Балалар бакчасында әдәп-әхлак тәрбиясе
Балалар бакчасында әдәп-әхлак тәрбиясе – бу әти-әниләр һәм тәрбиячеләрнең җаваплы һәм мөһим эше. Кечкенә вакытта балаларның шәхес булып формалашуы, әхлак кыйммәтләрен үзләштерүе шул мизгелләрдән башлана. Әти-әниләрдән һәм укытучылардан зур сабырлык, тырышлык һәм аңлашу таләп ителә. Ниндингез әхлак, әдәп нормалары, балаларның холкы формалашу принциплары турында белемнәр туплаулары мөһим.
Гаиләдә әхлак тәрбиясе, балачак дөньясында мәктәпкәчә белемнең нигезе булып тора. 2 яшькә кадәр балалар күбесенчә гаиләләрдә тәрбияләнә, шул вакытта әти-әниләре, әби-бабалары аларга әдәп кагыйдәләрен өйрәтәләр. Аларның үз-үзе белән тота белүе һәм аралашу күнекмәләре формалаша. Тәрбия прогрессив үсештә, һәм балаларны начар гадәтләрдән саклау өчен әһәмиятле.
Тәрбия концепциясе балалар бакчасында да киң колачлы. Балалар дөньяны яңача күз алдына китерәләр, төрле процедуралар һәм уеннар аша әхлак кыйммәтләрен өйрәнәләр. Әхлак тәрбиясен бирү, коллективта, шәхес арасында үз-ара хөрмәт формалаштыру, социаль һәм иҗтимагый сыйфатлар инкубацияләү – бик мөһим аспект. Сыйфатлы тәрбия максаты – балаларны физик һәм рухи яктан камилләштерү, рухи кыйммәтләрне формалаштыру.
Ул тик балалар бакчасында гына түгел, ә киресенчә, гаиләдә дә дәвам итәргә тиеш. Ата-аналар балалар белән бергә матур әдәбият укып, сюжетлы уеннар уйнарга, әхлак нормаларын өйрәтүче мөһим моментларны кулланып, ярдәм итәргә тиешләр. Өйдә әхлак тәрбиясе белән беррәттән, балалар бакчасында да укучыларның социаль адаптациясе мөһим. Моны тормышка ашыру өчен бергәләп тырышу таләп ителә. Бу, чыннан да, балаларны кешеләр арасында яхшы мөнәсәбәтләр булдырырга, дуслык, игътибар дәрәҗәсен күтәрергә кирәк.
Балалар бакчасында әдәп-әхлак тәрбиясе
Балаларныкечкенәдәнинсафлы, әдәпле, тәрбиялеитептәрбияләү – әти-әниләрнеңҗаваплыһәмизгебурычы. Үз-үзеңнетоту, аралашукүнекмәләребирүгаиләдә, балаларбакчасындабашлана. Тәрбия – ата-аналарның, тәрбиячеләрнеңзуросталыгын, тырышлыгынһәмтүземлегенталәпитәторгандәвамлыэш. 2 яшькәкадәргебалаларкүбесенчәгаиләдәтәрбияләнә. Димәк, әдәплелек кагыйдәләре өйдәәти-әни, әби-бабайтарафыннанөйрәтелә. Буэшата-аналарданзуртырышлыкһәмсабырлыктәлап итә. Балаларга “алайярамый”, “болайэшләмә” дипөзлексезтукып, кисәтепторуларгынауңайнәтиҗәләрбирми. Әхлактәрбиясебирүэзлекле, даимиалыпбарылыргатиеш. Гаиләдәнигезитепсалынганбалаларбакчасындатагын да үстерелә, камилләштерелә. Тәрбияэшекешелекҗәмгыятебарлыккакилгәннәнбирлеяши. Тәрбия иҗтимагый күренеш. Тәрбияэшеннеңстратегикмаксаты, асылда, бала шәхесенеңбарлыкэчкетабигыйкөчләренхәрәкәткәкитерүдән, аны физик һәмрухияктанәзерләп, яңаҗәмгыятьшартларындаинтелектуаль – әхлакыйшәхесбуларакэшитәалучыиреклеберзатитеп тәрбияләүдән гыйбрәт. Рухиярлылыкәхлаксызлыктудыра. Әхлаксызҗәмгыятнеңкиләчәгеюк. Шуңа күрә бала кечкенәбулгандаүкәхлактәрбиясенәигътибарбирергәдипсаныйбыз. Яхшыныяманнан, яманныяхшыданаерабелүтәрбиясекешедә яштән үк тәрбияләнә.
Балаларныңсоциаль-шәхсиүсеше “Балаларбакчасындатәрбияһәмбелембирүпрограммасының” “Бала һәм әйләнә-тирә дөнья”, “Әхлак тәрбиясе”, “Хезмәттәрбиясе”, “Культура-гигиениккүнекмәләртәрбияләү” бүлекләрендәачыклана. Балаларның предмет тирәлегеһәмҗәмгыятьтормышыкүренешләребеләнтанышулары “Бала һәм әйләнә-тирә дөнья” бүлегендә тәкъдим ителә.
Предмет тирәлегеһәмҗәмгыятьтормышындагыкүренешләрбеләнтанышубалаларбакчасындаберенчекечкенәләртөркеменнәнбашланаһәмбалаларныңбелемнәреелдан-ел тирәнәйтелә бара. Мәсәлән, беренчекечкенәләртөркемендә бала әйләнә-тирәдәге предметларныңисемнәрен, аларныңформасынөйрәнсә, икенчекечкенәләртөркемендә бала предметныңкулланылышыбеләнтаныша. Уртанчылартөркемендәинде бала төрлехезмәтэшчәнлегевакытындакулланылаторганпредметларныаерыргаөйрәнә: мәсәлән, эшләгәндә, рәсемясаганда, уйнагандакирәкбулаторган. Зурлартөркемендә бала предметныңниндиматериалданэшләнгәнбулуын аңлатырга, предметныңнәрсәдәнэшләнгәнбулуынакарапаныңныклыгы, предметныңүзлекләреһәмсыйфатларытурындафикерйөртергә өйрәнә. Мәктәпкә хәзерлектөркемендәисәбалаларпредметларныңкайдаһәмничекясалуыхакындаөйрәнәләр.
Әхлактәрбиясебирүбалаларбакчасыныңбарлыктөркемнәредәдә, барлыктөрбалаларэшчәнлегебарышында да тормышкаашырыла. Әхлак тәрбисебирүнәтиҗәсендәбалаларда:
-әйләнә-тирә дөньяга карата уңайкараштәрбияләнә;
-гаиләсенә, туганягына, туганавылына, туганиленәмәхәббәттәрбияләнә;
-коллективтаүзарамөнәсәбәтләр, үз-үзеңнекультуралытотукүнекмәләре, бергәләпуйнауһәмэшләүосталыгы, үзеңнең һәм башкаларныңэшләгәнэшләренгаделбәяләүсәләтеформалаша;
– социаль-иҗтимагыйсыйфатлартәрбияләнә.
Шуңа күрәтәрбиячеһәрбалагахөрмәтбеләнкараргатиеш, балаларныңбер-берсе беләнэмоциональ-уңаймөнәсәбәттәаралашуныоештырабелергәтиешдипсаныйбыз.
Әхлактәрбиясебурычларыберенчекечкенәләртөркеменнәнбашлаптормышкаашырыла. Бутөркемдәбалаларгааларныңҗенесбуенчааерымлаутурындабашлангычмәгълуматбирелә: малайларкыскачәчлебула, аларкүлмәк, чалбар, шорты кияләр, ә кызларозынчәчлебулалар, алар бантик тагалар, матур, чәчәкле күлмәк кияләр. Икенчекечкенәләртөркемендәбубелемнәртирәнәйтелә: малайларкүбрәк машина, туп беләнуйнылар, ә кызларкурчакбелән, малаларкөчлерәк, кыюракбулалар, ә кызларкөчсезрәк. Уртанчылартөркемендәиндемалайлардакызларга карата, ә кызлардамалайларга карата хөрмәттәрбияләнәбашлый. Зурлартөркемендәмалайларныкызларга карта игътибаркүрсәтергәөйрәтәләр: кызларгаурындыкалыпкилергә, аларгабулышлыккүрсәтергәһәмбашкалар. Кызлардаисәтыйнаклыктәбияләргә, әйләнә-тирәдәгеләрнекайгыртырга, малайларкүрсәткәнигътибарга рәхмәт әйтергә өйрәтергә кирәк. Мәктәпкәчәәзерлектөркемендәмалайлардаһәмкызлардаүзҗенесевәкилләренәхасбулгансыйфалартәрбияләүнедәвамитәргәкирәк: малайлардакызларгабулышу, ярдәмчеллек, урынбирү, ишектәнчыккандаалданүткәрүсыйфатларын, ә кызларда – тыйнаклык, кайгыртучанлык, пөхтәлеккебексыйфатларны.
Ата-аналаргагаиләдәбукүренешләрне тәрбияләргә киңәш ителә. Аларнышулайүктөрлематурәдәбият, сюжетлы ролле уеннарашабирүмөһим. Мәсәлән: без үзебезнеңтөркемдәгеата-аналаргашундыйкитаплартәкъдимитәбез: “Иңматурсүз”, “Гөлбакча”, “Уйный-уйный үсәбез”, “Тел күрке – сүз”, “Тел дигәндәрья бар”, шулай ук бу китапларны төркемдә режим моментларында актив кулланабыз. Аларның эчтәлеген сөйлибез, морален аңлатабыз. Ә сюжетлы-ролле уеннар, мәсәлән, “Гаилә” уеныныдагаиләмөнәсәбәтләре, әти-әниләргә хөрмәт тәрбияләнә, ә инде “Кибет”, “Ветеринар клиникасында”, “Яшелчә кибетендә”, “Аптека” һәм башка уеннарда олыларга хөрмәт, сөйләшкәндә ягымлы сүзләр кулланырга өйрәтәлә.
Шулай итеп, безнең балаларыбыз инсафлы, тәртипле һәм әдәпле булсын өчен, киләчәктә тормышлары якты, матур, күңел тынычлыгы булсын өчен аларны кечкенәдән үк бу әйберләрне өйрәтеп үстерү төп максатларыбызның берсе. Максатларны тормышка ашыру- ата-аналарның һәм тәрбиячеләрнең зур тырышлыкларын тәләп итә торган эш.
