Наурыз – жыл басы: Мерекенің мәні мен маңызы
Наурыз мерекесі – халықтың ең қасиетті, тарихи және мәдени тұлғасы болып табылады. Бұл мереке табиғаттың жаңаруымен, жыл басының таңдауымен үндес, сондықтан ол нағыз көктемнің басталуы деп саналады. Қазақ халқы Наурызды «Ұлыстың ұлы күні» ретінде атап өтудің үлкен мәні бар. Адамдар бір-бірімен құшақтасып, жақсылық тілейді. Мереке барысында ұлттық тағамдар – Наурыз көже дайындалып, ұлттық ойындар ойналады.
Наурыз көже – бұл мерекенің символы болып есептеледі. Оның құрамында жеті түрлі дәм бар, бұл – «жеті» сандарының қасиетін білдіреді. Бидай, ет, сүт және тұз қосылып, қазақтың ұлттық ас мәзірін байытады. Наурыз көже – тек тамақ қана емес, бақыт пен ізгі ниеттің белгісі. Барша халықтың татулығы мен аман-есен болуын тілейтін тағам.
Наурыз мерекесінің сәні ұлттық ойындармен толықтырылады. Жастар лексиконында «Бәйге», «Арқан тарту» және «Қыз қуу» сынды ойындар кеңінен танымал. Балалар бірге уақыт өткізіп, жігерленіп, командалық рухты тәрбиелейді. Мұндай мерекелер елдің мәдениетін, дәстүрлерін сақтап, жас буынға жеткізуге үлкен үлес қосады.
Мерекенің тарихи өткені халқымыздың мәдениетінде үлкен орын алады. Сонымен қатар, Наурыз – жалғыз той емес, ол халықтың ұлттық сана-сезімін, туысқандығын нығайтады. Бұнда әр адам Қыдыр ата мен Тазша бала сынды аңыз қаһармандармен танысады, бұл қазақ фольклорының маңызды бөлігі болып саналады. Наурыз – әркімді біріктіретін, халықты ынтымақтастық пен сүйіспеншілікке шақыратын күн.
Наурыз – жыл басы!
Мақсаты:Балалардың жыл мезгілдері туралы түсінігін, Наурыз мерекесі туралы білімдерін кеңейту.Халықтық салт – дәстүрді құрметтеуге баулу.
Көрнекілігі:Киіз үй, ұлттық ою – өрнектермен әсемделген сырмақ, сандық, құрақ көрпе, қоржын, торсық, жозы, ұлттық тағамдар,
Мұғалім:-Балалар, терезеден күн нұрын төгіп тұр екен. Күн көзінен қуат алып, бір – бірімізге ыстық лебіздерімізді арнайық.
Балалар орнынан тұрып шаттық шеңберін құрады:
Жарқырап бүгін атты күн,
Шашып бізге шапағат.
Тілеймін сіздерге ақ таңның,
Қуанышын, шаттығын.
Сыныпқа Тазша бала келіп кіреді. Мұғаліммен, балалармен амандасады.Мұғалім балалардан Тазша бала туралы сұрап, таныстырады.
Тазша: — Балалар, елге көктем келді, Наурыз мерекесі жақындады.Наурыз –жыл басы ретінде тойланады. Қазақ халқы наурызды «Ұлыстың ұлы күні» деп есептейді. Бір – біріне жақсылық тілеп, «Ақ мол болсын», «Ұлыс оң болсын» деп тілек айтады. Наурыз мерекесі туралы сендер не білесіңдер?
Саят:Наурыз тойы – тамаша,
Наурыз тойы – жаңаша.
Табиғат та тамаша,
Тамылжып тұр жараса.
Саяжан:Наурыз келді еліме,
Наурыз келді жеріме.
Байлық, бақыт тілеймін
Бүкіл қазақ еліне.
Тазша: — Бәрекелді, балалар! Ал, енді мен сендерді ауладағы киіз үйге шақырамын, менімен бірге жүріңдер.
Мұғаліммен мен балалар Тазшаға ілесіп киіз үйге барады.Есік алдында Әжеймен балалар қарсы алып, бәрінің қолдарын алып, құшақтасып көріседі. «Ұлыс оң болсын», «Ақ мол болсын», «Наурыз мерекесі құтты болсын» т.б. тілектерін айтады.
Әжей:Көрісу» дәстүрі туралы түсінік береді.Қыстан аман шыққан халық бір – бірімен құшақтасып көрісетін дәстүр ел ішінде әліде сақталған.
Балаларды үстел басына жайғастыру. Наурыз көжеден дәм тату.
Әжейдің әңгімесі: «Наурыз көже».
Наурыз көже Наурыз мерекесінде дайындалатын негізгі тағам.Оған жеті түрлі дәм қосылады. Бидай, ет, тұз, сүт, бұршақ, сары май, құрт немесе айран қосылады.«Жеті» қасиетті сан.
Жұмада жеті шелпек пісіріледі. Жауыннан кейін шығатын кемпірқосақ та жеті түстен тұрады.Аптаның күндері де жеті күн. Осы жеті күнді айтып бере алатын бала бар ма?
Балалардың жауабы: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі және жексенбі.
Арай:Бидай, күріш, тары бар,
Бар сүт пен шұжығы.
Ащы құрты тағы бар,
Көже елдің ырзығы.
Тазша: — Балалар, Наурыз туралы көп біледі екенсіңдер.Наурыз көжеден дәм таттық, енді орнымыздан тұрып ойын ойнасақ қалай қарайсыңдар.
Әжеймен мен балалар тысқа шығады.
Мұғалім:— Наурыз мерекесінің сәні ұлттық ойындар. Сендер қандай ұлттық ойындарды білесіңдер?
Балалар: — «Бәйге», «Соқыр теке», «Арқан тартыс», «Қыз қуу», асық ойындары, «Көкпар» т.б.
Олай болса сендер екі топқа бөліне қойыңдар. «Арқан тартыс» ойынын ойнаймыз.
Қимылды ойын: «Арқан тартыс».
Мұғалім:— Ал енді «Соқыр теке»ойынын ойнап көрейік.
Мұағлім:-Ал енді ер балдарымыз күштерін сынап көрсін.
Балалардың қасына «Қыдыр ата» келеді. Балалар атаймен амандасады.
Атай бата береді.
Бата:
Уа, құдайым, оңдасын,
Еш жамандық болмасын.
Ұлыс оң болсын!
Ақ мол болсын!
Қыдыр баба қолдасын,
Аман сақтап мал басын,
Еккен егін солмасын.
Балалар Тазша, «Қыдыр ата» және басқалармен қоштасады.
