Бала тәрбиесіндегі ата-ананың рөлі
Бала тәрбиесіндегі ата-ананың рөлі — бұл қоғамның негізі, себебі, ата-ана баланы дұрыс бағытта тәрбиелеумен айналысуы қажет. Әрине, баланың жақсы азамат болып өсуі үшін ата-ана тарапынан берілетін тәрбиенің маңызы өте зор. Себебі, жақсы тәрбие алған бала кішіпейіл, иманды болып өседі.
Бала тәрбиесінде ата-анадан бастап, туған ұясының тәрбиесі мен отбасының ахуалы да маңызды рөл атқарады. Дана қазақ халқында: «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген даналық сөздер бар. Отбасы сыйластығы мен түсіністігі балаға терең әсер етеді. Бақытты отбасы, әрине, бақытты балаларды дүниеге әкеледі.
Дегенмен, қазіргі заманғы қоғамда ер адамның рөлі төмендегендей көрінуі мүмкін. Алайда, әкенің тәрбиелік үлгісі де маңызды, әсіресе, ұл балалар үшін. Ана мен әкенің тәрбиесі бір-бірін толықтырып, баланы қалыптастыру тиіс. Тәрбие процесі — бұл үлкен жауапкершілік, себебі ата-ана өз әрекетіне жауапты. Әр кезеңде балаға көрсетілетін көңіл мен махаббат оларға деген сенімді арттырады.
Әсіресе, қазіргі заманда ата-аналарға берілген тәрбиенің күшінен басқа, бала құрдастарымен, қоғаммен, қоршаған ортамен байланысы да маңызды. Сондықтан әр ата-ана баласын Отанын сүйетін, еңбекқор, адамгершілігі мол азамат болуына тәрбиелеуге міндетті. «Баланы жастан» деген халық даналығын есте сақтап, тәрбиенің алғашқы кезеңдері ерекше мән береді.
Бала тәрбиесіндегі ата-ананың рөлі
Бижанова Динара Сартаевна
«Әулиекөл ауданы әкімдігінің
білім бөлімінің Әулиекөл кешкі
орта жалпы білім беретін мектебі» ММ
қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі.
Әрбір ата-ана өз перзентінің әдепті, саналы, иманды да ибалы, Отанының сүйікті және кішіпейіл азаматы болып жетілуін қалайды. Ата-ана перзентінің жақсы азамат болып жетілуі үшін өз отбасында балаларын тәрбиелеудің нәзік жақтарының зандылықтарын білуі шарт. Сыйластық, түсіністік, үлкен жауапкершілік сезімдері бар отбасы – бақытты отбасы. Бақытты отбасында ғана ата-ана және олардың өзара қатынасы мазмұнды, берілген тәрбие сенімді және негізді.
Бала тәрбиесінің алғашқы алтын қазығы – туған ұясы, өз отының басындағы тәрбиесі, тілі. Қазақтың: «Баланың бас ұстазы – ата-ана», «Балапан ұяда не көрсе, ұшқан да соны іледі» – дегендей, есікіріп, тілі шыға бастасымен-ақ баланы байсалды, ұғымпаз, тіл алғыш етіп баулыған жөн.
Қайхалықболмасынүмітінеңалдыменұрпағыменбайланыстырады. Міне, сондықтан да:
«Ана – үйдіңберекесі,
Бала үйдің – мерекесі.
Бұтағыменағашсымбатты,
Ұрпағыменадамқымбатты.
ала болсаң балғындай бол.
Айналаңа қорғандай бол» –
Дегенқағиданыберікұстағаната-бабаларымызөзұрпағынадам – дегенатаққалайықетіпөсірудімақсатеткен.
Ана – бала тәрбиесіндегіерекшетұлға. Дана Абай бабамызқазақәйелінің, ананыңотбасындағыорнынерекшежырлайды. Жалпы, «Адам бойындағыбарлық қасиеттер ананың ақ сүтіменжаралған» – дегенғұламалықойдытаратакеле, осы қасиеттіңміндеттітүрдетәрбиеленуітуралыайтады.
Тәрбиеніңнегізі «ананыңәлдиінен» басталадыемеспе? Анатәрбиесіұлылықдәнінсебеді. Тәрбиеліанадан – тәрбиелі бала өсіп шығады. Сонғыжылдарыотбасында, қоғамда ер адамдардың, әкелердің рөлі төмендегендей. Бұғанкейдезаманды да кінәләпжатамыз. Әрине, бала тәрбиесіндегіәкеніңорныбөлек, әсірессе, ер бала тәрбиесінде. Әкеніңқатаңталабын, тәрбиесінкөрген бала ертең қоғамда да өзотбасында да шешушітұлға бола алады. Кавказ халықтарында: «Нағызжайлыорын: қылышқа – қынабы, отқа – шырағы, ер жігітке – өзүйі» – дегентамашанақылсөз бар.
ҚазақстанРеспубликасыныңАтаЗаңыңда «Балаларынақамқорлықжасаужәнеолардытәрбиелеу – ата-ананыңтабигиқұқығы, әріпарызы» -делінсе, «Қазақстан – 2030» бағдарламасында: «Әкелер мен аналардың, аталар мен әжелердіңөзбалалары мен немерелерінесонауалысболашақта, оларбіздіңжасымызғажеткенкездеқандайкүйдекөргімізкеледі…» – делініп, ұрпақтағдырыайтылады. Бала – ата-анасыныңигіістерініңжалғастырушысы, болашағы. Бала тәрбиесі – ата-анаүшінкүрделі де, жауаптыміндет. Жасшыбықиілгішболса, жасадам да сондай жақсыға да жаманға да бірдейбейімболатыныбаршымызға мәлім. Ата-ананың үйіндегі әрекетібалаларыныңкөзалдындаөтеді, сондықтанжақсы, жаманәдетіміздіңбала тәрбиесінеықпалызор. Әрбірата-ана – өзініңбаласынОтанғапайдалы, өзінемейірімді, еңбекқор, адамгершілігі мол адаметіптәрбиелеугехалықалдында да, мемлекеталдында да жауапты. Бірде-бірата-ананың бала тәрбиесіненемқұрайдықарауғаеркіжоқ. Егердеол, бала өсірудеқатежіберсе, осалдықбайқатса, қартайғандаопықжейтіні, өкінішкеұрынатынынаешбірдәлелдепжатудықажететпейтінақиқат. Бала тәрбиесітуралысөзболғанда: «Баланы жастан» – дегенхалық даналығын ұмытуға ешкімнің хақысы жоқ.
