Балабақшаға бейімделу: ата-аналар үшін нұсқаулық
Бұл материалда бала мен ата-ананың балабақшаға бейімделу процесі туралы сөйлесеміз. Балаңыздың алғашқы күндері мен оның эмоцияларын түсіну қашан және қалай болуы керек деген сұрақтарға жауап береміз.
Балабақшаға бейімделу баланың алдына жаңа міндеттер мен әлеуметтік ортаға қатысты талаптарды жайғасуда маңызды рөл атқарады. Әрбір бала әртүрлі, сондықтан да ата-аналарда балаларының нақты бейімделу деңгейі бойынша ақпарат болуы керек.
Балаңыздың балабақшаға оңай бейімделуі үшін оның қажеттіліктерін түсінуге тырысыңыз. Жеңіл бейімделу кезеңінде бала жалпы ережелерді сақтап, топ мүшелерімен оңай араласуы ықтимал. Ата-ана балаға қолдау көрсетіп, оған сенім артса, оның сенімділігі de артады.
Орташа бейімделу деңгейіндегі балада өз қалауы бойынша қарым-қатынас орнату тәжірибесі бар. Оған ата-ананың мейірімді және қолдаушы көзқарасы аса керекті. Ал ауыр бейімделу кезеңі ата-анамен, мамандармен тығыз байланысты. Бала қорқынышпен жүгірсе, ата-ана оның жанында болысын, оған қамқорлық танытуы керек.
Бейімделу процестің үздіксіз жүретінін естен шығармау керек, ата-ана өзінің баласына ұдайы назар аударып, оны әрдайым қолдау көрсетуі тиіс. Баланың эмоционалды жағдайын бақылау, оған өзін-өзі қамтамасыз ету мен басқалармен араласуға сенімділік берумен, байланысты.
Сондай-ақ, ата-аналар балаларымен балабақшаға барған кезде күрделі жағдайлар, туындаған қиындықтармен қалай жұмыс жасау керектігін және бұл кезде қандай тәсілдерді қолдану туралы да хабардар болуы керек. Барша ата-аналар баласын балабақшаға оңай бейімдейтіндей, қолдау көрсетсе, бала стрессті сезбейді.
Сіздер үшін, ата-аналар!
Баланың балабақшаға бейімделу деңгейіне шолу
1. Жеңіл бейімделу. Бала топқа емін-еркін кіріп, жан-жағына зер салып қарайды. Бөтен үлкен адам өзіне қарап сөйлесе, оның көзіне қарайды, өзіне көмек керек кезде ғана сөйлейді. Ойыншықтарды алып ойнайды. Оның тілі жақсы дамыған, ұзақ уақыт бойы көңілін 1 ойыншыққа аудара алады, көңіл-күйі бірқалыпты. Бала жалпыға бірдей ережені сақтауға тырысады. Өзіне айтқан ескертулерді, құптауларды жақсы қабылдайды. Басқа балалармен тату ойнай алады. Ата-анасы өз баласына сенімді, минут сайын бақыламайды, қорғаштамайды, не істеу керек екендігін айтып бұйырмайды, баланың көңіл-күйін сезінеді, керек кезде сүйеніш бола біледі. Ата-анасы өзіне сенімді, балабақша педагогтарына сеніммен қарайды, бас қосуларда өз шешімін, көзқарасын білдіреді.
2. Орташа бейімделу. Баланың кернеулігі алғашқы сәттен бастап бәсеңсейді, бала өз қалауы бойынша қарым-қатынасқа дайын тұрады, тіпті ойынға да кірісіп кетеді. Тілі өз жасына сай дамыған, сәл төмен де болуы мүмкін. Ескертулер мен мадақтауларға бірқалыпты қарайды, ережелер мен талаптарды орындамауы да мүмкін. Ата-анасы баласына сенімсіздікпен қарайды, баласына үнемі ескертулер жасап тәртіпті болуға шақырады: Рұқсат сұрап ал. Киіміңді дұрыс ки. Тәртіпті бол. Мұндай ата-аналар баласымен қапталдасып жүреді. Мамандармен ашық қарым-қатынас жасап, нұсқаулықтарды қабылдап, сұрақтарды көп қояды. Өз көзқарасын білдіруден қашқақтайды.
3. Ауыр бейімделу. Баламен тек ата-анасы көмегімен тілдесуге болады. Бала бір ойыншықтан екінші ойыншыққа тез көңіл аударып, ештеңеге тоқталмайды. Ойынға да кіріспей үнемі үрейленіп, тұйық болып жүреді. Тілінің дамуы туралы ата-анасынан сұрап білуге болады. Мамандардың ескертулері мен мадақтауларына енжарлық танытып, қорыққан секілді ата-анасына қарай жүгіреді. Ата-анасы қайтарып тастайды немесе дегенін жасап жебейді. Көбіне ата-ананың өзі маманмен кездесуде қапаланады. Бұндай жағдайда мамандармен кездесуді жиілетіп, кеңестер ұйымдастыру керек.
4. Өте ауыр бейімделу. Алғашында баламен қарым-қатынас жасау мүмкін емес. Ата-анасы да баламен бірге қапаланып, баласына сенімсіздікпен қарап, балабақшаға үйреніп кете алмайды-ау, деп күдіктенеді. Олар көбінесе авторитарлық танытып, мамандармен бәсекелесіп, барлық сұрақтарға өзінің жете білімділігін танытады. Бақылауларда байқағанымыздай, өте ауыр бейімделетін баланың ата-анасы альтернативтік жұптар, мысалы, «авторитарлық әке-бағынышты ана, авторитарлық әже-бағынышты келін».
Ата-аналармен бірінші кездесуде-ақ ата-аналарға арналған баланың балабақшаға даярлау туралы нұсқаулықтарымен таныстырылады.
Балаңызды балабақшаға апару дәл қазір керек екендігіне көз жеткізіңіз. Ата-ана балабақша тәрбиесіне күдікпен қарайтын болса, бала да оны сезініп, ата-анасынан қалмаудың амалын табуға тырысады. Балабақшаға сеніммен қарайтын ата-аналардың балалары тез және оңай бейімделгіш болады.
Балаңызға балабақша туралы көбірек әңгімелеңіз. Онда балалар не үшін баратынын, балаңызды балабақшаға қандай себеппен апарғыңыз келетіні туралы әңгімелесіңіз. Мысалы, «Балабақша өте әдемі үй. Онда әке-шешесі өз балаларын апарады. Мен де сені балабақшаға апарғанда өзге балалармен танысып, достасқаныңды қалаймын. Балабақша балаларға арналған. Онда кішкене орындықтар мен үстелдер, кішкентай кереуеттер, кішкентай жиһаздар бар және көп қызықты ойыншықтар бар. Балабақшада балалар тамақтанады, серуендейді және ойнайды. Ал мен жұмысқа барғым келеді. Маған өз жұмысым ұнайды. Және де сенің балабақшаға қызығушылықпен барғаныңды қалаймын. Таңертең сені балабақшаға апарып, кешке таман алып кетіп тұрамын.Сен маған онда қандай қызықтар болғанын айтып бересің, ал мен саған жұмыста қандай қызық болғанын айтып беремін. Барлық ата-аналар өз балаларын бұл балабақшаға апарғысы келеді, бірақ бәрі бірдей бара алмайды. Сенің жолың болды, сен көп ұзамай осы балабақшаға баратын боласың. Алдымен ол үшін дайындық керек. Көптеген керек заттарымызды сатып аламыз, сонан соң балабақша ережесін, тәрбиешілердің аты-жөнін жаттаймыз.»
Балабақша жанынан өткенде балаңызға қуанышты түрде ескертуді ұмытпаңыз, жақын арада оның осы балабақшаға баратынын. Балаңыздың балабақшаға баратынын ағайын-туыстарыңызға баланың көзінше мақтанышпен хабарлаңыз.
Балаңызға балабақша күн тәртібі туралы айтып беріңіз: қай уақытта, қандай ретпен, немен шұғылданатыны туралы. Әңгімеңізді егжей-тегжейлі айтып, қайталайтын болсаңыз, балаңыз балабақшаға барғанда өзін байсалды, сенімді сезінетін болады. Және балаңыздан нені есте сақтағанын сұрап отыруды ұмытпаңыз, серуеннен кейін не істейтінін, шешінгенде кім көмектесетінін, түстен кейін не істейтінін, өз киімін қайда жинау керек екендігін. Баланы белгісіз, өзіне таныс емес жағдайлар қорқытуы мүмкін. Бала өзіне ата-анасы әңгімелегендей іс-әрекеттерді көргеннен кейін өзіне деген сенімділігі артып оған жеңілдеу болады.
Балаңызға кездесетін қиыншылықтар туралы да айтып жүруді ұмытпаңыз. Ондай кезде кімнен көмек сұрауға болатынын, не істеу керек екендігін, мысалы, «Егер су ішкің келсе, тәрбиешіге барып айт: «Мен су ішкім келеді», тәрбиеші саған су береді, әжетханаға барғың келсе де осылай сұра». Бірден оның өтініші орындалатыны туралы елес туғызбаңыз, топта басқа да балалар бар екенін, кейде өз кезегіңді күте тұру керек екендігі туралы түсіндіріңіз. «Тәрбиеші бар баланы бірден киіндіре алмайды, сондықтан саған күте тұру керек.»
Балаңызды басқа балалармен таныса білуге үйретіңіз. Ойыншықты тартып алып емес, сұрап алуға үйретіңіз.
Балабақша тәрбиешілермен, ата-аналармен және балалармен жағымды қарым-қатынас құруға тырысыңыз, сонда балаңыз балабақшаға тез бейімделетін болады.
Әрдайым басқаларға кішіпейілдік танытып, шыдамды болуға тырысыңыз. Мінсіз адам жоқ әрине, дегенмен де өзіңізді толғандыратын болған жағдайды шешу керек болады. Ондайда мамандармен ақылдасыңыз.
Баланың көзінше балабақшаны, балабақша қызметкерлерін сынамаңыз. Еш уақытта балабақшамен қорқытпаңыз.
Бейімделу кезінде балаңызға демеу бола біліңіз. Енді балаңызбен аз уақыт бірге боласыз. Онымен көбірек әңгімелесіп, орнын толтырыңыз.
Есіңізде сақтаңыз; баланың балабақшаға бейімделуі жартыжылға дейін ұласуы мүмкін.
Құрметті ата-аналар!
Егер балаңыз әлде де болса сізбен таңертең қиын қоштасса, уайымдайтын болса, төмендегі кеңестер сізге көмектеседі деп ойлаймын:
балаңызбен қоштасып тұрып сенімді, жағымды дауыспен, менің кетуім керек, кешке кездескенше, деп айтыңыз;
ештеңе болмағандай бетінен жай сүйіп, ұзақ қоштаспай кетіңіз;
балаңызға келетін уақытыңызды айтып кетіңіз(ұйқыдан кейін немесе кешкі астан кейін), бірақ дәл солай орындайтын болыңыз;
қоштасқаннан кейін бұрылып қарамаңыз. Міне, аз уақыттан кейін балаңызбен жағымсыз қоштасулардың азайғанын байқайтын боласыз.
Сізге сәттілік тілеймін!
Маңғыстау облысы
Түпқараған ауданы
С. Шапағатов ауылы
«Айналайын» балабақшасы
ІІ санатты тәрбиеші
Тақабаева Гүлзира Рахановна
Тақабаева Гүлзира Раханқызы
