Қиянат жасамау: Сүйіспеншілік пен адалдықтың негізі
Қиянат жасамау – адамзаттың асыл құндылықтарының бірі. Ол тек зиян келтірмеу ғана емес, сонымен қатар өзгелерге көмек көрсету және олардың қажеттіліктеріне сезімталдық таныту дегенді білдіреді. Адал ниетпен өмір сүру, айналамыздағы адамдарға деген құрметімізді көрсету арқылы біз өзіміздің адамгершілік деңгеймізді арттыра аламыз. Бұл құндылық тек қана жеке өмірімізде емес, қоғамда да үйлесімділікті орнатудың негізі болып табылады.
Қиянат жасаудың түрлері мен себептерін түсіну арқылы біз шешімдер қабылдауда тереңірек бойлай аламыз. Сүйіспеншілік, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық – осы үш құндылық бір-бірімен тығыз байланысты. Қиянат жасаудың себептері ретінде көбіне рухани білімнің жетіспеушілігі мен сүйіспеншіліктің жетіспеуі аталады. Сондықтан, өзін-өзі тану пәні контекстінде «қиянат жасамау» тақырыбын талдау маңызды.
Біздің қиянат жасамауымыз тек басқаларға ғана қатысты емес. Өз-өзімізге қатысты да адал болуымыз керек. Бұл өз сезімдерімізге, ойларымызға және әрекеттерімізге жауапкершілікпен қарауды талап етеді. Адамдар арасындағы қарым-қатынастарды нығайту үшін олардың мәдениеті мен дәстүрлеріне құрметпен қарау – адамгершілік парызымыз. Бұл рухани жауапкершілік бізді күшті тұлға ретінде қалыптастырады.
Сондықтан, «қиянат жасамау» құндылығын нығайтып, оны өзіміздің түйсігіміз бен күнделікті өмірімізге ендіру үшін, мектептерде, отбасыларда, қоғамда теңдестірілген тәрбие мен білім беруді қамтамасыз етуіміз қажет. Яғни, қиянат жасамау – бұл тек сөз емес, сонымен қатар біздің өмір сүруіміздің негізі мен амалдарының мәні.
Салахиева Айгуль Тлеубековна
№372 бастауыш мектебінің өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі
Қиянат жасамау – тұлғаның үйлесімді дамуының нәтижесі
Адал жүр, адал тұр!
Өтірік айтпа!
Біреуге қылдай қиянат жасама!
Б.Момышұлы
“Өзін-өзі тану” пәнін оқытуда оқушы бойында төмендегі бес құндылықты аша білуіміз қажет:
Ақиқат
Дұрыс әрекет
Сүйіспеншілік
Ішкі тыныштық
Қиянат жасамау
Осы құндылықтардың ішінде көбіне “Қиянат жасамау” құндылығын сабақтарда ашу қиынға соғады. Сондықтан, осы құндылыққа тоқталуды жөн санадым.
Қиянат жасамау, яғни, басқаларға зиян келтірмей өмір сүру – бұл сүйіспеншілік пен ынтымақтастық рухы, кешіре білу, қоршаған орта мен өзгелерге қамқорлық, бауырмалдық, өзгелердің мәдениеті мен түрлі діни дәстүрлеріне деген құрмет.
Қиянат жасамау құндылығы шын мәнінде барлық төрт құндылықтың жиынтығынан тұрады. Қиянат жасамау Ақиқат, Сүйіспеншілік, Дұрыс әрекет және Жан тыныштығы құндылықтары бар жерде ғана болады.
Қиянат жасамаудың өзіндік ерекшеліктері:
Барлық болмыстың бірлігін жете түсіну;
Қиянат жасамау барлық затқа сүйіспеншілік ретінде көрініс береді;
Қиянат жасамау барлық адамгершілік қасиеттерді қамтиды;
Табиғатқа қатысты – бұл табиғаттағы тепе-теңдікті сақтау, табиғат
заңдарын құрметтеу;
Қиянат жасамау зиян келтірмеу дегенді ғана білдірмейді. Ол басқа
адамдардың қайғы-қасіретін жеңілдету үшін әрекет жасау.
Өзіңе қатысты қиянат жасамау – бұл өз сезім мүшелеріне қиянат жасамау дегенді білдіреді, яғни:
– өтірік айту, дөрекі сөйлеу – тілге қиянат;
– жаман сөз есту – құлаққа қиянат;
– барлығынан жамандық көру – көзге қиянат;
– жаман иіс иіскеу – мұрынға қиянат;
– жағымсыз ойлар – бүкіл әлемге қиянат.
Қиянат жасаудың себептері (мысалдар арқылы):
– сүйіспеншіліктің жетіспеуі;
– рухани-адамгершілік білімнің жетіспеуі;
– өзгеріске қарсылық ретіндегі қиянат;
– әлем туралы өзіндік түсінігіне сәйкес әлемді өзгерту ниетінен туындаған қиянат.
