Инновациялық технологиялар арқылы бастауыш сынып оқушыларының тұлғасын дамыту

Даярлық сыныбының тәрбиешісі: Шаяхмет А.К.
Ұзартылған күн тобының тәрбиешісі: Кабылдина А.Ж
«Арқалық қаласы әкімдігі білім бөлімінің
А.Байтұрсынов атындағы толық ұзартылған күнді жалпы
білім беретін бастауыш гимназия» ММ

Бастауыш сынып оқушыларына білім беруде жаңа инновациялық технологияларды пайдалану арқылы жеке тұлғаны дамыту

«Адамзат үшін ХХІ ғасыр – жаңа технологиялар ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру – бүгінгі жас ұрпақ, сіздердің еншілеріңіз... Ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздардың қолында»
(Н. Ә. Назарбаев

Басты байлық – адам, ал адам байлығы – білім. Сондықтан да, күллі әлемдік жаңа идеология ең әуелі білімнің теңдессіз күшіне арқа сүйейді.
Қазір білекке емес - білімге, күшке емес - епке тоқтаған заман. Бүгінгі қоғамның басты мәселелерінің бірі - білім беруді түбегейлі өзгерту. Әлемде білім саласындағы саясаткерлер үшін де, жалпы мектептер үшін де, мұғалімдер үшін де ең басты маңызды мәселе болып отырғаны: «Қазіргі таңда не үшін оқытып білім беремін?» және «Мұғалімдер оқушыларға білім беруде жаңа технологияларды қалай тиімді пайдалануы керек?».
-Әрбір баланың жеке тұлға болып қалыптастыруы үшін.
-Әрбір шәкірт сауатты болу үшін.
-Әрбір оқушы терең білімді болу үшін.
-Әрбір оқушыны ертеңіміз, еліміздің болашағы үшін оқытамын.
Әрбір ұстаз оқушыны жан-жақты зерттеген ерекше тұлға. Білім беретін оқушыларын ұстаз – психолог ретінде, дәрігер ретінде, педагог ретінде, тәрбиеші ретінде, ата-ана ретінде, дос ретінде жан-жақты зерттеп білуге тиісті. Мұндай зерттеулер мұғалімнің тәрбие мен білім беру әрекетінің әдісін айқындап береді. Менің мақсатым қандай әдісті қолдансамда оқушының есінде қалатын білім мен санасына жетер тәрбие беру.
Сондықтан қазіргі заман талабына сай білім беру – бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық, мәдени дамуының жоғары деңгейлік және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз үрдісі екендігі белгілі. Осы орайда оқушылардың танымдық қабілетін дамыту, білім сапасын арттырумен қатар ақыл - ой шығармашылық белсенділіктерін жетілдіру үшін бастауыш мектепте барлық пәндерді оқытудың тиімді әдістері мен тәсілдерін іздестіру қазіргі білім беру саласының алдындағы өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Жалпы білім беру саласының алдына қойылған осы мақсаттарды іске асыруда бірінші кезекте мектеп оқушыларының сауаттылығын арттыруға келіп тірелетіні мәлім. Ал оқушылардың білімділігі тек берілген білімге ғана емес, олардың сауаттылығына да тәуелді.
Қазіргі таңда еліміздің барлық ғылым мен білім саласында қайта құру яғни технологияландыру, жаңа үрдістерге көшу процесі жүріп жатыр. Оқушыларға сапалы білім беру де осындай қажеттілікті керек етуде.
Бүгінгі таңда мұғалімнің басты мәселесі – білім сапасы десек, осы білім сапасын арттырудың тиімді жолы- білім беру жүйесінде түрлі ақпараттық технологияларды қолдану. Келешек қоғамымыздың мүшелері-жастардың бойында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қоғамның алдында тұрған ең басты міндет.
Жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз- білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны оқушыға беру процесі. Оқытудың нәтижесі-терең білімді, өз ойын дәлелдей алатын, білімін қоғамдық пайдалы мәселелерді шешуде жүзеге асыра алатын, жауапкершілігі мол , елжанды тұлғаны дамыту. Осы міндеттердің жүзеге асуын қамтамасыз ету үшін заманауи әдістер мен технологияларды енгізу керек. Оқу процесі осылай ұйымдастырылған жағдайда оқушылардың ойлау қабілеті кеңейіп, сабаққа ынта-жігері арта түседі.
Оқушылардың білім сапасын арттыруда жаңа технологияларды қолданып қана қоймай оны шәкірттерге жеткізе білуде мұғалімнің де алар орны зор. Себебі қазіргі таңда мұғалім сабақта әдіс — тісілдерді пайдалана отырып, балалардың ұсыныс — пікірлерін еркін айтқызып, ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыру қажет. Әдіс – тәсілдер арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың ойлануына және қиялына негізделіп келеді, баланың тереңде жатқан ойын дамытып оларды сөйлетуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті әртүрлі балалардың ортасынан қабілеті жоғары баланы іздеп, онымен жұмыс жасау, оны жан — жақты тануды ойлап, оқушылардың шығармашылық деңгейін бақылап отыру әрбір мұғалімнің міндеті. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан – жақты, білімі қажет. Қазіргі мұғалім:
-Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;
-Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;
-Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;
-Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;
-Білімді, іскер, шебер болу керек
Көрнекті педагог В. Ф. Сухомлинский «Егер мен сабақ беруші ғана болсам, педагогтік деңгейге көтеріле алмас едім, шәкірттерімнің жүрегі мен үшін қақпасын мәңгі ашпас тас қамалдай болып қала берер еді»-, деген сөзін өз санамызға сіңіріп, бұл тұжырымға көп мән беруге болады. Мысалы, мектеп оқушыларының көпшілігі оқу мен білімді меңгеруде көптеген қиыншылықтарға ұшырайды. Сондықтан біздер кез-келген жағдайда, шәкіртіміздің пәнге деген қызығушылығын оятып оларға дұрыс бағыт-бағдар беріп отыруымыз керек . Қайсыбір оқушы болмасын өзінің сабақты дұрыс түсіне алмай жүргенін ашып айта алмайды. Бұның бәрі анықтап дер кезінде қолға алып, оған тиісті әдіс-тәсілдерімізді қолданып отыру біздің басты міндетіміз екенін ұмытпағанымыз жөн.
Әрине , жас ұрпаққа жан - жақты білім беру әрбір ұстаздың басты міндеті. Қай әдісті пайдалансақ та алға қойған мақсат біреу. Ол оқу бағдарламасының материалдық мазмұнын оқушы бойына сіңіру. Сыныптағы оқушының ойлау қабілеті бірдей болмайды. Сондықтан мектепте әр сыныптағы оқушының жас ерекшеліктеріне қарай және білім деңгейіне сай сабақтың түрін тауып, сол тақырыптарды игеруді мақсат ету керек.
Оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастыру-оқу үдерісінде қатысушыларға тікелей тәуелді:
-сабақ үстіндегі оқытушы мен оқушы арасындағы қарым-қатынас оқушының іс-әрекетіндегі эмоционалдық көңіл-күйі арқылы пайда болады. Бұл эмоционалдық көңіл-күй көптеген факторларға тәуелді, атап айтқанда :
-мұғалімнің эмоционалдық көңіл-күйі оқушылардың эмоционалдық көңіл-күйін құрауда үлкен рөл атқарады.
-педагогикалық тиімділік те оқушының танымдық қызығушылығының қалыптасуына ықпалын тигізеді. Оқушыға, оның танымдық күштеріне және қызығушылығын қалыптастырудың қозғаушы күші.
-мұғалім мен оқушының оқыту үдерісіне өзара қарым-қатынасы, оқыту табиғаты бойынша белгілі нәрсе.
-жарысу-оқушылардың арасындағы қарым-қатынаспен байланысты танымдық қызығушылықтың қозғаушы күші ретінде қарастыруға болады.
-мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынаспен байланысты танымдық қызығушылықты қалыптастырудың қозғаушы күштерінің ішінде әртүрлі сыныпта және мұғалім мен оқушының арасындағы қарым-қатынаста мұғалім тарапынан көп қолданылатын мадақтаудың орны ерекше. Жағымды бағалар және оқытушы мен жолдастарының қолдаушы жағымды эмоциялары да оқушыға ықпалын тигізеді.
Сабақта оқушылардың білім сапасын арттырудың бір көзі – жаңа технологияларды қолдану арқылы танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру үшін түрлі әдістерді қолдануға болады.
Бұл айтып отырғандар оқушылардың өз ойын жүйелеуге, салыстыра білуге, тиянақтылыққа, жауапкершілікке тәрбиелейді.
Әдістің теориялық мақсаты білім берудің мақсатына негізделеді де, әр түрлі жұмыстары жүйелі түрде жүргізу арқылы жүзеге асады. Осы үдерісте төмендегідей оқу дағдылары: нысандарды талдау; талданған нысандарды түсіндіру; нысандарды дәлелдеу; нысандардың өзіндік белгілерін санап көрсету;программаны құру барысында қатесін түзету; әр түрлі типтегі есептерге программаны құрып, оны оқушылардың өзіндік талдауы арқылы қалыптастырады.
Білім мен дағдының өзара бірігуі арқылы мұғалім теориялық және практикалық әдістерді саралап пайдалануға жаттығады. Соның нәтижесінде жаңа технологияларды қолдану арқылы оқыту әдістері жүйеленіп берілсе, білім берудің сапасы артады.
Жаңа технологияларды оқу үдерісіне қолдану әдістері сан алуан. Осы әдістерді жіктеп көрсетудің мәні зор. Жіктеп көрсетуде, біріншіден, оқушыға берілетін білімнің сапасы артады, екіншіден, оқушымен жүргізілетін жұмыстың дәлдігі артады., үшіншіден, компьютерлік технологияны пайдаланып оқытуда мұғалімнің атқаратын қызметі жеңілдейді.
Әрине оқыту әдістерін таңдап қолдану оны өтілетін материалға байланысты сұрыптап алу ең қиын мәселелердің бірі. Сондықтан оқушыларға берілетін білім көлемін сұрыптап алу оқыту әдістерінің іске асырылуын жеңілдетеді. Оқыту әдістерініске асыруда оларды топтастыру мен жіктеу қажетті мәселелердің бірі болып табылады.
Білім беру мен тәрбиелеу процесінде оқытудың инновациялық технологиялары жедел қарқынмен енгізіліп жатқан қазіргі дәуірде оқу материалын меңгеру үшін Б. Блум ұсынған төмендегідей жүктемесін пайдалану үлкен нәтижелерге қол жеткізгендігін педагогикалық тәжірибелер көрсетуде: танып - білу - түсіну - анализ - синтез - қолдану - бағалау. « Білім болмаса, ойлау да болмайтындықтан» әрбір оқу пәнін меңгеру процесінде оқушы сол пәнге сәйкес ойлау тәсілдерін де меңгере бастайды.
Табиғи заңдылық бойынша олардың толық үйреніп алуы әр деңгейде болуы мүмкін. Дегенмен әрбір оқушы белгілі бір деңгейде білімді болуы шарт. Мұндай жолға мен бар күшімді салып, қолайлы әдістерді пайдалана отырып жетуім керек. Себебі білімсіз, тәрбиесіз адам қашанда ел дамуына, адамзаттың өркендеуіне кедергісін келтіретіні тарихтан да бүгінгі күннің көріністерінде айқын көрініп отыр. Сол себепті де алдымызға келген әрбір шәкіртке сапалы білім мен тәрбие беру біздің міндетіміз.
Сондықтан біз мектепке алғаш келген даярлық тобындағы оқушыларға білім мен тәрбиені қатар беріп, одан жақсы нәтижеге жетуді көздейміз. Бұны іске асырудың негізі ретінде ойын элементтерін жиі қолданамыз.
Сабақтың формалары мен әдістерін жетілдіру жолындағы ізденістердің маңызды бір буыны. Ойын түрлерін оқу барысын пысықтау, жаңа сабақты қорытындылау кезеңінде, қайталау сабақтарында пайдалануға болады. Ойын элементтерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұны неғұрлым сәйкес алынса оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану, сабақтың әсерлігін, тартымдылығын күшейтеді. Оқушылардың ынтасы мен қызығушылығын арттырады
Бастауыш мектеп мұғалімдері барлық пәндерден өздері беретін болғандықтан,барлық оқушылардың кез-келген пән бойынша білімді игеруде қызығушылықтарын арттыру мақсатында « Жұлдызды шақ», « Бақытты кезең», « Жарыс сабақ», « Сайыс сабақ» түрлерін жүргізіп отырады.
Оқушыларға тиянақты білім беруде сабақты түрлендіріп өту әр мұғалімнің көп ізденуін талап етеді. Дәстүрлі емес сабақ түрлерін қызықты өткізу оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, білім сапасын көрсетеді.
Сонымен танымдық қызығушылықты бұл білімге және өздігінен білім алуға қажеттілік туғызатын тұрақты қызығушылықты қалыптастырудың бастапқы сатысы ғана. Қызығудың кең мағынасы- барлық жаңаны білу, іскерліктерді меңгеру, әртүрлі дағдыны қалыптастыру болып табылады. Білімге деген қызығушылық немесе бірнеше пәннен түрлі білім аясындағы білуге деген ұмтылысы, бағыттылығы болып есептелінеді. Ана тілінің және қазақ тілінің, математика және тағы басқа пәндердің мұғалімі өзінің пәні бойынша балалардың қызығуын туғызғысы келеді. Ал бастауыш мектеп мұғалімі барлық пәндерден өзі беретін болғандықтан, барлық оқушылардың кез келген пән бойынша білім аясын кеңейтіп қызығушылығын арттыруға ұмтылады. Ақпаратты жаңа технологиялар арқылы ұйымдастырылған сабақта мұғалім оқушылардың ақпаратпен жұмыс істеу іскерлігін кеңейтеді. Ал ақпарат адамға қоршаған орта туралы барлық мағлұматты береді. Балалардың білім қорын дамытуға жағдай жасайды.
Қорыта келе айтарым Ақпаратты жаңа технологияны сабақта пайдалану арқылы мұғалім қандай жетістікке жете алады. Ең алдымен:
- Оқушының еркін ойлауына мүмкіндік береді;
-Ақыл - ойын дамытады;
-Шығармашылық белсендігін арттырады;
-Ұжымдық іс - әрекетке тәрбиелейді;
-Тіл байлығын жетілдіреді;
-Жан - жақты ізденушілігін арттырады

Білімді ұрпақ – ел болашағы. Оқушы күш пен қуатты да, шабыт пен дарынды да ұстаздан алады. Сондықтан бүгінгі таңда ақпараттық жаңашыл технологиялармен қаруланған педагог өскелең ұрпақтың толық қанды білім алуына, ізгілік қасиеттерді бойына сіңіруге, ұлтжанды, тәрбиелі жеке тұлға болып қалыптасуына үлкен септігін тигізері сөзсіз.
Ұлы ағартушы Ы. Алтынсариннің « Егер балалар бірдеңе түсінбейтін болса», оқытушы оларды кіналауға тиіс емес, оларға түсіндіре алмаған өзін кіналауға тиіс» - деген қанатты өсиетімен аяқтамақпын.

 
Пайдаланған әдебиеттер:

• 1.№4-2008 жыл Ж. Садыбекова «Оқу –тәрби үрдісінде ақпараттық-коммуникациялы   технологияны қолдану қажеттілігі»

• 2.«Бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастырудағы инновациялық технологиялардың ролі мен маңызы» Республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары (30 сәуір 2008 жыл)

• 3.Ералиева М. Оқытудың қазіргі технологиялары / М. Ералиева // Бастауыш мектеп. – 2006. - №5.

• 4.Г. Абдрахманова «Коммуникациялық технологиялардың дидактикалық мүмкіндіктері»

• 5.Бастауышсынып 2013 № 5

• 6.Бастауышсынып 2014 № 3