Отан - отбасынан басталады: бала тәрбиесінің негіздері
Отбасы - бала тәрбиесінің алғашқы және басты мектебі. Ата-ана - перзенттерінің тәрбиесінде жетекші рөл атқарады, бала - олардың өміріндегі ең қымбат құндысы. Ата-анаға деген махаббат, сыйластық, татулық тек балалардың ғана емес, сондай-ақ отбасындағы барлық мүшелердің өмірін жеңілдете түседі. Дүниеге келгеннен бастап, бала отбасында алғашқы әлеуметтік тәжірибесін алады. Олар ата-ана мен туған-туыстарынан өмірдің өзгерістерін, адамгершілік және этикалық нормаларды үйренеді.
Балабақша - бала үшін жаңа бақылу мен қарым-қатынас орталығы. Балалар мұнда оқиды, өз бетінше әрекет етуді, ұжымда жұмыс істей білуді үйренеді. Алайда, олардың бұл дағдыларды қаншалықты нәтижелі меңгеретіні отбасының балабақшаға қарым-қатынасына байланысты. «Әке — баланың, шешесі — қыздың үлгісі» дегендей, ата-ана балаларын рухани, моральдік бағытта тәрбиелеуге міндетті. Халық даналығының түйіндері нақты тәлім мен назарды талап етеді.
Отбасындағы үйлесімділік пен тыныштық балалардың мінез-құлқы мен тұлғасының қалыптасуында шешуші рөл атқарады. Ата-ана арасындағы тартыстар мен келіспеушіліктер балалар ойындағы қауымдастық пен әлеуметтік қатынасты бұзады. Баланың психологиялық жай-күйі, олардың қозғалғыштығы мен эмоционалдық тепе-теңдігі көбінесе отбасы атмосферасына тәуелді. Сондықтан, ата-аналар өзара ынтымақтастық, рақымшылық пен түсіністікті сақтау жөніндегі жауапкершілікті өз мойындарына алуы керек.
Балабақша мен отбасының бірлескен шаралары баланың толыққанды дамуына ықпал етеді. «Менің отбасым», «Супер әжелер» секілді тәрбие сағаттары мен мерекелер бала мен ата-ана арасындағы байланысты нығайтып, ата-ана мен балабақша арасындағы ынтымақтастықты орнатады. Жас ұрпақты тәрбиелеу — ата-ана және қоғам алдындағы азаматтық парыз. Бала бақытының кепілі - ата-ана тәрбиесінің өнегесі. Сондықтан, ата-аналар өз міндеттерін адал атқару қажеттілігін түсінуі тиіс.
Отан - отбасынан басталады
Ата - ананың бас қуанышы - бала. Ата- ананың басты қызығы, алтын тіреу діңгегі – бала. Дүниеге келерінде де, келген соң да әке - шешесін бірден татулыққа, сыйластыққа, ынтымаққа шақырып, ата - ана көңілін жақындастыра түсетін - бала. Ата - ана отбасындағы жетекші тұлға, бала тәрбиенің қамқоршысы, өнегесі, нәтижесі. Ата - ананың тіршілігіндегі көрген қызығының ең қымбаттысы ол - перзенті. Отбасы баланың тәрбиесі мен оның әлеуметтенуінде, тұлғаның көзқарасының қалыптасуында , сондай - ақ, интеллектуалдық, эмоционалдық және еріктік сапаларының дамуында шешуші рөл атқарады. Осылайша, балалардың әлеуметтенуі мен қоғамның жаңа мүшелерінің дайындығы қамтамасыз етіледі. Мен Ақтөбе қаласындағы № 32 «Қуаныш» мектепке дейінгі ұйымда тәрбиеші болып жұмыс жасаймын. Балабақша бала тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. Мұнда ол білім алады, өзге балалармен, ересектермен бірлесіп әрекеттену, өз әрекетін ұйымдастыру іскерлігін меңгереді. Алайда, баланың бұл дағдыларды қаншалықты нәтижелі меңгеруі отбасының балабақшаға қарым- қатынасына байланысты. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер», «Ұлың өссе - ұлы жақсымен ауылдас бол, қызың өссе - қызы жақсымен ауылдас бол» деген халық даналығың бәрі тәжірибеден, өмірден алынған. Ата- ананың үй - ішінде балалардың көзінше тарс - дүрс жүруі, дөрекі сөйлеуі, олардың ата - ана алдында именбей, оғаш жүруіне себепші болады. Ата -анадан, отбасы мүшелерінен қаймықпай, дөрекі мінезді тұрпайы болып өсу, тыңдамай бетімен кету деген көбінесе осындайдан шығады. « Атасыз үй батасыз , анасыз үй панасыз» санаған халқымыз балаларды теріс әрекеттен сақтандыратын, оларға қызықты ертегі, аңыз әңгімелерді де айтып отыратын табиғаттың алуан түрлі сырларын түсіндіретін аталар мен әжелерге жауапкершілік жүктеген. Әдетте қариялар тәрбиелеген балалардың бойынан кішіпейілдік, ізеттілік, үлкенді құрметтей білу, жылы жүректілік, мейрімділік қасиеттің мол сақталатыны байқалады. Аталар мен әжелер жас балаға аса мейіріммен қарайды. Олардың елжіреген мейірімін сыйлаған жас жұбайлар үлкендердің көзінше бала менікі деуге ұялатын. Бала жүрегі сезімтал ғой, олар да атасы мен әжесі тұрғанда өз әке - шешесін аға, тәте, жеңеше деп атаған. От басындағы осындай сыйластық, татулық, ғасырлар бойы атадан балаға жалғасып, дәстүрге айналған. Зерделі, зиялы қариялар бір үйдің ғана емес, бүкіл бір рулы елдің, бір ауылдың сыйлы адамы, қамқоршысы, ақылшысы болған. Үлкендер ауылдастарының балаларының өрескел мінез- құлқын көрсе, жаза қолдануға, ұрсып, зекуге , ақыл айтуға тіпті реті келсе, жазалауға хақылы болған. Ал қазір керісінше, ата - аналар ақ қарасын айырмай, баланы кінәсін мойындамай басқа біреуді кінәлауға жүгіреді. Ата - бабамыздың осы бір ынтымақтастығы, көпшілдік қасиеті солғындағандығына бала тәрбиесінде елеулі ақаулар етек алып, үлкенді сыйлау, сөзге тоқтау деген асыл қасиеттерге көлеңке түсті. Сондықтан, балабақшада ата - аналардың жиналысын өткізіп тұрудың, тәрбиешілердің кейде осы қариялармен ақылдасып, жұмыс жүргізуінің артығы жоқ. Сөзімнің дәлелді болуы үшін атқарған жұмысымды айтар болсам, ата- аналардың қатысуымен : «Менің отбасым», «Отбасы- өнеге бастауы», «Супер әжелер», «Анашым ән арнаймын өзіне» атты тәрбие сағаттары мен ертеңгіліктер өткіздім. Мұндай шаралар баланың толыққанды дамуына, оның тұлғасының қалыптасуында үлкен ықпал етеді. Балабақша мен отбасының бірлесе жұмысталуы өте маңызды. Әке - шешемен бала арасындағы түсіністік пен ынтымақ бар жерде жас ұрпақ тәрбиесінің өрісі кеңейеді. Сондықтан кейінен опық жеп, бармақ тістемес үшін баланы қаршадайынан дұрыс тәрбиелеуге, бала бақытының шынайы бағбаны болуға атсалысқан мақұл. Бұл ата - ананың ұрпақ алдындағы, сол өмір сүріп отырған қоғам алдындағы парызы ғана емес, Отан алдындағы азаматтық парызымыз. Демек, бала бақытының кепілі - ата - ананың өнегелі тәрбиесінде.
Гүлнұр Доскеева
№ 32 «Қуаныш» МДҰ- ның
тәрбиешісі, Ақтөбе қаласы
