Мейірімді болса жүрек, орындалар тілек

Мейірімді болса жүрек, орындалар тілек
(тренинг сабақ)
Мақсаты: қазіргі кездегі баланың дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына  ықпал ететін ата-ана тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін жетілдіре отырып, қарым-қатынас орнату.
 
Міндеті: ата-аналарды өздерінің балаларының жан-дүниесін түсінуге шақыру.
Түрі: тренинг сабақ
Қажетті құралдар:  әр қатысушыға парақтар, флипчарт, скотч, түсті қаламдар, маркерлер, спектрокарта, аудио жазбалар, аудио, видео құрылғылар,  лента.
Барысы:
-                    Қайырлы күн, құрметті ата-аналар, қатысушылар! Бүгінгі «Бала тәрбиелеудің қуанышы» тақырыбындағы тренинг сабағымызға қош келдіңіздер!
Қай ғасырда болсын, тәрбие мәселелері назардан тыс қалып көрген емес. Бала тәрбиесі - мемлекеттің аса маңызды міндеттерінің бірі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің Жолдауларында егемен еліміздің азаматтарын қалыптастыруда тәрбие жұмыстарының ерекше рөлі барын баса айтып келеді. Қай халық болмасын үмітін ең алдымен өзінің ұрпағымен тікелей байланыстырады.Әрбір ата-ана өз ұлы мен қызының әдепті, саналы, иманды да ибалы, Отанының білімді азаматы мен азаматшасы болып жетілуін қалайды. Ата-ана перзентінің жақсы азамат болып жетілуі үшін өз отбасында тәрбиелеудің нәзік жақтарының зандылықтарын білуі қажет. Сыйластық, түсіністік, үлкен жауапкершілік сезімдері бар отбасы - бақытты отбасы. Бақытты отбасында ғана ата-ана және олардың өзара қарым-қатынасы мазмұнды, сенімді болады.
1. Сәлемдесу. «Сиқырлы қобдиша»
Мақсаты: қатысушылардың белсенділіктерін көтеру. Өзара бір-бірлерін ортақ істе тануға үйрету. Шығармашылық қабілеттерін  ашу.
-  Қатысушылырдың барлығын «Шаттық шеңберіне» шақырамын.  Жаттығу «Сиқырлы қобдиша» деп аталады.  Қобдишаны бір-бірлеріңіздің қолдарыңызға бересіздер, қобдишаны ашып ішіне қарайсыздар. Оның ішінде кішкентай өзеннен сіздер жан-жақты және қайталанбайтын бейнені көресіздер. Оған күліп қарауларыңыз керек.
Талдау: - Жан-жақты және қайталанбайтын бейне деген сөзді қалай түсінесіздер?
-         Сіздер ол бейнеге күліп қарағанда, ол сізге қалай қарады?
-         Қобдишаның ішінен қандай құпияны күттіңіздер?
-         Демек, біз, сіз, әрбір адам өз алдына жан-жақты қайталанбайтын дүние екен. Ендеше сіздердің «сиқырлы қобдишадан» күткен құпия сырларыңыз сияқты, мен сіздермен құпия ойындар мен тапсырмаларға толы тренингімізді бастаймын.
 
2. Тренинг ережесі.  Бір-бірімізді танып білдік, енді тренинг ережесімен танысайық
* Белсенділік  таныту. Барлық жаттығуларға қатысуға тырысыңыз
*Бір бірімізді сыйлайық! Бір – біріміздің сөзімізді бөлмейміз. Соңына дейін тыңдаймыз. Бір-бірімізбен сыбырлап сөйлеспейміз.
*Қол көтеру ережесі
*Осы жерде, қазір болып жатқан тақырыпты ғана талқылаймыз
*Өзгелермен бүгінгі өзіңіз қатысқан тренигтен алған әсеріңізбер бөлісіңіз. Өзге қатысушылар жайлы, олардың ой – пікірлері туралы айтпаймыз.
* «ТОҚТА» ережесі. Егер сіз бұл тақырыпта ой бөлісуге дайын болмасаңыз, бұл бөлімнен қалыс қалуға болады.
  Әл-Фараби: «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім-адамзаттың хас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі» деген. Тәрбиелеудегі қателік, баланың жасқаншақ, тәрбиеге көнбейтін, агрессиялы болып өсуіне әкеледі. Біз бүгінгі тренингімізде аз да болса табысты ата-ана болуды үйренуіміз керек.
3. «Тәрбие ағашы» жаттығуы
Біздің мақсатымыз ата-ана, балабақша болып бірігіп, сапалы білімді, саналы тәрбиелі, салауатты ұрпақ тәрбиелеу.Үлгілі бала дегеніміз кім?  Осы жолда ата-аналар қандай болу керек? Міне осы сұрақтарға  жауап бере отырып тәрбие ағашын құрайық . Алдарыңызда бұталар, жапырақтар, гүлдер, жемістер жатыр. Бұталарға – ата-ана қандай болу керек? Жапырақтарға – ата-наның түпкі мақсаты қандай? Гүлдер – ата-аналың еңбегінің нәтижесі. Жемістерге – бала қандай болу керек? – деген сұрақтарға жауап жазып, ағашты орналастырайық.  
Міне, сіздер, «Тәрбие ағашын» құрастырып шығардыңыздар. Сіздердің еңбектеріңіздің жемісі осы емеспе. Керемет, өте тамаша! Рахмет!
4. Видеоролик – «Бала тәрбиелеудің қуанышы»
 Рефлексия. – Сіздер осы видоероликті көре отырып не сезіндіңіздер?
5. «Тыйымдар» ойын жаттығуы
Біз бала тәрбиесінде «болмайды» деген сөздерді көп айтамыз. «Айқайлама, жүгірме, сөйлеме, т.б.» . Яғни көп нәрседе тыйып тастаймыз. Осы тыйымдардан соң баламыздың не сезінетінін білмейміз.  Келесі ойын «Тыйымдар» деп аталады.  Алдарыңыздағы үстел үстіндегі  әр түсті гүлдерге қараңыздар. Қызыл түсті гүлдегілерді ортаға шақырамын. Сіздер – баланың ролінде, сары түсті гүлдегілер анасының рөлінде боласыздар.  Анасы баласына үнемі қамқорлық көрсетеді: құлап қалмауын, ауырып қалмауын, жақсы тамақтануын қадағалайды. Көшеде жүгірмеуге, аулада жатқан ағашты ұстауға, тастарды ұстауға, жинауға, шалшықты баспауға үнемі тыйым салады. Жоғарыда айтылған тыйымдарды тәжірибе жүзінде көрсетейік. Сіз – кішкентай баласыз. Анаңызбен балабақшаға асығып бара жатырсыз. Сен өте жігерлі, әуесқой, көп сұрақ қоятын баласын.  – Анашым, қарашы, анау тұрған  не? – деп сұрады бала. – Уақытым жоқ, көзіне қара, сүрініп құлайсың қазір. Қарама жан-жағына! – дейді анасы. (көзі байланады). Сіздер әрі қарай кетіп бара жатып, жолдан анаңыздың кұрбысын көріп қалдыңыздар. Сәлемдесіп, тез-тез соңғы жаңалықтармен бөлістіңіздер. Бала оның бәрін тыңдап тұрды. – Анашым, Анар тәте деген кім?- деп сұрайды бала. – Сен үлкендердің әңгімесіне неге араласасың? Сен неге тыңдайсың. Жап құлағыңды. (құлағы байланалы). Құрбыңызбен қоштасып әрі қарай кеттіңіздер. – Анашым, мені балабақшада Ержан күтіп отыр. Өйткені... – Жетер! Көп сөйлеп кеттің, қазір кешігіп қаламыз! Сөйлемей жүре аласыңба? Жап ауызыңды. (ауызы байланады.) Бала үнсіз. Жолдан кездескен ағашты алады. Анасы айқайлайды. – Мынау не қолың, бүлдірің ғой бәрін. Таста қане. Тар қолыңды. (қолы байланады) енді бала секіріп жүгіре бастайды. Анасы айқайға басады. – Сен мұны қайдан үйрендің? Бұл не тағы? Серпіне аяғыңды. Тыныш тұр қане! (аяғы байланады). Бала жылағысы келеді. Анасы әліде айқайлай бастайды. – Неге жылайсың? Мен сенен сұрап тұрмын ғой? Мені ұятқа қалдырып. Мен кімге айтып тұрмын, жылама қане, доғар енді, естіп тұрсыңба? Жетер енді! (жүрегі байланады)
Релаксаия:  Ата-аналардан не сезінгендерін сұрау.
-         Көзі мен құлағын байламай – жылы сөйлеп, ұрыспау керек.
-         Ауызын байламай – баланы тыңдау керек.
-         Қолын байламай – серуеннен кейін қолын жуу керек.
-         Аяғын байламай – резина аяқ киім кигізу керек.
-         Жүрегін байламай – баланы тыңдар, оны түсіну керек.
Біз бәріміз бұл мәселенің шешімін тапқан сияқтымыз. Балаға қоршаған ортаны танып білуге, онымен етене араласуына кедергі жасамауымыз керек. Сол арқылы бала дамиды, әлеуметтік ортаға енуіне әсер етеді.
Тәрбиенің дайын рецептісі болмайтыны анық. Қандай жағдайда қалай әрекет етуді үлкендердің өзі шешеді. Алайда қиын жағдаяттарды талқылап баланың не сезінетінін білдіңіздер.
6. Релаксация  «Балалық шаққа саяхат»
Аяқты еденге қойып, орындыққа ыңғайланып отырыңыздар. Өзіміздің біркелкі және қалыпты тынысымызды тыңдап,  көзімізді жұмамыз.
  Уақыт ағысы сіздерді балалық шаққа алып кетті. Елестетіңіз, көктемнің жайма шуақ кезі. Сіз 3-4 жастасыз. Көше бойымен келе жатсыз. Үстіңізге, аяғыңызға қандай  киім кигеніңге қараңыз. Сіз өте көңілдісіз. Көше бойымен келе жатырсыз. Жаныңызда сіз жақсы көретін жан бар. Сіз оның қолынан ұстап, ол кісінің жылылығын, сенімділігін сездіңіз. Кейін оның қолын жіберіп, жүгіріп, ойнап кеттіңіз. Алыстау барып тоқтап, жақсы көретін адамды күтіп тұрсыз және оның қолынан қайта ұстадыңыз. Кенет, сіз өзге адамның күлкісін естідіңіз. Басыңызды көтеріп қарасаңыз, таныс емес кісінің қолынан ұстағаныңызды көрдіңіз. Кейін, бұрылып артыңызға қарадыңыз,  сіз жақсы көретін жан артыңызда, сізге қарап күліп тұр. Сіз оған жүгіріп барып оны құшақтап алдыңыз да, әрі қарай көше бойымен кетіп барасыздар.
Ал енді осы бөлмеге кейін қайтатын уақыт жетті. Дайын болсаңыздар көздеріңізді ашыңыздар.  
 
7. Рөлдік ойын «Машина»
Шарты: қатысушылар түстер бойынша ретімен тұрады. 1 қатысушы – «бампер», 2 қатысушы – «мотор», 3 қатысушы – «жүргізуші». Бірінші қатысушының көзі байланады, қолын алға созады. Машина өз жүрісін бастайды. «Стоп» сөзінен кейін қатысушылар орын ауыстырады. Әр қатысушы бампер, мотор, жүргізуші рөлі ойнауы керек.
Сұрақ: Қай рөлде ойнау қиын болды?
Ең алдымен «Бампер» – балаға қиын, ол көзі жабық,  кездескен кедергілерден қалай өтудің жолын білмейді. «Мотор» - ата-ана  құлап қалмауына, сүрініп кетпеуіне  көмектескісі келеді, бірақ қалай жасағанда дұрыс болатынын білмейді.  Ал «Жүргізуші» - тәрбиеші тәжірибелі болса, машина дұрыс соқпай жүреді. Бұдан шығатын қорытынды  бала өмірге келгенде ештене білмейді. Оның жақсы адам болып өсуіне  ата-ана мен тәрбиеші, ұстаздардың ықпалы зор.
 
 
8. «Қоқыс жәшігі»  жаттығуы
Біз бала кезімізде үлкейгенде өз ата-анамыздың қатесін қайталамаймын деп уәде бердік. Кім өзіне «Мен өз баламды бұлай тәрбиелемеймін» - деп  айтпады. Бәрімізде осындай ой болды. Ал енді бала өмірге келгенде, біздің берген уәдеміз, бала психологиясына арналған кітаптар, құрбыларымыздың берген кеңесі, үлкен апаларымыздың кеңесі бізге көп жағдайда көмектеспей қалады. Ал енді өз ата-анамызды еске түсіріп көрейікші.
-         Ата-анаңыз қандай еді? Қатал болдыма?
-         Үйдегі балалардың барлығына бірдей қарады ма?
-         Сізді өзге балалармен салыстыратынба еді?
Алдарыңыздағы парақты екіге бүктеңіздер. Бірінші бөлігіне «Өз ата-анаңыздың тәжірибесінен нені өзіңізге аласыз» соны жазыңыз. Екінші бөлігіне «баланы жақсы тәрбиелеуде не кедергі болады деп ойлайсыз» соны жазыңыз. Бірінші бөлікті өзіңізге қалдырып, екінші бөлікті умаждап қоқыс жәшігіне лақтырамыз.
 
 9. «Суреттегі ой» жаттығуы
Экрандағы суреттер байланысты қатысушылар өз ойларын, түсінгендерін айтып, ой бөліседі.
1 – тапсырма: Ақ қағазға салынған төртбұрыш ішінде қара нүкте орналасқан
Талдау: Ортасында қара нүктесі бар ақ кеңістік.  Бұл бала алғаш дүниеге келгенде ақ қағаздай, сол қағазға ата-анасымен біздердің салған бейнеміз қаншалықты дұрыс болса, сол нәтижесімен  салыстыруға болады. 
2 – тапсырма: Біреуді нұсқап тұрған сұқ саусақ
Талдау:     Біз сұқ саусағымызбен өзгені көретіп  тұрғанда өзге үш саусағымызбен       өзімізді көрсетекенімізді аңғара бермейміз. Ендеше біз әлдекімді кінәләғанда, өзіміздің кінәміз бар ма, жоқ па, осы жағына көңіл бөлуіміз қажет. Кінәні өзгеден емес, өзімізден                          іздейік.
3 – тапсырма:    Түнгі аспан, айнала жым-жырт. Аспанда жымыңдаған жұлдыздар,   ел  тегіс ұйқыда. Тек-қана бір үйдің жарығы сөнбеген. Осы көрініс жайлы не айтасыз?
Талдау:  Түн. Айнала жым-жырт. Аспанда жымыңдаған жұлдыздар, ел  тегіс ұйқыда. Бірақ ояу бір кісі бар. Бұл – мұғалім. Ол қанша жыл ұстаз болғанмен, балабақшада да, үйде де ертеңгі сабағына үлкен жауапкершілікпен дайындалып келеді. 
10. Қорытынды.  «Ду қол шапалақ» жаттығуы.
Ата-ана мен балабақшаның бала тәрбиелеудегі мақсаты - болашақта баланың жеке тұлға болып қалыптасуына, саналы ұрпақ болып өсуіне , дұрыс білім алып жетілуіне, өмірде өз орнын табуына көмек беру. Себебі, білім тәрбие арқылы беріледі. Тәрбие жоқ жерде білім де жоқ. Тәрбие қаншалықты тереңде болса білім де соншалықты тереңде. Болашақ білімді, дарынды, адмгершілігі мол ұрпақ үшін бұл өте маңызды.    Қоштасар алдында бір алақанымызға күлкіні, екінші алақанымызға қуанышты алып, олар бізден ешқешен кетіп қалмасын деп бір біріне жақындадып  қаттытақ қол соғайық.
Келесі кездескенше сау болыңыздар!