Хатха-йога бағдарламасы: Балалардың денсаулығын нығайтуға арналған әдістемелік материал

С олтүстік Қазақстан облысы
Ақжар ауданы
«Балдырған» балалар бөбек бақшасы

Талшық с.
2016 ж

Құрастырушы: «Балдырған»
балалар бөбек бақшасының әдіскері
Хасенова Айжан Лұқманқызы

Бұл бағдарламабалабақшатәрбиешілеріне,дене шынықтыру жетекшісіне
және балабақшадағы педагогмамандарға арналған.

Мазмұны

• Кіріспе;

• Мақсаты және міндеттері;

• Әдістемелік нұсқаулар;

• Жаттығулар кешені;

• Ата-аналармен сұхбат;

• Күтілетін нәтиже;

• Мониторинг

• Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Хатха-йога жаттығуларының басым бөлігі аяқ-қол сіңірлерін созу, жаттықтыру арқылы денені төзімділікке үйретеді және серпімділікке баулиды.
2030 Қазақстан Республикасының гүлденуі мен ұзақ мерзімді даму және өркендеу бағдарламасын» жүзеге асыру жобасының аясында мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлға ретінде дамуы мен физикалық денсаулығы мықты болып қалыптасуы ерекше орын алады. Дәл осы жаста мақсатты бағытқа көзделген педагогикалық әсер ету нәтижесінің арқасында денсаулығы, жалпы төзімділігі, жұмыс қабілеттілігі мен өмір тіршілігі және тағы да басқа қасиеттері, жеке тұлға болып дамуына қажетті басқа да қырлары қалыптасады.
Осы принципті іске асыра отырып,  денсаулықты физикалық және психологиялық тұрғыдан дамыту және қалыптастыру  баланың жас ерекшелігін және жеке тұлға ерекшеліктерін ескере отырып жасалады. Физикалық сапалықты, қимыл–қозғалыс дағдылары мен ептілікті қалыптастыру балалардың интелектуалдық және психикалық дамуымен, жеке тұлғаның адамгершілік ерік – жігерін тәрбиелеумен тығыз байланысты.
Хатха -йога  баланың  психологиялық, рухани және физикалық дамуларын  қамтиды.
Хатха –йога жүйесіндегі басты мәселе - жаттығу тәсілдері мен практикасы арқылы бала
өзін-өзі  ұстауға, өзінің сезімі мен мінез-құлқын бақылауға, жан дүниесін баулуға үйретеді.
Хатха-йоганың мақсаты – тән мен жанның үйлесіміне жету. Денені шынықтыру арқылы жан саулығы мен сергектігін жетілдіреді. «Арыстан қалпы», «Құс қалпы», «Балық қалпы»жаттығулары балаларға өте ұнайды.    Бұл жаттығулар балаларға одан да қызықты болуы үшін оларға ертегі немесе мультфильм ретінде үйретуді жөн көрдім. Бүгінгі сіздерге ұсынып отырған ертегі “Джунглидегі маймыл Йога” деп аталады

Мақсаты:

• Тән мен жанның үйлесіміне жету

• Денені шынықтыру арқылы

жан саулығы мен сергектігін жетілдіру.

Міндеті:

• Салауатты өмір салты дағдыларын қалыптастыру;

• Денсаулықты нығайтуға ықпал ететін дәстүрден

тыс технологияларды қолдану;

• Қимылдық белсенділігін дамыту және дене жаттығуларын орындауға қызығушылықтарын қалыптастыру.

• Сауықтыру: денені шынықтыру арқылы әр түрлі ауруларға төзімділігін арттыру

• Дене бұлшық еттерін және буындарын дамыту,омыртқаны түзету;

• Ағзадағы зат алмасу процестерін,

қан айналымын жақсарту;

• Денені төзімділікке, серпімділікке баулу.

Әдістемелік нұсқаулар
Хатха йога жаттығуларын тамақтан соң бір сағаттан кейін немесе түскі ұйқыдан кейін аптасына 2-3 рет жасаған тиімді.
Бала ауырып дене қызуы көтерілген жағдайда жаттығуды тоқтата тұру қажет.
Йога жаттығуларын ертегі, мультфильм арқылы үйрету балалардың қызығушылығын арттырады.

Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Бүгін біз сендермен йога жаттығуларын жасаймыз және джунглидегі аңдар
туралы бір керемет ертегі тыңдаймыз. Қане бәріміз жайғасып отырып,
ертегіні тыңдайық.
Ерте-ерте-ертеде Йога атты бір кішкентай маймыл болыпты,
ол күнде таңертең тұрып джунгли
жұпарымен тыныстап қимылсыз отырғанды ұнатады екен.

Қане бәріміз қолымызды ішімізге қойып йога секілді демалайық. Демімізді ішімізге алғанда ішіміз дөңгеленеді, ал сыртқа шығарғанда өз қалпына келеді. Қане бірнеше рет қайталайық, дем аламыз, сыртқа ауаны шығарамыз, тағы да бір рет өте жақсы.

О дан кейін Йога тұрып қолын жоғары көтерді өйткені ол қолымен ең биік ағаш бұтағына жеткісі келді, бәріміз қолымызды кезек көтереміз жоғары жоғары .

Кейде Йога заттарды астынан үстіне қарағанды ұнатады ол үшін біз аяқты бір бірінен алшақ қоямыз алға қарай еңкейіп аяғымыздың арасынан қараймыз.

Йога екі қолын созып біреуге құшағын ашқандай болды бұл қалыпта Йога өзін жұлдыз болып елестетеді екен .

Енді жұлдыз еңкейгенін көрсетейік алға еңкейіп сол қолымызды оң аяғымыздың жанына жерге тигіземіз және керісінше оң қолымызды сол жақ жерге тигіземіз. Тағы да жұлдыз болып құшағымызды ашамыз жаттығуды қайталаймыз.

Йога жан- жағына қарап Фламинго досын таба алмады.
Фламинго болу үшін бір аяғымыздың табанын екінші аяғымыздың тізе тұсынатірейміз осы жаттығу тепе-теңдікті сақтауға үйретеді және арқамызды тік ұстаймыз қолымыз біздің қанатымыз, жайлап артқа жібереміз, енді керісінше екінші аяғымызбеносы жаттығуды жасаймыз. Керемет нағыз фламинго болдыңдар.

Осы мезетте Йоганың үстінен бір жыртқыш құс ұшып өтті одан сақтану үшін Йога алға қарай еңкейіп қалды қане біз де жыртқыш құстан қорғанайық ол үшін бір аяғымызды артқа жиберіп тіземізді бүгеміз, екі қолымызды тіземізге қоямыз. Солай йоганы құс айналып бірнеші рет ұшып өтті.

Йога енді құстан құтылдым дегенде алдынан мысық шығады ол ұйқыдан жаңа оянып керіліп тұр екен. Қане бәріміз мысықтарша созыламыз аспанға қараймыз, арқамызды созамыз, басымызды түсіріп жерге қараймыз, арқамызды бүкірейтеміз, сонан соң артқы аяқтарын кезекпен жоғары көтеріп созамыз.

Мысық керіліп созылып ұйқысын аша алмай біраз тұрды.
Маймыл мысықтың соңынан қимылдарын күліп қайталап тұрды.

Сонан соң Йога аяқтың ұшына тұрып денесін жоғарыға көтерді. Осы қалыпта Йога тауға ұқсап кетті, біз де тау сияқты биік болайық.
Бір уақытта айнала бәрі тып-тиыш болып кетті.

С онан соң өкірген бір дауыс естіледі бұл кім екен деп Йога қарап қалса, алдынан арыстан шыға келді кәне бәріміз арыстан қалпын көрсетейік өкшеде отырып қолымызды алға қоямыз, ішімізді аяғымызға тигіземіз содан кейін алға қарай ұмтылып ааааа деп айқайлаймыз.

Арыстан айқайлап болған соң бәрін қорқыттым ба деп жан-жағына қарайды,
қолымызды бүйірімізге қойып оңға солға бұрыламыз.

Арыстан «Менің балам жоғалып кетті бәрің іздеп табыңдар» -деп айқайлайды.

Оны естіген Йога Лотос гүліне мініп алып жан-жағына қарап арыстанды іздейді .Бәріміз лотос гүлін көрсетейік.

Йога алға еңкейіп судың астын қараса, қане бәріміз Йога секілді
судың астын қарайық.

Судың астында бір кішкентай балық жүзіп жүр екен, бәріміз балық болайық ол үшін ол үшін аяқты алға созып шалқамыздан жатамыз
шынтағымызбен жерге тіреліп басымызды шалқитамыз кеудемізді жоғары
көтереміз.

Сол кезде Йога отырған гүл суға бата бастады Йога суда тұрған қайыққа секіріп түсті бәріміз қайық болайық. Аяғымызды алға созамыз сонан соң қолымызды алға жіберіп тіземізге тигізіп шалқайып отырамыз тепе-теңдік сақтаймыз.

Йога қайықпен жүзіп келе жатқанда толқын кедергі жасады бәріміз толқын
болайық қолды жоғары көтереміз алға еңкейіп қолды жерге тигіземіз,
солай әйтеуір Йога жағаға жетті .

Жағада Арыстанның баласы ойнап жүр екен Йога оны алып үйіне қайтты. Баласы табылған Арыстан қуанып той жасады.
Той біткен соң бәрі дем алуға жатады, балалар сендер де шаршаған шығарсыңдар қане бәріміз жатып дем алайық. Йога да жатып, болған оқиғаларды еске түсірді.
О ның көз алдына мысық, ашуланған арыстан, балық бәрі елестеп жатты, бірақ Йога жақсы іс жасағанына өзіне қатты риза болды өйткені жақсы іс жасаған әрқашанда керемет.

Осымен біздің ертегіміз аяқталды, Йога сендерге келесі кездескенше
Сау болыңдар дейді, балалар, біз де Йогамен қоштасайық.

Ата-аналармен сұхбаттасу кезінде
төмендегідей жайттар белгілі болды:
Балалар:
Жиі ауруды қойды;
Денелерінің иілгіш қабілеті жоғарылады;
Дене тәрбиесіне деген қызығушылығы арта түсті;
Аяқ қол бұлшықеттерінің дамығаны көрінеді;
Ата-аналардың сұрағы: Йога деген бір дінмен байланысты емес пе?
Жауабы:Йога ілімінің үнділік өркениеттен бастау алатыны, сондықтан индуизм, буддизм діндерімен байланысы бар екені белгілі.
Дегенмен, соңғы зерттеулер нәтижесінде йоганың аталған діндерде
әлдеқайда ертеректе қарапайым дене жаттығулары түрінде пайда
болғаны дәлелденіп отыр. Яғни, йога қандай да бір діннің аясында пайда
болған жоқ, керісінше йога ілімі дамыған аймақта пайда болған діндер
йоганы өз танымы мен тәжірибесінің бір бөлігі ретінде табиғи түрде
еншіледі, қазіргі йога үйірмелері негізінен дене жаттығуларын үйрететін
хатха-йогамен айналысуға бағытталған. Оның дін іліміне, сенім негіздеріне
қатыстылығы жоқ.

Хатха – йога гимнастикасын
қолдану нәтижесінде:

• баланың жалпы жағдайын жақсартады ;

• физикалық, қимыл-қозғалыс дайындығының

деңгейін жоғарылатады;
- ауру-сырқау деңгейінің төмендеуіне
үлес қосады;

• тірек- қимыл аппаратын, жүрек-қан

тамырларының, тыныс алу
және жүйке жүйесінің жұмысын
қалпына келтіреді;
- балаларды салауатты өмір салтының негізін қалауға және
дене тәрбиесіне біршама жақындатуға көмектеседі.

Балалардың ауру – сырқау
мониторингі.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Құмарбаева, А. Хатха - йога гимнастикасы [Мәтін] / А. Құмарбаева // Бала мен балабақша = Ребенок в детском саду. - 2012. - №2. - Б. 27-28. 

2. Платохина Л.И. Хатха-йога для детей: кн. Для учащихся и родителей. - М.: Просвещение, 1993.- 160с.

3.  Харазян Э. Тай-ди (древнекитайская оздоровительная гимнастика).- Тверь, 1989, Б.14

4. Тетерников Л.И. Рациональная йога. - М.: Знание, 1992.Б.94-99

Интернет ресурстар:
http://www.inform.kz/kaz/article/2715695
http://www.sok-zenit.ru/index.php/tseny-na-uslugi/na-zametku1/243-kinder-joga