Денсаулығы әлсіз балаларға арналған тиімді дене тәрбиесі стратегиялары

Денсаулығы әлсіз балаларға жеке қарауды жүзеге асыруға қызметті оңтайлы реттеу, іс-әрекет мазмұнын, тиімділігін, көлемін дұрыс анықтау, сондай - ақ балаға психологиялық ыңғайлы жағдай жасау арқылы жетеді. Мұндай балалармен оқу-тәрбие жұмысы тапсырмалардың біртіндеп күрделенуі, жүктемелердің тиімділігі принципі бойынша құрылып,заманға сай көрнекі құралдарды, техникалық құралдарды және дамыған педагогикалық техналогияларды кеңінен пайдалануды көздейді.
Кейбір мүшелерінде немесе физиологиялық жүйесінде болмашы ауытқуы бар балаларды жеткілікті түрде негіз және дәрігердің қорытындысы болмайынша дене шынықтыру сабағынан босатпағаны жөн, оларды тек белгілі бір уақытқа оларға шектеу салуы қажет. Ары қарай дәрігердің келісуімен бұл балалар жалпы қозғалыс тәртібіне енетіндей етіп жаттығулар кешенін күрделендіруге болады. Мұндай ауысу баланың денсаулығы жақсара түскен кезде, еңбекке жарамдылығы және ағзаның физиологиялық мүмкіндіктері артқан кезде болады. Бастысы, МБМ-дегі физикалық тәрбие беру үрдісі барысында жүзеге асырылатын қозғалу белсенділігі мен қозғалыс әрекетінің барлық формалары баланың денсаулығына оң әсер етіп, төзімділігін арттыруға көмектесуі қажет.
Денсаулығы әлсіз және салқын тию ауруларына көп ұшырайтын балалармен дене тәрбиесін жүргізу жұмыстарының бастапқы кезеңіндегі қозғалыс жүктемелерінің тәртібі бойынша жылдам орындалатын жаттығулар, қозғалыс ойындары, жарыс элементтері бар ойындар,статикалық ауыртпалығы бар жаттығулар шектеу қойылады немесе мүлде алынып тасталынады.
Бұлшықетті белсенді ететін және ішкі ағзаның қанайналымын жақсартатын жалпы дамыту жаттығулары мейлінше көп қолданылады. Әсіресе, баланың тыныс алу бұлшықетін дамытуға, өкпе қызметін және тірек-қозғалыс аппаратының жұмысын жақсартуға бағытталған жаттығулар пайдалы. Жүрек-қантамыр, бронхы- өкпе жүйесінің жұмысқа жарамдылығын арттыру үшін табиғи қозғалыспен байланысты жаттығулардың маңызы зор болмақ , ондай жаттығуларға мыналар жатады: мөлшерленген жүгіру, жылдамдық пен бағытты ауыстыратын жүріс, жүгірумен алмасатын жүріс. Иық, кеуде, аяқ бұлшықеттерін дамытатын жаттығулар тыныс алу бұлшықетін және диафрагма бұлшықетін нығайтуға көмектеседі. Балалармен дене жаттығуларын жасаған кезде түрлі құралдарды пайдалану жақсы нәтижеге жеткізеді. Гимнастикалық таяқшалар; түрлі көлемдегі доптар;сондай-ақ гимнастикалық қабырғаларда жасалған және түрлі жаттығу қондырғыларын пайдаланып жасалған жаттығулар өте пайдалы.
Балалардың дене және физиологиялық мүмкіндіктерін арттыруға жергілікті қан және л имфоайналымды жақсартатын жаттығулар ерекшке рөл атқарады: аяқты бүгіп жүру, отырып-тұру,бір орында жүгіру және т.б. Басқа бағдарламалық тапсырмалар сияқты осы жаттығуларды ұйымдастырылған дене шынықтыру сабақтарына, сондай-ақ таңғы гимнастикаға ендіруге болады.
Денсаулығында ақауы бар балалар үшін гигиеналық ережелерге сәйкес барлық тәртіпті бұлжытпай орындау өте маңызды себебі олар барынша ұзақ ұйқыны, ақыл-ой мен денеге түсетін күшті реттеп отыруды және толыққанды демалысты қажет етеді. Сондықтан белгілі бір уақыт шығынын талап ететін шынықтыру – сауықтыру және емдеу процедураларын (ЛФК, массаж, фитоемдеу және басқалары)өткізу кезінде тәртіптің бұзылмауын-серуен, түскі ұйқы,ойынға бөлінген уақыттың, өз бетінше әрекетке немесе тамақтануға бөлінген уақыттың қысқармауын қамтамазыс ету үшін барлық жағдай жасалуы тиіс. Ол үшін барлық сауықтыру үрдісін тиімді ұйымдастыру қажет, яғни барлық процедураларға жақсы дайындықпен келуі тиіс.
Серуен кезінде балалармен бірге қозғалыстың түрлі деңгейіндегі 2-3 ойын, қиын емес сюжеттік ойындар ойнатуға және балалардың өз бетінше ойнауына мүмкіндік беруге болады. Серуен кезінде жүзеге асырылатын барлық жұмыс формалары, балалардың ауадағы әрекет мазмұны, олардың қозғалыс белсенділігі ауа-райы жағдайына, жыл мезгіліне, ауа температурасына сәйкес болуы керек.
Балаларды сауықтыру үрдісі кезінде олардың бойында өзінің денсаулығына деген саналы көзқарасты қалаптастыру қажет, ойындарға көңіл – көтеретін ойын-сауықтарға серуендер мен жорықтарға қатысуға мүмкіндік беретін жақсы көңіл күйдің қаншалқты маңызды екенін ұғынуға үйрету қажет. Сондай-ақ балалардың жеке гигиена дағдысын қалыптастырып,оны қатаң сақтауын бақылаған жөн.
Балалардың тазалық ережелерін сақтау мен білудің денсаулықты сақтауға көмектесіп, түрлі шараларға қатысуға және әлеуметтік байланыс пен көңіл күйді жақсартуға көмектесетінін түсінуіне қол жеткізуіміз қажет.
Әлсіз балаларды сауықтыруға бағытталған кешенді әрекеттердің тиімділігін бағалау ортақ криптершілер негізінде жүзеге асырылады. Олардың ішіндегі ең бастылары:
*қатты ауырып қалу жиілігінің төмендеуі;
*ағзаның жетекші физиологиялық жүйесі қызметінің жетілуі;
*дене дамуының жақсаруы;
*қозғалыс дамуындағы артта қалудың жойылуы;
*еңбекке қабілеттіліктің жоғарылауы, шаршамаудың жоғарылауы;
*эмоционалдық сферадағы оң ілгерушіліктер;
*тамаққа деген тәбеттің жоғарылауы,ұйқы сапасы , өз-өзіне қызмет көрсету дағдысы, танымдық мүмкіндіктері.
Бір жыл бойына бала денсаулығының жағдайы мен дамуындағы оң өзгерістердің жиынтығы қолданылған түзету-сауықтыру тәсілдері кешенінің айтарлықтай тиімді екендігін көрсетеді.

Бүгінгі қоғам мүддесіне лайықты,жан-жақты жетілген,бойында ұлттық сана мен психология қалыптасқан парасатты азамат тәрбиелеп өсіру отбасының,балабақшаның,барша халықтың міндеті. Қазіргі өмірдің өзінен туындап отырған талаптарды орындау,жаңашылдыққа жаршы болу үзіліссіз тәрбие негізінің бастау бұлағы-мектепке дейінгі ұйымдардан басталғаны орынды.Бала тәрбиесі отбасынан бастау алады десек те, ғылымға негізделген әдіс тәсәлмен берілетін тәлім тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып,мектепке жан-жақты педагогикалық өрісін табады.Әсіресе балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп өмір бойы өшпестей із қалдырады.
Мектеп жасына дейінгі кезеңде (3-7ж) бала организімінің дамуы қарқынды түрде өтеді.Бала организімінің жалпы өсуімен қатар жекелеген мүшелерінің анатомиялық түрде дамуы,олардың функцияларының жетілуде байқалады.Сондай-ақ баланың бұлшық еттері әрі қарай қалыптасып,тыныс алу,қан айналу жүйелері дамып,ми салмағы 1110-1500 грамға дейін өседі.
Ерте сәбилік шаққа қарағанда баланың әлеуметтік орны өзгереді,енді оның жасына сай кейбір қарапайым өздігінен атқаратын міндеттер пайда болып үлкендерден тәуелдігі азаяды.