Балаларға серуенді ұйымдастыру және жүргізудің тиімділігі
Серуен – балаларды табиғатпен таныстырудың ең тиімді әдістерінің бірі. Бұл процесс балалардың бойында табиғаттың әртүрлі құбылыстары туралы түсініктің қалыптасуына ықпал етеді. Серуен кезінде балалар қоршаған орта туралы жаңа білімдер жинақтап, әртүрлі сезімдер арқылы эмоцияларымен бөліседі. Олар табиғатпен өзара әрекет ету барысында жан-жақты дамиды. Жаздың ыстық күнінде, қысқы аязда болмасын, серуен балалардың дамуы үшін қажетті элементтердің бірі болып табылады.
Серуен барысында балалардың белсенділігін арттыру мақсатында ұсынған ойындар, жаттығулар мен бақылау жұмыстарын іріктеу маңызды. Мұнда педагогтың рөлі зор, өйткені ол балаларды қызықтыра отырып, олардың зейінін бағыттап, шығармашылық ойлауын дамытуы тиіс. Әр баланың жеке қабілетін ескере отырып, топтық және жекелей серуендер ұйымдастыру да тиімділік береді. Мысалы, табиғаттағы әрбір құбылысқа қатысты жеке сұрақтар қою арқылы балалардың зейінін арттыруға болады.
Балалармен серуен кезінде өткізілетін бақылаулар олардың ақыл-ойын дамытудың үлкен құрамдас бөлігі болып табылады. Нақты заттармен танымал болу, құбылыстарды зерттеу және оларды салыстыру арқылы балалар жаңашылдыққа, шығармашылыққа жол ашады. Бұл дағдылар мектеп жасына дейінгі балалардың білімін толықтыра отырып, оларды жаңа әрекет ету әдістеріне үйретеді. Тіпті балалар өздері байқаған қызықты жайттарды талқылағанда, алған әсерлерімен бөліскенде, олардың білім саласы кеңеюі мүмкін.
Серуеннің тиімділігі тек оқыту емес, сонымен қатар балалардың психологиялық дамуына да қатысты. Осылайша, серуен барысында балалардың көңіл-күйі жақсарады, әлеуметтік дағдылары дамиды. Табиғатпен байланыс арқасында олар уайымдау мен күйзелісті жеңуге үйренеді. Серуеннің әрбір сәтінде балалар үшін жаңа оқу мүмкіндіктері туындайды, бұл олардың өсіп-өркендеуіне жағымды әсерін тигізеді. Сонымен, серуендердің мақсаты – балалардың жеке, әлеуметтік және интеллектуалдық дамуында тұрақты ілгерілеу мен жоғары нәтижелерге қол жеткізу.
Павлодар қаласы
«№28 сәбилер бақшасы» МҚКК
Әдіскер: Бикибаева Г.А
Балаларға серуенді ұйымдастыру және жүргізудің тиімділігі
Балаларды табиғатпен таныстыру үшін серуен кеңінен пайдаланылады. Ол балалардың бойында табиғаттың ұзақ уақытқа созылатын құбылыстары туралы түсініктердің қалыптасуына мүмкіндік береді.
Балаларды тәрбиелеу жұмысы тоқтаусыз жүргізілетін үрдіс. Серуен кезіндегі балаларды оқыту-тәрбиелеу жұмысы үстінде оларды жан-жақты және үйлесімді дамыту үшін зор мүмкіндіктер бар. Мұнда олардың жан-жақты дамуына бірегей мүмкіндіктер жеткілікті, олар қоршаған ортамен танысудан, табиғи материалмен, ойыншықтармен еркін ойнаудан белсене және өз бетімен істейтін іс-әрекеттерден қуаныш алады.
Серуен жыл бойы күнделікті жүргізіледі. Балалар бақшаға келген сәттен бастап жыл мезгілінде барлық уақытын дерлік таза ауада өткізеді, топ бөлмесіне ас ішу мен ұйықтау үшін ғана кіреді. Серуенге қойылатын талаптар:
Бақылау тақырыптарын, ауа-райы жағдайларын ескере отырып, ойындар мен жаттығуларды таңдау; балалардың ой-өрісін, ойлау, байқағыштық, ептілік, қимыл үйлесімділігі, тез ойлау, зейінділік қабілеттерін дамытуға бағытталған серуен түрлерін пайдалану: балаларды серуендеуге жұмылдырудың әр түрлі әдістерін (жеке, жалпы, топ болып) қолдану; құрал-жабдықтар мен саймандарды, қоршаған ортаның заттарын ұтымды пайдалану; ересек балалар тобында бақылау жүргізу ұзақтығы орта есеппен 20-25мин. Ойын үстінде балалардың бойында жағымды әсер туғызу және ерік-жігерлерін дамыту; әр баланы дербес әрекет етуге, тапқырлыққа ынталандыру үшін қолайлы жағдайлар туғызу. Серуеннің құрамдас бөліктері. Серуен кезінде балалардың ақыл-ой және икемділік дағдыларын меңгеруі мектеп жасына дейінгі балаларды ойдағыдай дамыту мен тәрбиелеудің міндетті шарты болып есептеледі. Серуен жұмысын жүргізуде балаларды ұйымдастырудың алуан түрлі әдістері (үлкен топпен, шағын топпен, жекелей) пайдаланылады. Бұл педагогтің алдын ала жоспарлап өткізетін тұрақты бақылаулары барысында ойдағыдай шешіледі. Серуен кезінде күнделікті бақылау жүргізу балалардың табиғат пен адам еңбегі туралы түсініктерін кеңейтеді.
Сонымен, бақылау жүргізу – серуеннің басты құрамдас бөліктерінің бірі. Оқыту әдістерінің бірі болып табылатын серуен баланың жан-жақты дамуында үлкен рөл атқарады. Бақылау жүргізу барысында заттық түсініктер жинақталып, ұғымдар қалыптастыруға қажетті материал береді. Бақылау жүргізу балалардың санасын жаңа біліммен байытады, оны қоршаған әлемді біртіндеп танып білуге жол ашады. Бақылау жүргізудің мәні балалардың заттар мен құбылыстарға ойлана қарауы, олардың негізгі және жанама қасиеттерін айыра білуі, айналада болып жатқан өзгерістерді байқап, олардың себептерін түсіне білу икемділіктерін қалыптастыруы болып табылады.
Балаларды табиғаттағы маусымдық өзгерістермен, ересектердің еңбегімен, ауладағы жаңа еңбек түрлерімен таныстырып, жаңа әрекет ету әдістерін көрсету мақсатындағы серуен үстіндегідей тәсілдер пайдаланылады: сұрақтар, жұмбақтар, салыстыру, тексеру әдістері, көркем сөз оқу, бірақ серуен кезінде балаларға әртүрлі тітіркендіргіш жағдайлар әсер ететінін ескере отырып, бақылаулар қысқа мерзімде өткізіледі және неше рет қайталанып отырады.
Серуен кезінде жекелей бақылаулар жүргізіледі. Мұнда балалардың дербес ойлау дағдыларын дамытып, жаңа нәрсені байқай білуге, өздерінің тәжірибесін қолдануға үйрету маңызды болмақ. Ол үшін балалардың дербес бақылау жүргізуін қолдап, сұрақтар мен түсініктер беру, бақылау әдістерін үйретіп отыру керек.
Балаларды белсене ойлау әрекеттеріне, жергілікті жерде әртүрлі бағдарлау жүргізу қимылдарына, жаңадан ие болған білімдерін жүйелеп, бұрынғы білімдерін пысықтауы үшін ұсынылатын нысандарды тексеру әрекеттерін санасында жаңғыртып отыруға жұмылдыру қажет. Мұндай жұмысқа көру, есту, иіс сезу, ол машығы мен дәм сезу түсініктерін кеңінен пайдалану қоршаған әлемді тереңірек танып білуге, себепші бола отырып, баланың санасында қызықты және ұмытылмас әсер қалдырады. Дидактикалық тапсырмаларды да серуеннің құрамдас бөлігі деп есептеу керек.
Балалардың шамасына лайық еңбек етуі ересектердің еңбегіне, қоршаған ортадағы жанды нысандарға бақылау жүргізу ісіне табиғи жолмен ұштасады. Олар өздерінің табиғатындағы белсенділігіне орай ересектермен бірлескен жұмысқа қосылуға тырысады, еңбек дағдыларын меңгеруіне қарай тең құқықты әріптес болуды қалайды, одан әрі өз бастамаларымен алуан түрлі табиғи материалдармен қызыға жұмыс істеп, олардың нәтижесінен қуаныш табады. Бір мезгілде еңбек және дидактикалық тапсырмаларды орындай отырып, балалар қызықты әрі пайдалы іспен айналысады. Нақ осындай емін-еркін жағдайда әрбір тәрбиеленуші жеке тұлғаның жағымды қасиеттеріне және құрдастарымен дұрыс қарым-қатынас жасау дағдыларына ие болады.
Жаңа іс-әрекеттермен айалысуға байланысты серуендеу үстінде баланың ересектермен және құрдастарымен жаңаша қатынас орнатуын қажет ететін мән-жайлар туындайды. Әр баланың тұлғалық қабілеттері жедел қалыптаса бастайды.
Баланың өз бетімен ойнауы кезінде педагог оларға белгілі бір нәрселерді айтып, көрсетуі, бір-екі баламен олардың қызығушылықтары туралы пікір алысу, жеке ойын-сауық ұйымдастырып, кейбір топтардың өздері байқаған әдеттен тыс құбылыстары мен оқиғаларын бақылап көруі мүмкін. Ең бастысы – серуеннің балаларды жалықтырмайтындай болып ұйымдастырылуын қамтамасыз ету.
Серуен қызықты өту үшін тәрбиеші оның барысында өлең, жұмбақ, мақалдар, ойын тапсырмалары мен тәсілдерді тиімді пайдалану қажет.
