Баланың тілін дамытуның тиімді жолдары
Баланың тілін дамыту – бүгінгі білім беру жүйесінде маңызды орын алатын аспект. Педагогикалық практикада балалармен сөзбе-сөз қарым-қатынас жасауда баланың тілдік дағдыларын дамыту үшін түрлі әдістер мен тәсілдер қолданылады. Тіл дамыту барысында, мұғалім балаларға сөздерді анық әрі дұрыс айтуға үйретуі керек. Әсіресе зат есімдер мен етістіктерді қолдана отырып, сөйлем құрауда оларға нақты мысалдар көрсету өзекті. Мысалы, «бала сурет отыр» немесе «қыз доппен ойнады» сынды сөйлемдерді талқылау барысында, балалардың сөздік қоры мен грамматикалық құрылымын дамыту маңызды.
Балаға сөйлемдерді құрастыруды үйрету үшін, коллективті әңгіме құрылысын қалыптастыру қажет. «Біздің бөлме» тақырыбын пайдалана отырып, балалармен бірге әңгіме құрастыру тек тілін дамыту ғана емес, сонымен қатар, олардың ынтымақтастықты, командалық жұмысты және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыруға септігін тигізеді. Балаларға «біздің бөлмеде ойыншық көп» деп айтқанда, сұрақтар қою арқылы бала сөйлемдерді толықтыруға ынталанады: «Қашан?», «Қайда?», «Неге?», «Не себепті?» сияқты. Мұндай тәсілдердің нәтиже беруі, балалардың өз ойларын нақты әрі түсінікті бере алуында жатыр.
Сондай-ақ, ойын-көріністер мен рөлдік ойындар тілдік дамуға зор ықпал етеді. «Үйшіктегі кім», «Ғажайып қалта», «Қуыршақты ұйықтату» немесе «Қуыршаққа тамақ беру» сияқты ойындар балаларды сөйлеуге және өз идеяларын жеткізуге үйретеді. Бұл ойындар тек тіл дамытуға емес, сонымен бірге балалардың психикалық және әлеуметтік дағдыларын жетілдіруге бағытталған. Бала әрдайым ойын барысында бірлесіп әрекет ете отырып, қоғамда өз орнын табуға, адамгершілік қасиеттер мен жауапкершілікті үйренуге мүмкіндік алады.
Баланың тілін дамыту.
Педагог балалармен сөзбе-сөз қарым-қатынас жасағанда ұйымдастыру оқу қызметінде баланың әр сөзді анық та дұрыс дыбыстап айтуын бақылап, түзетіп отыруы қажет. Әсіресе зат ретінде сөздер мен іс-қимылды білдіретін етістік сөздерді өзара байланыста сөйлеп үлгі көрсетіп, баланың сөйлем құрап айта алуына бағдар беріп, жаттықтыру қажет. Мысалы, бала сурет отыр. Қыз доппен ойнады деген сөйлемдегі затты білдіретін және қимылды білдіретін сөздерді талқылау. Қалай байланысып тұрғанын түсіндіру. Балаларды коллективті әңгіме құрап айта білуге үйрету көзделеді. Ол үшін «біздің бөлме» тақырыбына әңгіме құрату керек. Біздің бөлмелде ойыншық көп.
Біз олармен... (балалар сөйлемді толықтырады) Қашан? Қайда? Неге? Не себепті? сұрақтарын қойып оған жауап алу арқылы үйретуге болады. Мысалы, заттың ұғымдарды меңгертуде ойыншықтармен ойын-көріністер (инеценировколар) жасату «Үйшіктегі кім» «Ғажайып қалта» «Қуыршақты ұйықтату» «Қуыршаққа тамақ беру» т.б. ойын өткізуге болады. Осындай ойын балаларды сөйлеуге қарапайым еңбек түріне коллективте бірлесе жұмыс істеуге адамгершілікке үйретеді.