Сөз туралы 4-сабақ: үйрету әдістері мен ойындар
Бұл сабақ «Сөз» тақырыбына арналған және балалардың сөз туралы ұғымын қалыптастыруға негізделген. Сабақ барысында әртүрлі ойындар арқылы балалардың сөз ұзындығын және мағынасын ұғынуларына көмектесетін әдістер қарастырылады. Тәрбиеші балаларға сөздердің мағынасын түсіндіріп, олардың есту қабілеттерін дамытуға бағытталған жаттығулар өткізеді.
Сабақтың бірінші бөлігінде тәрбиеші балаларға сөздің мәні туралы әңгімелеп, олардың сөздермен байланысын орнатуға көмектеседі. Балалар ойын арқылы өз ойларын білдіруге, сөздерді топтастыруға және олардың арасындағы айырмашылықтарды түсінуге үйренеді. Ойындар барысында тәрбиеші балаларға әр сөзді анық айтуға, сол арқылы есту дағдыларын нығайтуға мүмкіндік береді.
Келесі этапта балаларға сөздердің ұзындықтарын өлшеу жаттығулары ұсынылады. Олар екі қолын кең ашып, сөздерді айтқан кезде қолдарын жабу және ашу арқылы сөздердің ұзындығын анықтайды. Бұл әдіс балалардың сөздердің дыбысталуын сезінуіне мүмкіндік жасап, оларға моторикалық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
Сабақ барысында қолданылатын ойыншықтар мен көрнекіліктер балалардың қызығушылығын арттырып, сабаққа белсенді қатысуына ықпал етеді. Ойыншықтардың атымен сөздерді атай келе, балалар өздері білетін сөздерді қосып, тілдік қорларын кеңейтеді. Соңғы кезеңде балалар жасаған жұмыстарын қорытындылап, сабақты қайталай отырып, алған білімдерін бекітеді.
4-сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сөз.
Сабақтың мақсаты: а) Баланың сөз туралы түсініктерін қалыптасытыру сөздің ұзындығын қолмен өлшеп айыра білуге үйрету.
б) Есту қабілетін жетілдіру.
в) Танып-білуге деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың көрнекілігі: ойыншықтар, түстері әр түрлі, мөлшерлері бірдей екі машина, аю, қуыршақ, кубик, доп, (әдемі қорапша (себет)) мүмкіндігінше айқын болғаны жөн, қатты қағаздан ақ жалауша. "Үлестірмелі құралдар" ақжолақшалар (1,5 х 5) әр үстелде жеткілікті мөлшерде болуы керек.
Сабақтың барысы:
1. Тәрбиешінің кіріспе сөзі: —Балалар, сендер білесіндер, жер бетінде адамдар, жануарлар, андар, құстар, балықтар, өмір сүреді. Сол сияқты үйлер, машиналар бар. Кім үй салуды (машина жасауды) ойлап тапты? Неге? Сонымен бірге адамдар сөзді ойлап шығарған, себебі олар бір-бірімен сөз арқылы қатынас жасайды, жер бетіндегі заттардың бәрін өз атымен атап сөйлеседі.
- Қазір сендермен бір ойын ойнап көрейік. Сендер үндемей отырып қалыңдар (ситуациялық ойын ойналады).
Ұстаз қолмен ымдап көрсету арқылы балалардың бәріне орындарыңнан тұрындар деген белгі береді, енді кейбіреулеріне отырындар деп т.с.с үнсіз тапсырмалар береді. Одан кейін тәрбиеші әңгімесін әрі карай жалғастырады.
- Міне, балалар, көрдіндер ме сөзсіз өмір сүру қандай қиын, ал біз бәріміз өз ойымызды сөз арқылы айта аламыз. Ал сендер қандай сөз білесіндер?
Егер айтуға қиналса, тәрбиешінің өзі терезе, стол, жасыл, ыстықжәне т.б. сөздерді айтады.
- Мына бір ойыншыққа қарандар, ең әуелі оның атын атаймын: доп бір сөз. Енді сөздерді есептегенде жаңылып кетпеу үшін, әр сөзді мынадайжолақшамен белгілеп отырайық. Мен "доп" сөзін айттым, бір жолакша қоямын. Кім тағы да доп туралы айтады? (домалақ, көк, домалайды т.б.)
— Қане, санайык, біз қанша сөз айттық?
(Балалар әр сөзді қайталай отырып, қойған жолақшаларын санайды.) Дәл осы сияқты 1-2 ойыншықпен жұмыс жүргізіледі.
— Мына қорапшаға өзіміз білетін сөздерді айта отырып, жолақша арқылы жинап салайық. (Балалар жалғастырады).
— Мен мынадай сүйкімді, батыл, әдемі деген (балалар жалғастырады) жақсы сөздерді білемін. (Ең соңында қорапшадағы сөздерді санап қорытынды жасау).
— Міне, біз қандай көп сөз білеміз, айта берсек әлі де көп.
— Қане, "Кім көп сөз ойлайды?" ойынын ойнайық. Әрбір айтылған сөзге бір-бір жолакшадан қойып отырындар. Соңында кімде көп жолақша болса, соңында сол жеңімпаз болады. (Ойын ойналады. Жеңімпаз баланы мадақтайды.)
3. Музыкалық және қимыл-қозғалыс кідірісі. (Балалар музыка ырғағымен жаттығу жасайды).
4. Сөздің ұзақтығымен таныстыру және өлшеуіш жаттығуларын жасату.
— Сендер, байқадындар ма, кейбір сөз ұзақ дыбысталса, енді бір сөз қысқа дыбысталады. Сол себепті сөздер ұзын және қысқа болады деп айта аламыз.
— Мына 2 сөзді тыңдандар: доп, ғарышкерлер. Осы сөздердің қайсысы ұзақ, қысқа айтылады?
(Балалардың жауабы).
— Біз ол сөзді өлшеп көрейік: 2 қолдың алақандарын біріктіріндер. Сөзді дыбыстай бастаған кезде алақандарынды аша бастандар. Ал, дыбыстап болысымен, сол сәтте тоқтай қалыңдар. (Бұл жаттығу ең әуелі 2-3 баламен үстел жанында жекелеп жүргізіледі, қалған балалар қайталап отырады, осылай 6-8 сөз айтылып, балалар олардың ұзақтығын анықтайды).
Балалар хормен таныс тақпакты айтады, сосын бір бала тақпақты мәнерлеп айтады. (Әр сөзін анықтайды, балалар жолақшаларымен мәтіндегі әр сөзді белгілеп отырады).
5. Сабақты қорыту. Балаларға сұрақ қойылады:
— Бұл сабақта не туралы білдіндер?
— Сөзді немен белгіледік?
— Сөз туралы не білгілерің келеді?
