Мектеп жасына дейінгі баланы еңбекке баулу
Бұл материалда мектеп жасына дейінгі баланы еңбекке баулудың маңызы мен механизмдері қарастырылады. Бала өмірінің алғашқы кезеңінде еңбекке қатысу олардың рухани және адамгершілік тәрбиесіне ықпал етеді. Еңбек арқылы бала айналасындағы әлемді түсініп, әрбір іс-әрекеті арқылы жетістіктерге жетудің жолдарын біле бастайды.
Еңбек – бұл тек физикалық іс-әрекет емес, сонымен қатар баланың ақыл-ойын, сезімі мен есте сақтау қабілеттерін дамытуға бағытталған процесс. Мысалы, 2-3 жастағы балалардың өз бетімен тамақтануы, киімдерін жинауы секілді жетістіктер - олардың күнделікті еңбекке деген қызығушылығы мен қажеттілігін айқындайды.
Баланың ойын әрекеті арқылы да еңбекке баулу маңызды. А. С. Макаренко айтқандай, бала ойнап жүргенде, болашақтағы еңбек ету қабілеттері мен дағдыларын қалыптастырады. Ойын - бұл баланың тұлғасын дамыту әрі оны еңбекке, адамгершілікке тәрбиелейтін таңғажайып құрал. Сондықтан үлкендердің балалардың ойындарын қолдауы және бағыттауы өте маңызды.
Сондай-ақ, балабақшадағы еңбек әрекеттері балалардың ұжымдық ынтымақтастық, жауапкершілік пен еңбекке деген дұрыс көзқарасын қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Балалардың еңбегін бағалай білу, олардың кәсіби болашағына ықпал ете алады. «Еңбек түбі – зейнет» қағидатына сүйене отырып, мынадай хәлдерді ескеру қажет: өз-өзіне қызмет ету, түсіністік пен бір-біріне көмек көрсету, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.
Мақсатты білім беру жекелеген еңбек түрлерімен таныстырғаннан кейін, балаларды ұжымдық жұмыс істеуге үйрету – еңбекке қарай жол ашатын маңызды фактор. Еңбек ету барысында балалардағы қызығушылықты оята отырып, олардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, мақтаныш сезімін қалыптастыру, еңбек мәдениетін меңгеру - маңызды мақсат болып табылады.
Мектеп жасына дейінгі баланы еңбекке баулу
Мектеп жасына дейінгі баланы еңбекке баулу арқылы рухани-адамгершілікке тәрбиелеу.
І. Кіріспе
ІІ. Балалардың еңбегі туралы жалпы мағлұмат беру.
ІІІ. Балабақшадағы балалардың еңбегі.
«Адамды - адам еткен еңбек». Жалпы адам баласы өмірге келген күннен бастап еңбекпен тығыз байланыста болады. Себебі, шыр етіп өмір есігін ашқан сәттен бастап ана сүтін емудің өзі еңбекке жатады.
Еңбек дегеніміз бойымыздағы энергия яғни күшіміз, осы күшті пайдаланудың өзі еңбек. Адамдар еңбек ету арқылы көптеген жетістіктерге жетеді. Күнделікті ішіп-жейтін тамағының киетін киімінің өзі еңбекпен келеді.
Мысалы: «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей»- дегендей жерге дән сеуіп, оны күтіп баптап өсіреді. Базарға апарып сатып, ақшасына тамақ, киім алады.
ІІ. Балалардың еңбегі туралы айтатын болсақ, күнделікті өмірде кездесетін көзге көріне бермейтін, өзіміз мән бермейтін қарапайым еңбек түрлері өте көп.
Мысалы: 2 – 3 жастағы баланың өздігінен тамағын ішіп-жеуі, ойыншығын, киімін жинауының өзі олар үшін үлкен еңбек. Баланың өз-өзіне қызмет қыла білуінің өзі еңбекке жатады.
Еңбекке баулу арқылы баланың есте сақтау, көру, сезіну қабілеттері арта түседі.
Мысалы: Шұлығын, қолғабын, бас киімін, көйлегін киетін кезде оны қай жерге киетінін, ойлау, көру, есте сақтау қабілеттері арқылы жасалады.
Баланың әр жасаған еңбегін, қылығын мақтап отыру қажет.
Мысалы: Ой, жарайсың, бәрекелді, өте жақсы, керемет деген сөздер баланы еңбек етуге деген қызығушылығын оятады.
Баланы ойын арқылы да еңбекке баулуға болады. Баланың ойынына аса мән беру керек.
Ұлы педагог, А. С. Макаренко айтқандай бала ойын кезінде қандай болса, кейін есейгенде жұмыс орнында да сондай болады. Сондықтан бала кезінде ойнаған кезде баланы қадағалап, ойынына мән беру керек. Егер дұрыс емес екеніне көз жеткізсеңіз, дұрыс жолға бағыттау керек. Бала ойын ойнағанда үлкендерден немесе теледидардан көргендерін қайталайды. Өйткені ойын кезіндегі іс-әрекеті қимыл қозғалысы бәрі өз отбасында көрген білгендерінің айқын дәлелі. Баланың ойыны арқылы отбасындағы беріп жатқан тәрбиенің қандай екенін аңғаруға болады және қандай мамандық иесі екенін білуге болады. Сондықтан баланың көзінше артық сөз, артық қимыл жасаудың қажеті жоқ. Балаға ата-ана жақсы жағынан көрінуі қажет. Сондай-ақ баланы еңбекке баулу арқылы адамгершілікке, мейірімділікке тәрбиелеу болып есептеледі.
Мысалы: Жерде жатқан нанды алып қоюы, киімін күтіп киюі бәрі адамгершілікке, үлкендердің еңбегін сыйлағаны болып есептеледі.
ІІІ. Балабақшадағы балалардың еңбегі.
Балалардың еңбекке деген дұрыс көзқарасын қалыптастыру, өз-өздеріне қызмет етуге үйрету, бір-біріне кедергі жасамай еңбек етуге үйрету. Ойнап болған соң ойыншықтарын орын-орнына жинауға тәрбиелеу. Балаларды балабақшадағы еңбек жұмыстарына араластыру ойын бұрышындағы кезекшілікті атқаруға үйрету. Үлкендердің көмегімен гүлдерді суару, ағаштарға су құю, оқу құралдарын тарату, ас ішу кезінде тарелка, қасықтарды қойып шығу сияқты жұмыстарды үйрету. Үлкендердің еңбегінің және еңбектің қажеттілігі жөнінде түсінік беру. Балаларды алдына мақсат қоя білуге, оған жетуге үйрету жұмыс істеу мәдениетін қалыптастыру.
Арнайы жабдықтарды дұрыс пайдалану, қадірлеу, қайта орнына қою, бір-біріне көмек көрсетуге тәрбиелеу. Балаларды жұмысты бастап оны аяғына дейін жеткізуге тәрбиелеу. Балабақшадағы еңбек жұмыстарына қатысу, ұжымдық еңбекке үйрету. Ертегі, әңгімелерді кейіпкерлер арқылы «Еңбек түбі - зейнет» екенін түсіндіру. Үлкендер еңбегін құрметтеуге баулу. Мысалы: «Бір уыс мақта», «Бұзау бақтым», «Көйлекті маған кім берді?», «Қайдан келдің, бауырсақ?» деген әңгімелер арқылы барлық заттардың еңбекпен келетіндігін түсіндіру.
Балаларды еңбек түрлерімен және кәсіптермен таныстыру. Ұжымдық еңбекті татулықпен ұйымдастырып атқаруға үйрету. Еңбектің әр түріне баланың қызығушылығын ояту, ұжымда еңбек етуде белсенділік, ынта ықыласын көрсетуді қолдау. Өз қолымен жасаған еңбегіне қуаныш, мақтаныш сезімін тудыру. Еңбекке қызығушылығын тәрбиелеп жағымды көзқарас тудыру. Өз-өзіне қызмет етуі балабақшада және отбасында еңбекке араласу, яғни үлкендерге көмектесу.
Еңбек етуге жат қылықтар: Еріншектік, жалқаулық, шалағайлық, ұқыпсыздыққа жиренуге баулу, яғни жол бермеуге тәрбиелеу. Бақыт адамға еңбек арқылы келетінін ұғындыру.
Гүл өсірсең терлеп,
Бұның аты – еңбек.
Кесте тіксең зерлеп,
Бұның аты - еңбек.
Қиындықтың бәрін
Еңбек қана жеңбек, деген өлең жолдарын айта отырып болашақ біздің ізбасарларымыз жас жеткіншектерге «Еңбек түбі – береке», «Еңбек ер атандырады», «Еңбектің наны тәтті, жалқаудың жаны тәтті» екенін айтқым келеді.
