқыпты пайдалануды.
