Наурыз мерекесі: ұлттық той мен дәстүрлер
Наурыз мерекесі – қазақ мәдениетінде маңызды орын алатын, көктемнің келуін білдіретін мереке. Бұл уақытта табиғат жаңарып, тіршілік қайта жанданады. Адамдар арасында бірлік пен достықты нығайту, қуанышпен бөлісу осы мерекенің басты мақсаты. Наурыз – халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрі, оның мәні, мағынасы мол.
Мерекелік шаралар барысында ұрпақтан-ұрпаққа мирас болып келген ұлттық ойындар, әндер мен билер орындалады. Балалар ұлттық киімдерін киіп, қазақтың салт-дәстүрін дәріптейді. Наурыз мерекесі тек қуаныш ғана емес, сонымен қатар мәдениетіміз бен тарихымызды жаңғырту күні болып табылады.
Наурызда міндетті түрде дайындалатын «Наурыз көже» – бұл мейрамның ажырамас бөлігі. Оның құрамында жеті түрлі дәмі жеңіл тағамдар – бидай, ет, су, сүт, тұз, көкөніс және бақыт символы ретіндегі басқа да заттар болады. Бұл тағам әрбір адамның өміріне қуаныш пен береке әкелсін деген ниетпен дайындалады.
Мереке кезінде ауыл-ел болып, үлкен дастархан жайылып, барлық жақын-жуықтар мен достар шақырылады. Наурыз – бірлікті, татулықты және жақсы ниетті білдіретін той болып табылады. Ол біздің халқымыздың мейірімділігі мен үлгілі тағылымын көрсетеді.
Бұл мейрамда жастар мен қарттар арасында ашық әңгіме, ән мен күй, ұлттық би орындалды. Наурыз мейрамында үй-үйлерде наурыз көже пісіріліп, көрші-көлемдермен бөліседі. Осылайша, халықтың бірігуі мен ынтымақтастығы нығаяды.
Қош келдің-Наурызым!
(Мерекеге сай әсем безендірілген зал)
Су жылтырап бүршік атқан жас талдан
Бу бұрқырып қатып қалған тастардан
Күн күркіреп,жасын ойнап аспаннан,
Бар тіршілік Наурыз айынан басталған.
Құрметті ата-аналар,ұжымдастар.Шығыс күнтізбесі бойынша күн мен түннің теңескен көктем мерекесі,жаңару мерекесі,Ұлыстың ұлы күні-Әз Наурыз құтты болсын.
Ата-әже немересімен төрде отырады.Немересі әже,әже қонақтар келе жатыр!
Әже:Келсін келсін,кел балам қонақтарды қарсы алайық.(Әуенмен ұлттық киім киген балалар келеді)
Жүргізуші:Амансыңба? Ақ әже,наурыз мерекесі құтты болсын.
Балалар:Сәлеметсізбе?
Әже: Амансыңдарма? Қарақтарым,жоғары шығыңдар,төрлетіңдер,Ұлыстың қлы күні –Наурыз мерекесінде құтты қонақ болыңдар!
Жүргізуші:Әже балалар сіздің ауылыңызға арнайы келді.Өз өнерлерін көрсетпекші.
Әже:Жарайсыңдар айналайындар,өнерлерің болса аямаңдар,көрсетіңдер!
Жүргізуші: Көтеріп моншақ аңғарда
Көгілжім тартып бауларда
Шалқытып сағым бауларда
Наурызым келді бар маңға !-деп кезекті әнге береміз.
Ән: «Әже».
Әже:Жарасыңдар балапандарым.Наурыз тойы елдің тойы-дейді.Бұл тойда барлық үйде қазан асылып,қыстан қалған сүрге арпа қосып,ақ құйып көже пісіреді.ол ақ мол болсын!Қазан толы болсын-дегені екен.
Жүргізуші:Әже балаларымыздың наурыз мерекесіне арналған тақпақтар бар екен.
Байгелді:
Құрт бауырсақ шашылсын,
Наурыз тойы ашылсын,
Бір-бірімен мынау жұрт
Өнерлерін асырсын.
Нұрай:
Наурыз айы келгенде
Күн шуағы шашаылсын
Жылғалардан су ағып
Ақ әжелер құлпырып
Наурыз көже пісіріп
Қонақтарға тартамыз.
Ернұр:
Жылдың басы Наурыз
Жердің басы Наурыз
Мерекеге арналсын
Бүгінгі жыр әніміз.
Камшат:
Наурыз келді еліме
Наурыз келді жеріме
Байлық бақыт тілеймін
Бүкіл қазақ еліне
Жүргізуші:
Бишімін мен сұлумын өнері асқан
Биледім мың бұралып сәби жастан
Қайда менің өнерпаз қыздарым
Билейік ал қанекей жасқанбастан-деп қыздарымыздыңорындауында би.
Би: «Қамажай».
Жүргізуші:
Әнімде саған биімде
Құт қонақ өзің үйімде,
Қуаныш сыйлап еліме
Күлімде наурыз күлімде-деп келесі кезекте би.
Би: «Қамшы».
Ән: «Дастархан» (балалар хормен айтады)
Келесі кезекте айтыс.
Ернұр:
О,халайық,халайық
Әсем әнге салайық
Наурыз тойын көңілді
Бірге қарсы алайық
Меніменен айтысар
Қыз құрбылыр қайсың бар.
Нұрай:
Айтысуға өзіңмен
Шығып тұрмын алдыңа
Күн аттарын білмеушең
Жаттап оны алдыңба?
Ернұр:
Құрбым кімге күлесің
Өзің нені білесің
Онға дейін қиналып
Санайда алмай жүресің
Нұрай:
Бәтеңкеңнің бауында
Байлай алмай жүрушіең
Үйрендіңба,жейдеңді
Теріс қарай киюшең.
Ернұр:
Олпы-солпы кигенің
Ойыңда не түйгенің
Намысыма,құрбыжан
Наурыз күні тимегін.
Нұрай:
Тоқтатпасаң айтысты
Сөз қалғанба ақыннан
Ұлы Наурыз бәріңді
Татулыққа шақырған.
Әже:Жарайсыңдар балалар!Өте өнерлі балалар екенсіңдер!Сендердің өнерлеріңе риза болдық.
Салт дәстүр: «Тұсау кесу».
Жүргізуші:
Сыйлай білсең ата-баба мұрасын,
Қазақтардан табылады жыр асыл.
Ізгі ниет,өнегелі адамнан,
Аталардан бата тілеп тұрасың!-деп
Атамыздан бата алайық.
Осымен ертеңгілігіміз аяқталды.Қош сау болыңдар!
