Дьенеш логикалық блоктары: балаларға математика үйретудің жаңа тәсілі

Кіріспе
З олтан Дьенеш – ол ұлы венгерлік математик, психолог және педагог, ол стандарттық түсінікті өзгерткен адам, яғни математика қызықты ғылым емес деп саналады және шығармашылықтан алыс. Дьенеш әдістемесі мектеп жасына дейінгі және ересек жастағы балаларға ойын нысанында түрлі математикалық түсініктерді игеруге көмектеседі, сонымен қатар бала үшін маңызды психологиялық процессті дамытады. Золтан Дьенеш, өзінің мол педагогикалық тәжірибесіне сүйене отырып және психология саласында зерттеулер нәтижесімен, математиканы оқып үйренудің 6 кезеңінің теориясын әзірледі және логикалық блоктар мен ойын құралдары түрінде тиімді көрнекі материалдарды жасап шығарды. Дьенеш жүйесі балалардың шығармашылық пен зияткерлік нышандарын белсенді дамытуда ата – аналар мен педагогтарға көмектеседі.Математикалық түсініктерді оқып үйренудің алты кезеңінің авторлық теориясы. Золтан Дьенештің өмірі әр уақытта педагогикалық әрекет пен математиканы терең оқып үйренуге тығыз байланыста болған. Педагог барлық жастағы балалар математиканы жеңіл және қызықты оқып үйренуге көмектесетін әдістемені әзірлеуге құлшынды.Тәжірибелік ұстанымы және жас ерекшелік психология білімі негізінде Дьенеш барлық жас санатты балалармен математиканы оқып үйрену бойынша авторлық бағдарлама жасады,осылай ол оның жүйесінің іргетасы болып шықты. Педагог авторлық әдістемеде ата – аналарға, педагогтарға түрлі логикалық ойындарды, дамытушы оқу құралдыры мен қызықты математикалық тапсырмаларды қолдануды ұсынады.Берілген педагогикалық құралдар баланың математикалық сабақтарға деген қызығушылығын ынталандыру үшін керекті. Золтан Дьенеш математиканы оқып үйренудегі алты кезең туралы теорияны әзірледі және тәжірибеде мақұлдады.Жүйе авторы математикалық түсініңтің бірінші кезеңін «еркін ойын» - деп атады.Оның мәні, бала педагогтан кез – келген тапсырма алады, оны сыналар мен қателер көмегімен нұсқаларды абыл – сабыл іріктеуге жүгіне, жылдам шешуге тырысады.Берілген кезең баланы тапсырмамен таныстырады, оны ол табысты орындау керек.Осы сәттен бастап баланың оқып үйрену кезеңі басталады.Берілген тапсырманы шешудегі көптеген талпыныстардан кейін, баланы «ойын ережесі» атты екінші кезеңге жатық ауыстыру жүзеге асырылады.Ережені оқып үйрену Золтан Дьенешүшін маңызды үйрету сәті деп саналады, яғни бала ойын ережесінің білімінсіз берілген тапсырманы басынан аяғына дейін шеше алмайды.Ережеде балаға деген ең маңызды ақпарат бар, оны педагог балаға жеткізуге тырысады.Үшінші кезеңде салыстыру процесі жүргізіледі.Ересек адамдар мен балалар біріге жұмыс үшін бірнеше математикалық тақырыптарды қолданғаннан кейін, берілген ойынның мазмұнын салыстыру кезеңі басталады.Әдістеме авторы баланы ұқсас ережелермен сипатталатын ойындарды ойнауға үйретуге, ата – аналарды және педагогтарды шақырады, бірақ бұл ретте түрлі дидактикалық материалдар қолданылады.Мысалы, бір тапсырманы блоктарда ойнауға болады, сосын геометрикалық пішіндерде, түймелерде немесе қояндарды оюда.Нәтижеде бала дәл осы уақытта немен ойнап отырғанына тәуелсізде, ол өз әрекеттерінің дұрыс алгоритміне жетуі тиіс.Бұл кезең балада ойлау абстрактісін дамытады.Төртінші кезең балаға ойын барысында санның абстракті мәнін қабылдауға көмектеседі. Золтан Дьенеш көзбен көруді дамыту үшін түрлі бейнелі диаграммаларды, ойын мен кестелер карталарын қолдануды ұсынады.Бесінші кезеңде бала түсінуге көшеді, яғни екі және көп адымдар топтамасы бір нәтижеге әкеледі.Жүйе авторы осы кезеңдісимволдық деп атаған.Ойын карталарын сипаттау үшін түрлі белгілер түрінде арнайы тілді қолдану керек.Бала ойын процесінде өзіндік белгілік жүйесін құрады.Қорытынды кезең барлық аталған кезеңдерден ұзақ болады.Алтыншы кезеңде ойын карталарының түрлі нұсқада сипаттамалары беріледі, керекті логикалық нәтижеге жеткізетін арнайы ережелер анықталынады.Бала педагогпен бірге аксиома мен теория түсінігінің мазмұнын зерттейді,сонымен қатар аксиомадан теоремаға көшетін ережелерді үйренеді.Көптеген ересек адамдар, бала түсінігінде математикалық түсініктер теориясын оқып үйрену түсініксіз және күрделі деп санайды. Золтан Дьенеш осы теорияны үш жастан сегіз жастағы балалар үшін,олардың тәндік және жас ерекшеліктерін ескере отырып құрды.Осыған байланысты, ол балалармен тәжірибелік сабақтарда аса қызығушылықпен және жеңіл қабылданады.Ересек адамдар үшін басты міндет – шыдамдылық, әдістеменің ерекшеліктерін түсіну, сонымен қатар көрнекілік материалдарды қолдануға үйрену.Нәтижесінде балалар жоғары деңгейдегі күрделі математикалық тапсырмалар мен жаттығуларды жеңіл және жылдам шешеді.Дьенеш логикалық блоктар ойынын Золтан Дьенеш логикалық блоктар әзірлеген,олар балаларды математикалық негізін жеңіл ойын нысанында оқытып үйретуге көмектеседі.Берілген оқу құралыды баланың үш жасынан бастап қолдануға ұсынылады. Логикалық блоктар балаларды түрлі түстермен, нысаны мен көлемін түсінуге таныстырады.Дьенеш блоктарымен ойнауда, балада логикасы, зейіні, қиялы, есте сақтауы және маңызды психологиялық процестері белсенді дамиды.Авторлық дидактикалық материалмен жұмыс барысында балада түрлі заттық әрекеттерді орындау дағдылары қалыптасады, тілі дамиды, сараптау, жалпылау, салыстыру, алынған ақпаратты жинақтау ептілігі дамиды, сонымен қатар шығармашылық қабілеттері ашылады.Ойын үшін жинақта 48 логикалық блоктар кіреді, олар нысаны, түсі, жуандығы және көлемі жағынан айырмашылықта.

Дьенеш блоктары негізгі геометриялық пішіндер түрінде берілген:шеңбер, тікбұрыш, шаршы, үшбұрыш, сары, қызыл және көк түсте боялған. Геометриялық пішіндер үлкен және кішкентай өлшемде орындалған, сонымен қатар жіңішке және жуан пішіндер түрінде.
Белгілер:

Шеңбер- Үшбұрыш- Төртбұрыш-

Т іктөртбұрыш-

сияқты төрт геометриялық фигуралардың формаларын білдіреді.

геометриялық фигуралардың түсін білдіреді.

Салынған Формасыз заттар: үй (көп терезелі) -үлкен дегенді білдіреді. Салынған
үй( 2 терезе) -кішкентай дегенді білдіреді.

Салынған адам: - жіңішке дегенді білдіреді. -қалың дегенді білідреді.

Жинақта геометриялық пішіндер бірдей параметлі болмағаны маңызды.Блоктармен ойынға кірісер алдында, баланы берілген дидкатикалық құралмен алдын – ала таныстыруды ата – аналға Золтан Дьенеш кеңес етеді.Бала алдына жинақты жайғастырыңыз да, оған толық еркін әрекет беріңіз.Ол оларды теріп шыға, сипап сезіне, қолында ұстай және олармен ойнай алады.Бейімделу кезеңінен кейін, балаға кішігірім тапсырманы орындауды ұсыныңыз.Мысалы, баладан берілген материалдардың ішінен тек көк пішіндерді теріп алуды немесе көлемі және жуандығы бойынша пішіндерді бөлуді сұраңыз.Осындай тапсырмалар балаларды математикалық түсініктің негізімен таныстырады. Золтан Дьенеш блоктар негізінде көптеген математикалық ойындар әзірлеген.Дидактикалық жинаққа нақты нұсқаулық берілген, оның беттерінде авторлық әдістемесінің мәні мен жаттығулар және ойындардың нұсқалары сипатталған.Олардың кейбіріне нақтылы тоқталайық: Бала алдына ата – анасы үштен аса түрлі пішіндерді жайғастырады.Бала пішіннің негізгі қасиеттерін мінездеп, оларды жаттап алуы керек.Әрі қарай бала теріс айналады, ал ересек адам пішіндер орындарын ауыстырады, бір пішінді алып тастайды немесе бір пішінді жаңа пішінмен ауыстырады.Баланың міндеті пішіндермен қандай өзгеріс болғанын білу.Барлық оқу құралын педагог тығыз маталы қапқа салады.Бала сипап – сезу арқылы қаптан тек барлық үлкен немесе барлық кішкентай пішіндерді алып шығуы керек.Ата – аналар жоғарыда айтылған тапсырмаға ұйқас жаттығудың түрлі нұсқаларын ойлап табуға болады.Тізбекті баламен жалғастырыңыз, блоктарды көлемі, түсі, жуандығы немесе нысаны бойынша алмастырып отырыңыз.Мысалы:көк, қызыл, көк және т.б.Баламен тізбекті жайғастырғанда, көлемі бойынша, нысаны және түсі бойынша түрлі және керісінше ұйқас пішіндер қатар болғандай етіп орналастыру керек.Ересек адамдар жаттығулардың көптеген нұсқаларын құруға болады,олар балаға салыстыру, сараптау және синтездеу ептілік машықтарын игеруге көмектеседі.Балаға әр пішінге көлемі, нысаны, түсі және жуандығы бойынша жұбын табу керек.Мысалы,үлкен көк түсті үшбұрыш жұбына кішкентай көк үшбұрышты алады және т.б.Бала алдына ата – аналар сегіз блокты жайғастырады және олардың бірінің астына кесілген сурет немесе тиын түрінде қойма жасайды.Бала қойманы тез табуда, ересек адамдарға түрлі жетекші сұрақтарды қояды.Бұндайда ата – аналар жауапты бір сөзбен ғана айта алады:иә немесе жоқ.Барлық алынған ақпаратты саралап болғаннан кейін, бала қойма орынын табады.Ойын барысында ересек адамдар баламен рөлдерімен ауысады:ересек адамдар қойма орынын табады, ал бала жетекші сұрақтарға жауап береді.Тығыз матадан жасалған қапқа педагог бір пішінді тығады, ал бала жетекші сұрақтар көмегімен және алынған жауаптар бойынша тығылған блоктың нысаны, көлемі, жуандығы және түсі туралы табады.Бір – бірінен арақашықтықта екі блок және үш блок жайғастырылады.Әрі қарай блоктар қай жағынан көп, қай жағынан аз екенін балаға салыстыру ұсынылады.Осыған орай баладан берілген блоктарды қалай теңестіруге болатынын сұрауға болады. Педагог қатарда алты түрлі пішіндерді жайғастырады.Баланың міндеті, пішіндер астында қарама – қарсы пішіндер жатқандай етіп, төменгі қатарды қалыптастыру керек .Олар түсімен, көлемімен немесе нысандарымен айырмашылықта болуы мүмкін.Арнайы кестелерде, оларда қойылған пішіндерімен дұрыс блоктарды таңдап алу керек, олар қатарды аяқтайды.Дидактикалық материалдар көмегімен баламен «Домино» ойнауға болады.Бұл үшін барлық пішіндер ойыншылар арасында тең бөлінеді.Әр ойыншы кезекпен жүреді. Егер балада керекті пішін жоқ болса, онда ол жүру жолын келесі ойыншыға береді.Кімде пішіндер қалмаса, сол жеңімпаз аталынады.Бала арнайы сызба – суреттер көмегімен түрлі заттардың жазықтықты бейнесін қояды.«Жинау» ойынында анасы қорапқа барлық тікбұрышты блоктарды салады, ал бала – барлық қызыл.Сосын анасы барлық үлкен блоктарды жинайды, ала бала – тек жіңішке пішіндерді және т.б.Дьенеш блоктары тиімді дидактикалық материал болып саналады,ол өзінде құрастыру элементтері мен дамытушы ойындарын сәтті үйлестіруде.Логикалық блоктармен жұмыс процесінде балалар алдымен бөлу және пішіндерде бір ғана қасиетті дерексіздендіру машықтарын алады:түсі, жуандығы, көлемі және нысаны.Бірер уақыттан кейін, балалар жоғары деңгейлі күрделі тапсырмаларды орындайды.Осымен бірге заттың екі және көп қасиеттері зейінгеалынады.Логикалық блоктармен тапсырма жұмысының қолайлығы үшін, ата – аналарға үш нұсқа берілген,олар түрлі деңгейлі күрделілігімен айырмашылықта.Логикалық блоктар ойынының нәтижесі педагог немесе ата – аналардың кәсіпқойлылығы мен баланың жекешілді ерекшелігіне байланысты. Золтан Дьенеш ересек адамдарға жұмыс барысында баламен ынтымақтастықта болуды ұсынады, оның әрекетін сынамау және өз қатесін өзі түзетуге мүмкіндік беру.Дьенеш жүйесіндегі құрсаулармен ойындармен Золтан Дьенеш құрсаулармен логикалық ойындар әзірлеген, олар балаларда логикалық ойлауларын және кеңістікте бағдарлау қабілеттерін өте дамытады.Ойын алдында балаға негізгі терминологияны түсіндіру керек – құрсаудың«ішінде»және «сыртында».Бұл мақсат үшін, ата – аналар екі стандартты құрсауды пайдаланады, олар бір – бірінен түстерімен айырмашылықта,мысалы,күлгін және жасыл,оларды кез – келген қатты жерге орналастырады.Әрі қарай балаға келесі аспектілер түсіндіріледі:жазықтықтың қай бөлігі екі құрсаудың ішінде орналасқан; күлгін құрсау ішінде, бірақ жасыл сыртында;жасыл ішінде, бірақ күлгін құрсау сыртында;екі құрсау сыртында. Золтан Дьенеш педагогтар мен ата- аналарға бір, екі және үш құрсаумен ойнауды ұсынады.Кейбір ойындар мазмұнын нақты қарастырайық. Бір құрсаумен ойынға логикалық блоктар мен құрсауды дайындау керек.Әрі қарай балаға құрсау ішіне тек сары түсті блоктарды салуды ұсыныңыз, ал құрсау сыртына қалған блоктарды.Ақпаратты бекітуде келесі сұрақтарды қоюға болады:Құрсау ішінде қандай материалдар жатыр? (Сары).Құрсау сыртында қандай блоктар жатыр? (Сары емес).Ойын процесінде балаға логикалық блоктардың негізгі түсін өзінді таңдауға мүмкіншілік етіңіз.Екі құрсаумен ойынға логикалық блоктар мен құрсауларды дайындау керек,олар күлгін және көк түсте айырмашылықта болу керек.Қатты жазықтықта құрсауларды орналастыру керек, олардың қиылысуынан кейін жалпы бөлік болу керек.Әрі қарай балаға құрсаудың түрлі аумағына тұруды ұсыныңыз,сонымен қатар сөздерді айтуға:құрсаудың ішінде және сыртында.Мысалы,күлгін құрсау ішіне тұр, бірақ көк құрсау сыртына немесе екі құрсау ішіне тұр.Сосын бала екі құрсау ішіне логикалық блоктарды жайғастырады.Мысалы,күлгін құрсау ішіне барлық көк блоктарды жайғастыру керек, ал сары ішінде – шеңбер пішінді блоктарды.Осы ойындағы блоктар екі негізгі қасиет бойынша анықталынатынын айтып кету керек:түсі және нысаны.Аса күрделі деңгейлі ойын, ол үш құрсаумен ерекшелінеді.Бұл берілген ойында балалар блоктарды үш белгілері бойынша сұрыптауды орындайды.Ойын үшін сегіз облыс болғандай құрсаулырды орналастыру қажет.Әрі қарай бала мен ата – аналар құрсауға қатынасы бойынша түсімен ерекшеленетін берілген облыстарды атайды.Мысалы,жасыл және қызыл құрсау ішінде, бірақ күлгін құрсау сыртында немесе үш құрсау ішінде.Облыстармен таныстырғаннан кейін, ересек адамдар балаға құрсауларда заттарды орналастыруды ұсынады:қызыл түсті құрсау ішіне шаршы пішінді блоктарды жайғастыр, күлгін түсті құрсау ішіне – үлкен көлемді блоктарды, жасыл ішіне – сары блоктарды.Материалды қайталау мен бекітуде, балаға құрсаулар ішіне орналасқан материалдар бойынша қосымша сұрақтарды қою керек.Құрсаулармен ойындар балаларға зейіндерін, есте сақтауларын, бейнелі ойлауларын дамытуға көмектеседі және те сараптау мен синтездеу операцияларына үйретеді.Дьенеш логикалық пішіндерімен ойындар Дьенеш жүйесінің негізінде түрлі жас санаты үшін көптеген құралдар әзірленген.Дьенеш логикалық ойындарын үш жастағы балаларда және бірінші сынып оқушылары да ойнай алады.«Кәне бірге ойнайық» жинағына жазық логикалық пішіндер енгізілген, олар Дьенеш блоктары мен қасиеттер белгілерімен арнайы карточкаларды қайталайды.Дьенеш логикалық пішіндері балаларды негізгі геометриялық нысандармен және көлемдермен таныстырады.Жеңіл ойын нысанында, балалар, алынған ақпаратты кодтауға және кодсыздандыруға үйренеді, саралау мен синтездеуді жүзеге асырады, сонымен қатар балаларда маңызды психологиялық процестер мен креативті ойлаулары дамиды.Белгілермен карточкалар көмегімен балалар математикалық белгілерді қолдану машықтарын игереді және белгілер жүйесін оқып үйренеді.Ата – аналар мен педагогтар үшін бүгінде Дьенеш пішіндерімен және белгілерімен көптеген ойын нұсқалары берілген.Сонымен қатар балаңыздың жекешілді ерекшелігін есепке ала, ойынның өзіндік нұсқаларын ойлап табуға болады.Бірнеше логикалық пішіндер мен белгілері бар карточкалармен ойындарды қарастырайық.«Шыршаны моншақпен безендірейік» ойыны реттік санауға үйретеді, сызбаларды талдау ептіліктерін іскерілетеді, сонымен қатар баланың абстракті ойлауын дамытады.Жұмыс үшін шырша бейнесін, логикалық пішіндерді және белгілері бар карточкаларды дайындау керек.Ойын мақсаты: шыршаны бес қатар моншақпен безендіру.Әр қатарда үш моншақ саналады.Карточкадағы сан жіптің реттік нөмірін белгілейді.Шыршаны жоғарыдан төмен безендіру керек.Сызба бойынша бірінші қатарды моншақтармен безендіру керек.Мысалы, үлкен көк шеңбер, кішкентай көк үшбұрыш және үлкен көк шарша.Ұқсастығы бойынша қалған моншақтарды орналастырамыз.Осыған орай штрихталған шеңбер жіптегі моншақтың орынын көрсетеді.«Дүкен» ойыны балаларда өз таңдауларын дәлелдеуге, пайымдауға, дәлелімдеу ептіліктерін дамытады.Ойын процесінде логикалық пішіндер мен түрлі заттар суреттерімен карточкалар қажет.Бала өзіне ойыншықтар дүкеніне келгенін елестетеді.Тауарды сатып алу үшін, арнайы ақшаны қолданады – логикалық пішіндер.Бір купюраға тек бір тауар ғана сатып алынады.Сатып алу ережесі, тек бір логикалық пішіннің қасиеті бар ойыншықты сатып алуға болады.Ойыншықты таңдау бойынша бала үшін ата – анасы тапсырманы күрделендіруі болады.Мысалы,ойыншықты сатып алуда, логикалық пішіннің екі қасиетін есепке алу.«Суретшілер» ойынында балаларды заттар қасиетін салыстыруға үйретеді және эстетикалық қабілеттерін дамытады.Ойын үшін алдын – ала логикалық пішіндер мен суреттің арнайы эскиздерін және суретті безендіру үшін қосымша бөліктерді дайындау керек.Бала эскиз бойынша суретті салу керек.Бала мен ата – аналар біріге эскизді, қағазды, суретке керекті бөліктер мен логикалық пішіндерді таңдайды.Жұмыс процесінде бала, суретті дұрыс салуда көптеген ерекшеліктерді есепке алу керек.Мысалы, егер бөлік боялған болса, онда көлемді пішінді пайдалану керек.Бөлік сұлбасы жазықтықты пішінді қолдануды білдіреді.Сурет толығымен құрылған кезде, оны атау керек және онда не бейнеленгені жөнінде әңгімелеп беру керек.«Кәнекей бірге ойнайық» жинағы балалар ұйымында балалардың жекешілді өзінді білімдерін жетілдіруде және ұжымдық ойындарда қолдануға ұсынылады.Дьенеш жүйесінің артықшылығы Дьенеш жүйесі ата – аналар арасында, мысалы Никитинаның ойындар әдістемесі немесе Воскобович ойындары сияқты әлде қайда әйгілі емес.Берілген жүйе және оның көп функциялы дидактикалық материалы балаға, оның жасы мен дайындық деңгейіне тәуелсізде, бірден ұнап қалады. Логикалық блоктар балада ойлаудың түрлі бейнесін дамытуға көмектеседі, жаттығулар мен тапсырмаларды шешуде оның әлеуетін ашады.Егер баламен сабақтарда пішіндер мен Дьенеш блоктарын күнделікті қолданса, онда балада жеделді есте сақтауы және кез – келген заттың қасиетін мінездеу ептілігі қалыптасады.Жеңіл ойын барысында, бала заттар параметрлері мен геометриялық нысандарды оқып үйренеді.Балалар салыстыруды, ақпаратты сараптауға, керекті шешім қабылдауға математикалық үлгілер, логикалық тізбектер және қатарлар құруғаүйренеді.Осымен бірге Дьенеш блоктары қызықты сюжеттерімен,қойылған тапсырманың қызықты шешімдерімен ерекшеленеді.Дьенеш жүйесі балалардың креативтік, эстетикалық, зияткерлік қабілеттерін дамытуға мүмкіншілік жасайтын, тиімдіде және ізгілікті деп танылған.
Дьенештің логикалық жүйесі -жанама дидактикалық құрал.
Карточкаларды қолдану балалардың пішіндерді ажыратып, пішіндерден түрлі заттарды жасауға болатынын, модельдеп, әр нәрсенің сұлбасын жасауға үйренеді. Логикалық блок балалардың ойлау және іс-әрекет кезеңдерін дамытып, пішіндердің айырмашылығын білуге үйретеді. Бала бойында математикалық дайындық қалыптасады.
Затты түсіне, пішініне сәйкес сипаттауға үйренеді. Ұқсас заттарды салыстырып топтастыруға үйренеді. Заттардың ерекшелігін, қасиетін сезім мүшелері арқылы танып қиялдап әңгімелейді. Дьенеш блогын қолдану негізінде бала өзімдік жұмыс жасауды түсінеді және оны қолдануға тырысады. Өз ойын айта отырып заттардың құрамдарына қарап салыстыра білуі дамиды. Классификациялау және жалпылау әрекеттері дамиды. Логикалық әрекеттерге және операцияларға деген қабілеттілігі дамиды.
Әрбір пішін төрт түрлі қасиетімен ерекшеленеді: түсі, пішіні, өлшемі және жуандығы. Бұл жиынтықтың ерекшелігі: бірдей екі пішінді кездестірмейміз.
Логикалық (блок) жүйені ағаштан немесе пластикадан жасаған дұрыс. Жазық
логикалық блоктың пішіндерін картоннан, пластиктан жасауға болады. Логикалық блоктан басқа, бұл жұмысқа (5х5см) карточкалары қажет. Бұлардың түсі, пішіні, жуандығы, өлшемі -жүйеде (блокта) берілген қасиеттерге тән болуы керек. Карточкаларды қолдану балалардың пішіндерді ажыратып, пішіндерден түрлі заттарды жасауға болатынын, модельдеп, әр нәрсенің сұлбасын(схемасын) жасауға үйренеді.Бұл қасиеттер бала бойында осы пішіндермен ойын барысында дамиды. Карточкалар балаға көрнекі ойлау қабілетінен, көрнекі схеманы анық көруіне көмектеседі. Логикалық блок балалардың ойлау және іс-әрекет кезеңдерін дамытып, пішіндердің айырмашылығын білуге үйретеді. Бала бойында математикалық дайындық қалыптасады. Олар: ажырату,салыстыру,топтастыру, айырмашылығына қарай іріктеу және «немесе», «не» және деген логикалық ойлау қабілеттері дамиды.
Дьенештің геометриялық фигураларынан үйлерді, машиналарды, мұнараларды, ұяларды және т.б.жинастырғанда балалар үлкен танымдық маңыздылыққа ие болады. Балалардың геометриялық фигуралардың қасиеттерін қалай түсінгендерін тексеру үшін арнайы код енгізілді, ол графикалық жағынан геометриялық фигуралардың қасиеттерін суреттер арқылы көрсетеді. Бұл мақсатта тәрбиеші мектепке дейінгі балаларға профессор Семаденимен ұсынылған кодты пайдаланады.

Тақырыптың өзектілігі

Дьенештің логикалық жүйесі -жанама дидактикалық құрал.
Математика оқу іс әрекетінде карточкаларды қолдану балалардың пішіндерді ажыратып, пішіндерден түрлі заттарды жасауға болатынын, модельдеп, әр нәрсенің сұлбасын жасауға үйретеді.
Дьенеш блогын қолдануда бала бойындағы негізгі математикалық дайындық қалыптасады

• ажырату,

• салыстыру,

• топтастыру,

• айырмашылығына қарай іріктеу

• «немесе», «не», «және» деген логикалық ойлау қабілеттері дамиды.

Затты түсіне, пішініне сәйкес сипаттауға үйренеді. Заттардың ерекшелігін, қасиетін сезім мүшелері арқылы танып қиялдап әңгімелейді. Дьенеш блогын қолдану негізінде бала өзімдік жұмыс жасап, оны қолдануға тырысады. Өз ойын айта отырып заттардың құрамын салыстыра білуі дамиды. Классификациялау және жалпылау әрекеттері қалыптасып, логикалық ойлау қабілеттілігі дамиды. Бұл қасиеттер бала бойында осы пішіндермен ойын барысында дамиды. Карточкалар балаға көрнекі ойлау қабілетінен, көрнекі схеманы анық көруіне көмектеседі.
Әрбір пішін төрт түрлі қасиетімен ерекшеленеді: түсі, пішіні, өлшемі және жуандығы. Бұл жиынтықтың ерекшелігі: бірдей екі пішінді кездестірмейміз.
Дьенештің геометриялық фигураларынан үйлерді, машиналарды, мұнараларды, ұяларды және т.б.жинастырғанда балалар үлкен танымдық маңыздылыққа ие болады. Балалардың геометриялық фигуралардың қасиеттерін қалай түсінгендерін тексеру үшін арнайы код енгізілді, ол графикалық жағынан геометриялық фигуралардың қасиеттерін суреттер арқылы көрсетеді. Бұл мақсатта тәрбиеші мектепке дейінгі балаларға профессор Семаденимен ұсынылған кодталған карточкаларды пайдаланады.

Мектепке дейінгі жастағы баланы оқытып тәрбиелеуде қарапайым математикалық түсініктерін оқытумен олардың логикалық ойлауын дамытуының сабақтастықты қамтамасыз ету мәселесі өте өткір қойылып отыр. Мектепке дейінгі жастағы балалардың логикалық ойлау қабілеттерін, қиялын жүйелі ойлауға, шығармашылық қабілеттерін түрлі әдістер арқылы дамытуға түрлі әрекеттер жасау керек. Нәтижелерге жету үшін Дьенеш блогын пайдалануға болады.

Дьенештің логикалық жүйесі -жанама дидактикалық құрал.
Бұлардың түсі, пішіні, жуандығы, өлшемі -жүйеде берілген қасиеттерге тән болуы керек. Карточкаларды қолдану балалардың пішіндерді ажыратып, пішіндерден түрлі заттарды жасауға болатынын, модельдеп, әр нәрсенің сұлбасын жасауға үйренеді.
Логикалық блок балалардың ойлау және іс-әрекет кезеңдерін дамытып, пішіндердің айырмашылығын білуге үйретеді. Бала бойында математикалық дайындық қалыптасады. Олар: ажырату, салыстыру,топтастыру, айырмашылығына қарай іріктеу және «немесе», «не» және деген логикалық ойлау қабілеттері дамиды.
Затты түсіне, пішініне сәйкес сипаттауға үйренеді. Ұқсас заттарды салыстырып топтастыруға үйренеді. Заттардың ерекшелігін, қасиетін сезім мүшелері арқылы танып қиялдап әңгімелейді. Дьенеш блогын қолдану негізінде бала өзімдік жұмыс жасауды түсінеді және оны қолдануға тырысады. Өз ойын айта отырып заттардың құрамдарына қарап салыстыра білуі дамиды. Классификациялау және жалпылау әрекеттері дамиды. Логикалық әрекеттерге және операцияларға деген қабілеттілігі дами

Тәжірибенің негізгі мақсаты:

• Балалардың ойлау қабілеттерін, қиялын қарапайым математикалық түсініктерін Дьенеш блогы арқылы қалыптастыру,

• Сөздік қорларын, тілдерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.

• Балаларды геометриялық фигуралар және заттардың формасы мен өлшемімен таныстыру.

• Балаларда көрнекі –бейнелі ойлауды дамыту және ақыл –ой әрекетін қайта құрудың шарттарын, сөздік –логикалық ойлауға өтуін дамыту.

Міндеттері:

• Баланың танымдық қабілеттерін қалыптастыру.

• Заттардың пішінімен, санын, түсін, көлемімен,

қасиет ұғымдарын дұрыс түсіне, айтуға үйрету.

• Дьенеш пішіндерін қолдана отырып, Семадени белгілерін

дұрыс қолдана білуге жаттықтыру.

• Балалардың ақыл –ой қабілетін, өзбетінше ойлауын, ойлау операцияларын: талдау, біріктіру, салыстыруды, жалпылау қабілетін;

кеңістікті қиялды дамыту.
Күтілетін нәтиже:

• Пішін, көлем, түс, қасиет ұғымдарын меңгереді.

• Байланыстырып сөйлеу дағдылары қалыптасып,

ауызша сөйлеу формасын игереді.

• Логикалық ойлау қабілеттері арттады.

Бұл белгілердің пішіні квадрат карточкаларда (өлшемі 5х5см) салынады.Олардың әрбіреуіне фланель жапсырылады, фланелеграф тақтайында қолдану үшін.
Бұл белгілер арқылы балалар нақты геометриялық пішіндердің қасиеттерін бере алуы тиіс. Егер мысалға, қыз бала үлкен көгілдір, қалың үшбұрышты таңдаса, онда бұл жағдайда ол фланелеграфқа жапсыратын үшбұрышы бар карточканы алады да ауызша былай айтуға тиіс:
-Мен ұшбұрышты таңдағанымды білдіреді, себебі үшбұрыш көгілдір, тәрбиеші пішінін, сапасын білдіретін белгіні тауып қасына қоюға кеңес береді. Тәрбиеші балаларға өлшемді білдіретін төрт белгіні көрсетеді (үлкен,кішкентай) және қалыңдығын білдіретін ( қалың, жүқа) Балалар тез арада карточканың қайсысы «үлкен» қайсысы «кішкентай» дегенді білідіргенін түсінеді .
«Үлкен» деген мағынаны білдіретін карточка фланелеграфқа «жұқа» мағынасы бар карточканың қасына қойылады.
Енді бала фланелеграфқа қарап былай жауап береді: Үшбұрыш пішіні-түсі көк,көлемі үлкен және жұқа.

Бұл балалар үшін жаңа бір нәрсе болды. Олар таңдаған геометриялық пішін қандай екендігін «оқи алуға» мүмкіндік береді. Дәл осындай жағдай сары, қалың, кішкентай –шеңбер сияқты геометриялық пішіндермен қайталанады.

Дидактикалық ойынның мәні мынада болды: балалар қапшықтан алынған геометрия-
лық пішіндердің белгілерін «кодтауға» және «жазып алуға» тиісті болды.
Балалар белгілерді суреттеп уақыт алмау үшін тәрбиеші оларға көлемі 2,5х2,5см-ден 9 карточка дайындады. Балалар белгілермен еркін қолдануды үйренді. Бұл кейіннен «емес» болымсыздық белгісін енгізуге мүмкіндік берді. Ол суреттік кодта тиісті код
суретінің айқастыра сызып тастау түрінде көрсетіледі. Код белгісі мен «емес» болымсыздық сөзінің қатар қолданылуы оны код мәнін ашу қиындығын туғызатын жағдаймен байланысты болады. Бұндай белгіні түсіну үшін оған қарама-қарсы белгіні таңдап қолдану қажет. Ал егер таңдау екі белгі арасында жасалып жатқан кезде, мысалы: «үлкен»-«кішкентай», «қалың»- «жұқа» онда бұл жағдайда
-үлкен емес деген белгі - кішкентай дегенді
білдіреді.

- кішкентай емес деген белгі - үлкенді білдіреді

- қалың емес деген - жұқа дегенді білдіреді.

- жұқа емес деген - қалың дегенді білдіреді.

Болымсыздық белгілерін «Қандай кубик екенін тап» деген ойында қолдану жеңіл. Үстел басына бірнеше бала отырғызылады. Үстелдің ортасына коды бар алдын-ала дайындалған карточкалар қойылады. Жабық жәшікте көлем белгілері мағынасың болымсыздық белгілері орналасады. Мысалы:

-үлкен емес - кішкентай емес.

Ойында сондай-ақ, көлем сипаттамасының ені мағынасының болымсыздық белгілерін қолдануға болады. Мысалы: қызыл түсті, қалың емес, кішкентай емес ұшбұрыш.
Болымсыздық белгілері бар карточкалар бірінші қатарға қойылған соң оның астына қалыңдық пен көлемді білдіретін тиісті карточкалар қойылады.

Мысалы:

Болымсыздық белгілері қолданумен ойнатын ойынды қиындатуға болады. Егер болымсыздық белгісі түс сипаттамасымен байланысты болатын болса, ойын қиындай түседі. Бұндай жағдайда балаларға осыны түсінуге қиын болады .Мысалы: Тиісті карточкаларды таңдаған кезде және оларды оқыған кезде:
-қызыл емес,демек көкгілдір немесе сары
ж-көгілдір емес, демек қызыл немесе сары
-сары емес, демек қызыл немесе көгілдір
Карточкалар жиынтығы енді әрбір түсті жоққа шығару белгілерімен байиды. Бұндай қиындатылған ойынның нұсқасында карточканың мәнін тек қана арнайы бір түстің болымсыз формасын түсіндіру жеткіліксіз болады, мысалы: «қызыл емес» және оны үстелге қою .Себебі бұл көгілдір немесе сары түс те болуы мүмкін. Ойында тағы бір элемент қолданылады, мысалы мынадай сұрақ: сары түсті ме? Егер бұл сұрақтың жауабы жоққа шығарылса, онда анықталып жатқан геометриялық пішіннін түсі көгілдір,себебі ол қызыл не сары болмаса онда ол көгілдір болады. Бұл логикалық шешім болып табылады.Ойынның соңында ойынның кодтары бар суреттері мына ретімен салынады.

шеңбер көк жұқа үлкен
Бұл ойынды одан да қиындатуға болады. Бұндай ойында 4 түрлі геометриялық пішінді қолданумен ойналады. Осы ойында балалар 3 альтернативаға тіреледі: егер бұл геометриялық пішін шеңбер болмаса, квадрат немесе тіктөртбұрыш бола алады. Мысалы:

е гер

немесе онда немесе

Бұнда бір сұрақ қоймай бірнеше сұрақ қою керек, сонда геометриялық пішіннін формасы анықталады.Ойын мына түрде өткізіледі: Тәрбиеші алақанында кез келген пішінді тығып тұрады да, сұрақ қояды:
-Менің қолымда қандай пішін бар?
- Үшбұрыш емес пе?
-Жоқ.

Балалар өз алдарына карточканы қояды.

Бұл ойын арықарай дұрыс фигураны тапқанша жалғасады.
Қиылыспайтын жиынтықтардың пайда болуы. Геометриялық пішіндер қолданатын ойындар мектепке дейінгі балалардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға әртүрлі екі сипаттамасымен түсіндірілетін екі жиынтықтардың пайда болу дағдыларын қалыптастыруға арналады. Бұндай ойындар бір топ балалармен ұйымдастырылады (мысалы бір үстел басында отырғанда ) Кезекшілер логикалық геометриялық пішіндердің жиынтығын, суреттік коды бар карточкаларды және екі дөңгелекті дайындайды. Тапсырма былай беріледі: Екі дөңгелекті үстелдің ортасына бір-біріне жақын орналастыру қажет. Дөңгелектің біреуіне барлық сары түсті геометриялық пішіндерді салып, олардың үстіне «сары түсті» карточканы қою қажет. Ал қалған сары емес пішіндерді екінші дөңгелектің ішіне салып, оны «сары емес» карточкамен белгілеу керек.
Сары түстілер Сары еместер

Дьенештің логикалық блоктары

ҚАСИЕТТІК БЕЛГІЛЕРІ БАР КАРТОЧКАЛАР
Көптеген ойындарда Дьенеш блоктарымен және логикалық пішіндермен қасиеттік белгілері бар карточкалар қолданылады.
Баланы қасиеттік белгілермен таныстыруда барлық таңбалық мәдениет, математикалық белгілер сауаты, бағдарламалау және т. б. игерудегі маңызды баспалдақ. Карточкаларда блоктар қасиеттері шартты белгіленген (түсі, нысаны, көлемі, қалыңдығы)
Барлығы 11 карточка.
11 карточкалар терістеу қасиеттерімен, мысалы: қызыл емес. Қасиеттік белгілері бар карточкалар Дьенеш блоктары мен логикалық пішіндерге қосымша ретінде қолданып қана қоймай, сонымен қатар ойындар үшін дербес материал ретінде қолданылады, бүкіл әлемге танымал "мемори" сияқты.

ОЙЫН"ЖҰБЫН ТАП"
Материалы: Белгілері бар карточкалардың 2 жиынтығы (терістеусіз) 22 шт.
Мақсаты: Қасиеттер белгілерімен таныстыру, көріп есте сақтауларын дамыту.
Ойын сипаттамасы: Карточкалар араластырылады және қатарда 6 карточкадан және соңғы қатарда 4 карточкадан қағанағын жоғары қаратып жайғастырады.
Ереже: Бірінші ойыншы кездейсоқ екі карточканы аударады, егер карточкалар бірдей болса, онда оларды өзіне алады да, тағы бір рет ойнайды.Егер бірдей болмаса, онда барлығына көрсетіп, карточкада не бейнеленгенді есте сақтап, қағанағын жоғары қаратып, орындарына жайғастырады.Барлық балалар ойын жүрісін мұқият қадағалап отырады, өйткені қай карточка қайда жатқанын білу маңызды.Екінші ойыншы біреулеп екі карточканы алады да, бірінші ойыншы сияқты ол да ойынды жалғастырады.Жұпты карточкалары көп бала жеңімпаз аталынады.
ЛОГИКАЛЫҚ ТЕКШЕЛЕР
Материал сипаттамасы:қырларында блок қасиеттерінің белгілері бейнеленген5текше (көлемі, нысаны, түсі, қалыңдығы)және қасиетті терістеу белгілері,сонымен қатар санды текше (қырында 3 – 8 сандары) 
Материалдың педагогикалық мүмкіншіліктері:
Логикалық текшелер,карточкалар сияқты – белгілер түрлі бейнелі ойындарды ойлап табуда, балаларға көмектеседі,ал бұл ойындар,өз кезегінде алмастыру әрекетін және көрнекілі модельдеуде, кодтауда және қайта кодтауды игеру үшін пайдалы болады. Логикалық текшелерДьенеш блоктары мен логикалық пішіндер жиынтығында қолданылады.Логикалық текшелердің ерекшелігі – қасиетті таңдаудағы «кездейсоқ» мүмкіншілік
(текшені жоғары лақтыру),бұл балаларға үнемі ұнайды.

ЛОГИКАЛЫҚ ТЕКШЕЛЕР ЖӘНЕ ДЬЕНЕШ Б ЛОКТАРЫМЕН ОЙЫН НҰСҚАЛАРЫ
Дьенеш блоктары кез – келген заттарды алмастыру үшін тамаша материал. Кішкентай қызыл үшбұрыш блогы кішкентай қызыл үшбұрышты балыққа жеңіл айнала алады, ал үлкен көк шеңберлі блок Карлсонға арналған тәтті нан табағы бола алады.Дьенеш блоктары және логикалық текшелерді қолдана, балалармен түрлі ойындардың сценарийлерін ойлап табуға болады.
Мысалы: «Бағбаншы» ойынын ойнап, гүлзарларға әдемі гүлдерді отырғызайық.
Әр «бағбаншы» өзіне гүлзар таңдайды, үлкен түсті шеңбер және кезекпен логикалық текшені лақтырады.Оның гүлзарында өсетіндер: 3 үлкен, әдемі, бірақ үшбұрышты емес гүлдер.
Гүлзарлар былай болуы мүмкін:
-үлкен қызыл шеңбер,
-үлкен қызыл шаршы,
-үлкен қызыл тікбұрыш.
Сосын гүлдер өздерін таныстырады, өздері туралы әңгімелейді (түсі, нысаны, қалыңдығы бойынша),гүлзарға қалай келгендерін, өздерінің гүл өмірлік тарихы.... Барлық текшелерді лақтыру міндетті емес, яғни 4 белгісі мен анықталған санда блоктарды таңдауда. Қанша және қандай текше лақтыруда, алдымен балалармен келісіп алу керек. Ойында логикалық пішіндер (3 қасиетте) және логикалық блоктар (4 қасиетте) қолданылады.
ҚОНЖЫҚТАРҒА АРНАЛҒАН ТАҒАМДАР.
Материал: 9 қонжық бейнелері, қасиеттер белгілері бар карточкалар, логикалық пішіндер немесе Дьенеш блоктары.
ОЙЫН МАҚСАТЫ:
• заттарды бір – төрт қасиеттері бойынша салыстыру ептіліктерін дамыту
• сөздерді түсіну: "түрлі", "біркелкі"
• қасиеттерді терістеу түсінігіне жақындату.
Ойын сипаттамасы:
1 нұсқа: балаларға қонаққа қонжықтар келді. Қонақтарды немен тамақтандырамыз? Біздің қонжықтар тәттіге құмар және печеньені өте жақсы көреді, әсіресе түрлі түсті, түрлі нысанды. Бізге қандай материалды печеньеге «айналдыру» ыңғайлы?Әрине, блоктар және логикалық пішіндер. Кәне, қонжықтарды тамақтандырайық. Қыздар тамақтандырады. Печеньесол және оң табандарында тек нысаны жағынан айырмашылықта болу керек.
Егер қонжықтың сол табанында шеңберлі «печенье» болса, оң табанында шаршы немесе тікбұрышты немесе үшбұрышты(шеңберлі емес) болу керек.
Ал енді ұлдар тамақтандырады.Қонжықтар табанындағы печеньелер тек түсімен ғана айырмашылықта болады.
Одан әрі ойын шарты: печеньенің айырмашылығы екі белгі бойынша: 
түсі және нысаны,
түсі және көлемі,
көлемі және нысаны және т.б.
Ересек жастағы балалармен жұмыста «печенье» айырмашылықтары 3 – 4 қасиеттер бойынша мүмкінді. Бұл жағдайда Дьенеш блоктары қолданылады.Барлық нұсқаларда бала кез – келген блокты «печеньені» бір табанына таңдайды, ал екінші табанына тәрбиешінің ұсынысы, ереже бойынша таңдайды
2 нұсқа – қасиеттік белгілері бар карточкалар қолданылады.
Ойын әрекетінің реттілігі (алгоритмі).
•Қасиеттік белгілері бар карточкаларды бір бумада «қағанағын» жоғары қаратып қояды
•Бала сол бумадан кез - келген карточканы алады
•Осындай қасиетті "печеньені" табады
•Тек осындай қасиеті бар тағы бір печеньені іздейді
•Қонжықты тамақтандырады 
• "Жазады",қонжықты қалай тамақтандырғанын.Бала таңдады 
Мысалы:«үлкен» карточкасы таңдалынды.
Бала логикалық пішінді таңдады:үлкен, қызыл үшбұрыш.
Екінші печенье: кішкентай қызыл үшбұрыш.
Печеньекөлемі бойынша айырмашылықта.
Күрделілендіру:айырмашылығы тек біреу ғана емес, екі, үш және төрт қасиеті бойынша.
• Ойында 4 қасиеті бойынша айырмашылықты табуда Дьенеш блоктары қолданылады.
• Ойында сандық текшелерді емес, логикалық текшелерді қолдануға болады.
• Ойында жарыс элементтерін қолдануға болады, қай топ жылдам қонжықты тамақтандырады.
СУРЕТШІЛЕР.
Материал:
• "Суреттер үлгілері" – үлкен түсті қатырма қағаз парақтары
•Сурет композициясын құру үшін қатырма қағаздан қосымша бөліктер;
•Блоктар жиынтығы
Ойын мақсаты:
•зат нысанын саралау ептілігін дамыту
•оларды қасиеттері бойынша салыстыру ептілігін дамыту
•көркемдік қабілеттерін дамыту (түсін, орналасуын, аясын таңдау (композиция).
Ойын сипаттамасы:
Балаларға үлгілер бойынша «суреттерді салу» ұсынылады.Бірінші суретті бірнеше адам бірден «салуға» болады.Балалар суретке «үлгі» таңдайды, аясына арналған қағазды, келешектегі суреттің бөліктерін, керек блоктарды. Егер үлгіде бөлік тек жиектелген (бөлік сұлбасы) болса – онда жіңішке блок таңдалынады, егер бөлік боялған – онда жуан блок. Мысалы, пілдер бейнесі бар суреттер үлгісінде, бала қосымша бөліктерді: пілдердің 2 басы, күннің көзі, көл, пальманың жоғары ұшы, жануарлар мен блоктар таңдайды.
Жұмыс соңында суретшілер өз суреттеріне атау ойлап табады, суреттер көрмесін құрады, ал экскурсия жетекшісі көрме қонақтарына суретте не бейнеленгенін әңгімелеп береді.

ДҮКЕН.
М а териал: Тауар (заттар бейнесі бар карточкалар) Логикалық пішіндер.
Ойын мақсаты:
•қасиетті жалпылау мен айқындау ептілігін дамыту
•өз таңдауын дәлелдеу мен пайымдау ептілігін дамыту
Ойын сипаттамасы:
Балалар өте көп ойыншықтары бар дүкенге келеді.Әр балада 3 логикалық пішін «ақша».Бір «ақшаға» бір ғана ойыншық сатып ала алады.
Сатып алу ережесі:бір логикалық пішін қасиеті бар ойыншықты сатып алуға болады.Ережені күрделендіруге болады, ойыншықты екі қасиеті бойынша таңдау (мысалы,үлкен шаршы,көк шаршы және т.б.)

ШЫРШАНЫ МОНШАҚТАРМЕН БЕЗЕНДІРЕЙІК.
Ма териал: Шырша бейнесі,белгілермен15 карточка,логикалық пішіндер жинағы 
Мақсаты:
•қасиеттерді айқындау мен дәлелдеу ептіліктерін дамыту
•«сызбаны оқу» ептілігі
•реттік санау дағдысын бекіту
Ойын сипаттамасы:
Шыршаны моншақтармен безендіру керек.Шыршада моншақтардан 5 қатар болу керек.Әр қатарда үш моншақтан.Карточкадағы сандар моншақ жібінің реттік н өмірі берілген (есеп шыршаның жоғарғы жағынан басталады).Моншақтардың бірінші қатарын ілейік (1 саны бар карточкалар).Боялған шеңбер жіптегі моншақтың орынын көрсетеді.Бірінші моншақ кішкентай сары шеңбер,екінші үлкен сары шаршы,үшінші кішкентай сары үшбұрыш.Енді үйлесімде қалған моншақтарды ілеміз.

АРХИТЕКТОРЛАР (БАЛАЛАР АЛАҢЫ)
Материал: Алгоритмдер №№ 1,2 Дьенеш блоктары
Ойын сипаттамасы:Балаларға балалар алаңының жобасын әзірлеу ұсынылады
•керекті құрылыс материалдарын таңдау
•балалар алаңының объектісін құру
Құрылыс материалдары ережеге сәйкесті қатаң түрде таңдалады (№ 1 алгоритмі бойынша немесе №2алгоритмі бойынша).Құрылыс материалдарын қалай т аңдау керек?№ 1 алгоритмді қолдана, бұны бірге жасайық.
Кез – келген блокты аламыз.Мысалы, үлкен, көк, жуан, үшбұрышты блок.«Бастау» сөзі бізге қай жерден жолды бастау керектігін көрсетеді (сызба блогы бойынша қозғалыс).Ромбыда сұрақ: "қызыл біздің блок па?" - Жоқ.Оңға қарай қозғаламыз. Екінші ромбыда сұрақ: "шеңбер біздің блок па?" – Жоқ, сонымен сызба блоктың соңына жетеміз. Біздің блок құрылыс кезінде қолданылуы мүмкін.
Енді үлкен қызыл жіңішке шеңбер блокты алайық. «Қызыл?» сұрағына «Иә» - деп жауап беріп, сол жаққа қозғаламыз. Ереже бойынша қызыл түсті көк түске ауыстырамыз да, енді көк блокпен бастамаға о раламыз. «Қызыл?» сұрағына «Жоқ» - деп жауап беріп, оң жаққа қозғаламыз. «Шеңбер?» сұрағына «Иә» - деп жауап беріп, шеңбер нысанын шаршыға ауыстырамыз.
Осымен соңында біздің блогымыз үлкен, көк, жіңішке шаршы болады. Осыған орай біздің барлық құрылыс материалдары не қызыл емес, не шеңберлі емес болып шығады(көлемі мен қалыңдығы рөлге алынбайды).Сонымен құрылысқа кірісуге болады.Ең мықты жобалар қошеметтелінеді.
Ең мықтылар № 2 алгоритмді қолдана, ең күрделі таңдауларға қатыса алады. (ойын идеясы О.Финкельштейнге жатады).
ЛО ГИКАЛЫҚ ПОЙЫЗ.
Материал:
1.Түрлі түсті үш паровоза (көк, сары, қызыл).
2.Әр пойызда өз нөмірі: 1 2 3 4, 5 6 7 8, 9 10 11 12.
3.4 вагон.
4.Қасиеттер өзгерісінің белгілері бар карточкалар,сандар арасындағы қатынас бейнесі бар карточкалар
5.Дьенеш блоктары және логикалық пішіндер
жинағы.
Ойын мақсаты:
• логикалық әрекеттері мен операциялау қабілеттерін дамыту
• карточкадағы бейнеленген ақпаратты кодсыздандыру (шифрды шешу) ептілігі
• карточкадағы бейнеленген сызба сәйкесінде заттар қасиетінің түрін өзгерту ептілігі
• ережеге қатал сәйкесті ретімен әрекеттену ептілігіу
Ойын сипаттамасы:
Ойында барлық топ балалары қатыса алады, 9-12 адам.
Педагог, сосын балалар өздері ойын материалын жайғастырады: пойыздар, вагондар, әр вагон үстіне қасиеттер өзгерісінің белгілері бар карточкалар қойылады (карточкалар еркінше таңдалады), сонымен қатар сандық қатынасы бар карточкалар жайғастырылады.
Біздің жүкті пойызымыз ерекше, логикалы.Әкеле жатқан жүктері, вагоннан вагонға жүктелінеді.Әр вагонда, вагондар үстіндегі карточкада бейнеленген ережеге сәйкесті өзгерістер жүргізіледі.
Әрекет реттілігі.Топтарды пойыздар бойынша бөлу.
•Әр бала сандық қатынасы бар карточканы алады,мысалы, 2<*<4, *белгіленген саны табады - ол 3, ендеше оның жүгі сары пойызға жүктеледі ("3" мына пойыз нөміріне кіреді 1 2 3 4). Осыған орай барлық балалар үш топқа бөлінеді (жүктерді сары, көк және қызыл пойызда тасиды)
Жүкті тасымалдау
• Өзінің жүгін ережеге сәйкесті барлық вагондардан өткізу керек (сағат тілі бойынша қасиеттердің өзгеруі). Мысалы, сары вагонда логикалық пішін келе жатыр: үлкен қызыл үшбұрыш, бірінші вагонда (пойыз басынан ол көлемін өзгертіп, кішкентай қызыл үшбұрыш болады, екінші вагонда түсін өзгерткеннен кейін, ол кішкентай сары үшбұрыш болады, үшінші вагонда оның нысаны өзгереді, ол кішкентай сары тікбұрыш болады, ал ақырғы төртінші вагонда қайта түсі өзгереді – біздің жүгіміз кішкентай көк тікбұрыш болады.
• Саяхатты пойыздың сол жағынан бастаймыз, сол жерге жүкті қоямыз, ал барлық вагондарда болып шыққан жүкті, ақырғы вагонның оң жағына қоямыз. Осыған орай пойыздың сол жағына үлкен қызыл үшбұрышты, ал ақырғы вагонның оң жағына кішкентай көк тікбұрышты қоямыз. Топтың барлық балалары тапсырманың дұрыс орындалғанын тексеруге тәрбиешімен бірге қатысады.
• Келесі жүкті аламыз, онымен де осы әрекеттерді жасаймыз. Қай топ тасымалдауға көп жүк дайындаса, сол топ жеңімпаз аталынады.
Ойынның ары қарай дамуына арналған бір нұсқасы:
• Жіберу пунктісі мен жүкті белгілеуді таңдау (объектілер құрылысы және т.б.)
• Жүк үшін ілеспе құжаттарды рәсімдеу (саны, түрі (қасиеттері шифрланған).
Ойынды меңгеру кезеңінде, вагондардың алғашқы саны 1 - 2, сосын вагон саны төртке дейін арттырылады. Вагон үстіндегі орналасқан қасиеттері бар карточкалардың орынын өзгерту, осы ойынды бірнеше рет жүргізуге мүмкіншілік береді (балалар қызығушылықтары мен тілектері бойынша).

САНДАРМОЗАИКАСЫ.
Материал: белгілер мен мысалдар бейнеленген 48 карточка.
12сандық карточка.
Заттар бейнеленген карточкалар (түсімен қалыңдығы көрсетілген)
15заттық карточка
Дьенешблоктары
Ойын мақсаты:
•карточкадағы бейнеленген ақпаратты кодсыздандыру (шифрды шешу) қабілеттерін дамыту
•Берілген қасиеттер бойынша блоктарды таңдау ептіліктері.
•Есептеу әрекет дағдыларын бекіту.
Ойын сипаттамасы:
Балалар өзара белгілер мен мысалдар бейнеленген 48 карточкаларды бөлісіп алады (мысалы,егер ойыншылар 12 болса, онда әр қайсысы 4 карточкадан алады).Әр бала өз карточкасында мысалдарды шешеді, "шифырын шешеді"және шифрға сәйкесті блокты алады,сосын заттар бейнесінде оған орын табады.
Егер барлық блоктар дұрыс таңдалса, онда 15 заттық бейнелердің барлығы толтырылады.Мысалы,бала карточка таңдады: (қызыл, шеңбер, үлкен емес, жуан емес, 6-4), демекол қызыл, шеңбер, кішкентай, жіңішке блокты алып, 2 санымен белгіленген адам пішініне, бөлікке орналастыру керек.

Дьенеш блоктарымен ойын сабақтарының алғашқы жүйесі

Мектеп жасына дейінгі кіші жастағы балалар үшін

 
Кіріспе
      «Дьенеш логикалық блоктары» қызықты ойын, венгр педагогы Дьенеш - өз жасаушысының құрметіне осылай аталған, мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істейтін педагогтарының назарына лайықты. Мектеп жасына дейінгі балалардың зияткерлік қабілеттерін қалыптастыру үшін, олардың танымдық белсенділіктерін дамыту үшін, оның маңызын асыра бағалау қиын.
      Оқу – әдістемелік құралда, балаларды жан – жақты дамыту үшін Дьенеш блоктарымен ойындар, мектеп жасына дейінгі балалармен біріге әрекеттенудегі педагогтардың қолданатын аспектілер маңызы ашылған. Сонымен қатар, мұнда Дьенеш блоктарымен мектеп жасына дейінгі балалар үшін ойын сабақтарының алғашқы жүйесі берілген. Құрал МДМ тәрбиешілері үшін мақұлданған, бірақ ол мектеп жасына дейінгі балалардың ата – аналары үшін де, қызықты болуы мүмкін.
     Дьенеш блоктарымен дамытушы ойындары бар, берілген оқу – әдістемелік құралықазіргі заманғы білім беру технологияларына жататынына зейін қойғанымыз жөн. 
 
Золтан Дьенеш
     Золтан Дьенеш – әлемге әйгілі венгерлік профессор, математик, психология бойынша маманы, «Жаңа математика» атты балаларды оқытудағы ілгерішілді авторлық әдістемесін жасаушы, оның негізінде қызықты логикалық ойындар, әндер және би қимылдар тәсілдері арқылы математикаға үйрету жатыр.
      Дьенеш балалар үшін оқудың ең тиімді тәсілі, ол ойында еркін даму пікірін ұстанған. Осыған орай Золтан Дьенеш айтқан, ойын мазмұны қатал және күрделі ғылыми тақырып бола алады. Дәл осы ойында балалар күрделі логикалық және математикалық тұжырымдамалар мен жүйелерді игере алады. Осы көзқарасты негізге ала отырып, Дьенеш логикалық блоктар мен «Жаңа математика» өз теориясын ойлап тапқан.
 
Мектеп жасына дейінгі балаларды жан – жақты дамыту үшін «Дьенеш логикалық блоктарының» маңызы
      Өмірде математикалық ойлау мүлде керек жоқ, ол тек математика сабағында балаларға керек деген пікір, өте қате! Себеп – салдар байланысын дұрыс қағып алу ептілігі, алғашқы көз қарастағы жағдайлар мен заттарды түрлі байланыстыратын параметрлерді табу, жүйелі ойлау машығы – бұл кәсіпкерлік және жекешілдік табыс жағдайының маңыздылығы, осыған орай математикалық логикалық ойлауды дамыту – біздің балалардың келешек өмірдегі табыстылықтың кепілі. Бұл міндетті шешуде Дьенеш блоктары өте қолайлы.
      Педагог пен мектеп жасына дейінгі балалардың өзара әрекеттерінде Дьенеш логикалық блоктарын қолдану, балалардың жан – жақты дамуы үшін өте үлкен маңызы бар:
1.        Дьенеш блоктары балаларды негізгі геометриялық пішіндермен таныстырады, түсі, нысаны, көлемі бойынша оларды ажыратуға үйретеді.
2.        Дьенеш блоктары алдағы уақытта логикалық тапсырмаларды шешуде, балаларға керекті логикалық ойлауларын, талдағыш қабілеттерін ептегіш, алғашқы машықтарын қалыптастыруды дамытуда мүмкіншілік жасайды.
3.       Дьенеш блоктары мектеп жасына дейінгі балаларда объектілерде түрлі қасиеттерді шығару ептіліктерін дамытуға көмектеседі, оларды атауға, олардың жоқтығын сөздермен белгілеуге, дерексіздендіру және объектінің екі немесе үш қасиетін бір уақытта есте сақтау, бір немесе бірнеше қасиеттері бойынша қарастырылып жатқан объектіні жалпылау.
4.        Дьенеш блоктары балаларға информатика пәні алгоритмдер, кодталған ақпараттар, логикалық операциялар сияқты күрделі түсініктер туралы алғашқы көріністерін береді.
5.        Дьенеш блоктары тілдерін дамытуға мүмкіншілік етеді: балалар «және», «немесе», «бөліктерімен», және т.б. жалғаулықтармен сөз тіркестерін құрады.
6.        Дьенеш блоктары мектеп жасына дейінгі балалардың психологиялық процестерін дамытуға көмектеседі: қабылдауын, зейінін, есте сақтауын, қиялын және зияткерлігін.
7.       Дьенеш блоктары шы,армашылық қиялдарын дамытады және балаларды креативті ойлауға үйретеді.
 
«Дьенеш логикалық блоктар» жиыны
      Дьенеш логикалық блогының классикалық нұсқасы – ол 48 геометриялық пішіндерден тұратын жиын:
1.     Төрт нысанда (шеңбер, үшбұрыш, шаршы, тікбқрыш)
2.     Үш түсті (қызыл, көк, сары)
3.     Екі түрлі көлем (үлкен және кішкентай, жуан және жіңішке)
      Жиында бірдей нысанды болмайды. Әр геометриялық пішіндер төрт қасиетте мінезделінеді – түсімен, нысанымен, шамасымен және жуандығымен. 
      Дьенеш блоктарымен танысудағы мектеп жасына дейінгі балалар үшін, мақсатты түрде жиынды 24 геометриялық пішіндерге жеңілдету, жуан нысанды нұсқаны алып тастау. Ойында тек жіңішке немесе жуан пішіндер қалады. Осыған орай, барлық пішіндер үш белгі бойынша айырмашылықта болады: түсі, нысаны және шамада.
      Қазіргі уақытта дүкендерде Дьенеш блоктарымен ойындарының түрлі нұсқаларын сатып алуға болады. Мектеп жасына дейінгі балалармен ойын үшін, пішіндермен (Дьенеш блоктарымен) бірге, қасиеттік белгілері бар карточкалар (түсі, нысаны, шамасы, жуандығы) және осы қасиеттерді терістейтін карточкалары бар жиынды алған жөн. Жиынға логикалық текшелер, қырында Дьенеш блоктарының қасиеттік белгілері (жуандығы, шамасы, нысаны, түсі) және осы қасиеттерді терістейтін белгілері бейнеленген жиынтығы кіруі мүмкін. Логикалық текшелерді Дьенеш блоктарымен және белгілер – карточкаларымен бірге жиынтықта қолданады. Логикалық текшелердің ерекшелігі – қасиеттерді «кездейсоқ» таңдау мүмкіншілігі (текшені айналдыра лақтыру), бұл балаларға өте ұнайды.
 
Мектеп жасына дейінгі кіші жастағы балалар үшін Дьенеш блоктарымен ойын сабақтарының алғашқы жүйесі.
      Құрметті ересек адамдар! Сіздер түсінулеріңіз керек, яғни әр берілген сабақ сіз үшін оңай және жеңіл көрінседе, бала үшін, үлкен ақыл – ой күш – жігерін талап етеді. Сондықтан, әр сабаққа Дьенеш блоктарынан басқа түрлі денсаулықты сақтау технологияларының элементтері енгізілген: саусақ жаттығулары, релаксациялық жаттығулар, көзге арналған жаттығулар, тілдік дем алуды дамытуға арналған жаттығулар, түрлі сергіту сәттері және т.б. Сондықтан, оларды сабақтардан алып тастамауларыңызды сұраймыз, олар балаларға қажет!
      Ойын сабақтарында қолданылатындар:
 1. Дьенеш блоктары тек жіңішке немесе тек жуан (24 пішінді жиын).
 2. Қасиеттік белгілері бар карточкалар жиынтығы (түсі, нысаны, шамасы).
      Мақсатты түрде берілген ойын сабағын жұмасына бір рет өткізу керек, сабақтарда алған білімдері мен ептіліктерін, жұма аралығында ересек адамдар мен балалардың біріге ойын әрекетінде, баланың өзіндік ойын әрекетінде бекітуге болады.
 

1. Ойын сабақ.

«Бір белгісі бойынша жіктеу, түсі».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.     Түс белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян және торай.
Сабақ барысы:
     -  Бізге қонаққа аю, қоян және торай келді.Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
      Ойыншықтар - пішіндер.Себеттен кезекпен бір пішіннен аламыз.
- Пішін түсі қандай?
- Көк!   және т.б., барлық пішіндерді үстел үстіне жайғастырамыз.
- Аю, қоян және торай барлығы неше пішін әкелген?
- Көп!
- Олар түсі қандай?
- Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      Ойыншықтар пішіндермен ойнауды ұсынады, олардан паравоз құрастыру.Әр пішін – вагон, жанында вагондар жатуы болады, бірақ олар түсі түрлі болады.Ойыншықтар түстерін атап, құра бастайды.Қате жасауды бастайды, алдымен атауларында, сосын құрастыруда.Балалар қателерін түзетеді.Балаларға паравозды өзінді құруға ұсынылады.Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (түсі бойынша жіктеу).
      - Паровоз құрылды, енді онда біраз қыдырайық!
Паравоз гулей бастады, вагондарын сүйреді,
Чу – чу, чу – чу, алысқа мен кетемін.
       (бір – бірінің артымен шеңбер бойымен жүреді, қолдарын шынтақта бүгеді)
Вагондары түрлі – түсті, жүгіреді, жүреді,
      (бір орында аяқпен тоқылдату, қол белде)
Дөңгелектер шеңбердей
      (оң қолдың сұқ саусағымен ауада үлкен шеңбер сызады)
Тук – тук, тук – тук, тук – тук.
     (жұдырықты жұдырыққа соққылайды)
      -Аю, қоян және торайға ойын өте ұнады.Олар ойынды өте ұнатады, бірақ әрқайсысы тек бір түсті пішінде ғана ойнайды (әр ойыншық жанына түстер белгілері қойылады).Енді оларға пішіндерді сыйлайық!
      Балалар кезекпен себет босағанша, ойыншықтарға пішіндерді сыйлайды.
      -Аюда пішіндер қандай түсті?
      -Қызыл!
      Әрі қарай әр ойыншық үшін, әр түс үшін – ұйқасты.
    
      -Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік.
     -Пішіндер қандай түсті?
     -Қызыл, көк және сары!

1. Ойын сабақ.

«Бір белгісі бойынша жіктеу, түсі және нысаны».

Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.     Түс және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді.Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
     -Пішіндер түсі қандай??
     -Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      Ойыншықтар балаларды мадақтайды және әрқайсысы тек бір түсті пішінмен ғана ойнайтыны жөнінде еске салады(әр ойыншық жанына түстер белгілері қойылады).Балалар кезекпен себет босағанша, ойыншықтарға пішіндерді сыйлайды.
      -Аюда пішіндер қандай түсті?
      -Қызыл!
     Әрі қарай әр ойыншық үшін, әр түс үшін – ұйқасты.
       Қоян өз ойыншықтарына таң қалады, олар бір түсті болса да, бәрібір түрлі, бір – біріне ұқсамайды.Қалған ойыншықтар оған түсіндіреді, яғни барлық пішіндер түрлі нысанды.Пішіндер шеңбер, шаршы, үшбұрыш, тікбұрыш тәрізді болады (біруақытта нысан белгілері қойылады).Қоян айтады: «Бүгін мен сары пішіндермен ойнағым келмейді, шеңбер тәрізді пішіндермен ойнағым келеді!»Қоян жанына шеңбер белгілері қойылады.Қалған ойыншықтар балалар көмегімен әрқайсысы өз нысанын таңдайды, бірақ артық нысан белгісі қалып қояды.Не істейміз?Марғауды шақырайық, ол бізбен бірге ойнайтын болады!
      Себетке барлық нысандарды жинаймыз.Балалар кезекпен себет босағанша, ойыншықтарға пішіндерді сыйлайды.
     -Аюда пішіндер қандай нысанды?
     - Шеңбер!
          Әрі қарай әр ойыншық үшін, әр түс үшін – ұйқасты.
     Ойыншықтар пішіндермен ойнауды ұсынады, олардан паравоз құрастыру.Әр пішін – вагон, жанында вагондар жатуы болады, бірақ олар түсі түрлі болады.Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (түсі бойынша жіктеу). Ұқсас паравоз құру ұсынылады, әр пішіні – вагон, жанында вагондар жатуы болады, бірақ олар нысаны түрлі болады. Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (нысаны бойынша жіктеу).
      - Паровоз құрылды, енді онда біраз қыдырайық!
Паравоз гулей бастады, вагондарын сүйреді,
Чу – чу, чу – чу, алысқа мен кетемін.
       (бір – бірінің артымен шеңбер бойымен жүреді, қолдарын шынтақта бүгеді)
Вагондары түрлі – түсті, жүгіреді, жүреді,
      (бір орында аяқпен тоқылдату, қол белде)
Дөңгелектер шеңбердей
      (оң қолдың сұқ саусағымен ауада үлкен шеңбер сызады)
Тук – тук, тук – тук, тук – тук.
     (жұдырықты жұдырыққа соққылайды)
     -  Біздің ойыншықтарымызбен бірге орман алаңына жеттік!Жапырақтардан күзгі байлам жинаймыз
Бір, екі, үш, төрт, бес –
Жапырақтар жинаймыз.               (жұдырықты ашамыз, жабамыз)
Қайың жапырағын,                           (үлкен саусақты иеміз)
Шетен жапырағын,                               (сұқ саусақты иеміз)
Үйеңкі жапырағын,                             (ортан саусақты иеміз)
Көктерек жапырағын,                                 (төртінші саусақты иеміз)
Емен жапырағын жинаймыз,             (кішкентай саусақты иеміз)
Анамызға сыйлаймыз.       (жұдырықты ашамыз, жабамыз)
      - Әдемі жапырақ байламын жинап алдық, енді балабақшаға оралайық.       - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік.
     - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!

1. Ойын сабақ.

«Екі белгісі бойынша жіктеу, түсі және нысаны».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.     Түс және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді.Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
     -Пішіндер түсі қандай??
     -Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      -Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
(нысандар белгілерін қоямыз)
     Ойыншықтар балаларды мадақтайды және әрқайсысы тек бір нысанды пішінмен ғана ойнайтыны жөнінде еске салады(әр ойыншық жанына нысан белгілері қойылады).Балалар кезекпен себет босағанша, ойыншықтарға пішіндерді сыйлайды.
      -Аю пішіндері қандай нысанды?
     - Шеңбер!
     - Қоян пішіндері қандай нысанды?
     - Шаршы!
     - Марғау пішіндері қандай нысанды?
     -Үшбұрыш!
     - Торай пішіндері қандай нысанды?
     -Тікбұрыш!
          Ойыншықтар пішіндермен ойнауды ұсынады, олардан паравоз құрастыру.Әр пішін – вагон, жанында вагондар жатуы болады, бірақ олар түсі түрлі және түрлі нысанды болады.Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (екі белгісі бойынша жіктеу: нысаны және түсі).
     - Паровоз құрылды, өте әдемі болып шықты! Ал енді біздің ойыншық – қонақтарымызбен бірге көңілді тақпақты жаттайық:
Аяқтармен тоқылдат!
Қолдарыңмен шапалақ!
Көздеріңмен миг-миг,
Иықтармен чик-чик.
Бір – мұнда, екі - сонда,
Айналайық ортада.
Отырамыз – тұрамыз.
Көтереміз қолдарды.
Бір – екі, бір - екі,
Көңілді ойын біздерде!
      - Мәссаған, біздің ойыншықтарымыз қорқып қалыпты ғой, оларды не қорқытқан екен? А бұл қаздар екен ғой!
      Қолымыз артта – қанаттарымыз, бір – біріміздің соңынан жүреміз,ысылдаймыз: «Ш - ш – ш…» - ұзақ дем шығару,ашуланамыз (2 – 3 рет қайталау).
     - Қаздар, қараңдаршы, сендер барлығын қорқыттыңдар.Ысылдамаңдар, одан да бізге күлімдеңдер.Біз мейірімді, жақсы балалармыз, сендермен дос болғымыз келеді.
     Қаздар күлімсіреп, ашулануды қойды, қанаттарын қағып – қағып, ұшып кетеді!
      - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, екі белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – қызыл шеңбер,сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
 

1. Ойын сабақ.

«Екі белгісі бойынша жіктеу, түсі және нысаны».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.     Түс және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді.Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        -Пішіндер түсі қандай??
     -Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      -Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
(нысандар белгілерін қоямыз)
               Ойыншықтар пішіндермен ойнауды ұсынады, олардан паравоз құрастыру.Әр пішін – вагон, жанында вагондар жатуы болады, бірақ олар түсі түрлі және түрлі нысанды болады.Ойыншықтар паравозды өздері құра бастайды,қате жасайды, балалар қателерін түсіндіре түзетеді.Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (екі белгісі бойынша жіктеу: нысаны және түсі).
     Паровоз құрылды, енді онда біраз қыдырайық! (орындықтарда отырамыз),жүріп келе жатырмыз, терезеге қараймыз.
      -Қараңдаршы, қоян!  (саусақ жаттығуы өткізіледі):
Банни көңілді көжек         
Алаңда шаттана ойнады,                         
      (Сұқ саусақ пен ортаңғы саусақ – құлақтары, қалған саусақтары – көжектің бет әлпеті, қолды айналдырамыз)      
Бір сыбдырды естісе, дем алмай, қатып қалады,
      (Өзімізге «көжекті» кеудеге басу)-
Басында оның құлақтары тікірейген!              
      (Тік «құлақтарымен» қозғалту)
Астында шыршаның, іні екен көжектің,                  
      (екінші қолдың саусақтарымен ін жасау – сақина келтіру)
Жақындайды ініне ол келіп,                     
      (Қол басын «көжекпен» айналдыра, «інге» жақындату)
Секіреді де, інге кіріп кетеді!                    
      (ініне«көжек секіреді»!)
     Балабақшаға қайта оралдық!Себетке пішіндерді салайық, бірақ ойыншықтар тағы ойын ойнағылары келетінін айтады!Олардың бүгін қандай ойыншықпен ойнайтындарына балалар көмектеседі (қызыл шеңбер, көк үшбұрыш және т.б.).Әр ойыншық жанына 2 белгі қойылады – нысаны және түсі.Балалар кезекпен себет босағанша, ойыншықтарға пішіндерді сыйлайды.
          -Аюда қандай ойыншықтар?
     - Қызыл шеңберлі!
            -Марғауда қандай ойыншықтар?
     - Сары шаршы! және т.б.
      - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, екі белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – қызыл шеңбер,сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді.Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        -Пішіндер түсі қандай??
     -Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      -Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
(нысандар белгілерін қоямыз)
     -Қараңдаршы мұқият, біздің пішіндеріміз шамасы бойынша да түрлі екен.Мында кішкентайлар да , үлкен де екен (шама белгілерін қоямыз).
      -Ендеше Аюға үлкен пішіндерді сыйлайық, ал Қоянға кішкентай пішіндерді!
       Балалар кезекпен бір бөліктерден алып, ойыншықтар жанына жайғастырады (бір белгісі бойынша жіктеу:шама бойынша).       
      -Марғау мен торайда ойнағылары келеді.Марғауға үлкен сары пішіндерді сыйлайық, ал торайға – кішкентай көк.
      Балалар пішіндерді белгілеріне сәйкесті марғау мен торай жанына жайғастырады.Тапсырманы орындағаннан кейін, пішіндерді себетке салады.
      -Бәрінен бұрын біздің ойыншықтар паравоз құрғанды өте жақсы көреді.Кәне, олармен бірге ойнайықшы!Бүгін жанында тек түрлі шамада және түрлі нысанда ғана вагондар жата алады.
     Ойыншықтар паравозды өздері құра бастайды,қате жасайды, балалар қателерін түсіндіре түзетеді.Балалар кезекпен бір пішіннен алып, паравоз құрайды (екі белгісі бойынша жіктеу: нысаны және шамасы).
      -Қандай керемет паравоз құрастырдық!Кәне, енді қыдырып қайтайық!
      «Жүріп келеміз» (орындықтарда отырамыз), «терезеге қараймыз».
      -Қараңдаршы, қандай әдемі гүлдер, терезеден көрінуде!Иісі қандай керемет!(дем алу жаттығуы өткізіледі):
      Балалар мұрын арқылы абайлы дем алады, демді ұстайды және сосын дем шығарады, «А - ах» деп айтады (2 – 3 рет қайталау).
      -  Мәссаған, ауа – райы бқзылуда, бұлттар жиналуда! (көзге арналған жаттығу өткізіледі):
Күннің көзі бұлттармен жасырынбақ ойнады.
Күннің көзі бұлттарды санады:
Сұр бұлттар, қара бұлттар.
 (көзбен оңға – солға қарау)
Жеңілдері – екі дана, ауырлары – үш дана.
 (көзбен жоғары – төмен қарау)
Тығылып қалды бұлттарымыз, жоқ енді бұлттарымыз.
( Алақанмен көзді жабу)
Аспанда күннің көзі жарқырай түсті.
(Көздерін жыпылықтату).
         - Балабақшаға қайта оралдық! Бірақ ойыншықтар тағы пішіндермен ойнағылары келетінін айтады!Қоян өзінің ең жақсы көретін пішінінін тауып беруді сұрайды – сары, тікбұрышты, үлкен!
      Қоян жанында 3 белгі қойылады. Балалар керекті пішінді таңдайды. Ұқсас бейнеде қалған ойыншықтарға пішіндерді таңдайды (үш белгі бойынша жіктеу: түсі, нысаны және шамасы бойынша).
          - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер, кішкентай сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны,
терістеу (екі құрсаумен ойын)».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
4. 2 құрсау (көк және қызыл)
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді. Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        - Пішіндер түсі қандай??
     - Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш! (нысандар белгілерін қоямыз)
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай! (шама белгілерін қоямыз)
     Ойыншықтар балаларды пішіндермен ойнауға шақырады!Марғау өзінің ең жақсы көретін пішінінін тауып беруді сұрайды – сары, тікбұрышты, үлкен! (Марғау жанында 3 белгі қойылады). Балалар керекті пішінді таңдайды. Ұқсас бейнеде қалған ойыншықтарға пішіндерді таңдайды (үш белгі бойынша жіктеу: түсі, нысаны және шамасы бойынша).
      Ойыншықтар ойынға екі құрсау әкелгендерін айтады. Алдымен бір құрсаумен ойынды ұсынады.
      - Құрсауға бір белгіні салайық, мысалы – «Үлкен».
      - Құрсау ішіне қандай пішіндерді жайғастырамыз?
     - Тек үлкендерді!
     - Құрсау сыртына қандай пішіндерді жайғастырамыз?
     - Барлық үлкен емес!
      Балалар құрсаудағы белгіге сәйкесті құрсау ішіне және құрсау сыртына пішіндерді жайғастырады. Ойын 3 рет өткізіледі, түс, шама және нысан белгілерімен кезектестіре. Белгілерді тек құрсау ішіне ғана емес, сыртына да жайғастыруға болады.
      Қоян екінші құрсауды көрсетеді де, құрсаулар неге ұқсайтынын сұрайды?
      - Допқа, доңғалаққа, тәрелкеге, әуе шарына және т.б.
 
      - Ендеше, барлығым әуе шарларына айналайық! (дем алу жаттығуы өткізіледі).
      - Шарлар босап қалды (босаңқы еңкейю). Біз оларды ақырындап үрлейік  (балалар тіке тұрады, қолдарын жоғары көтереді), шарлар үрленуде, міне, енді олар үп – үлкен болды, жоғары қарай ұшты (балалар ақырындап қолдарымен теңселтеді). Ал енді шарларымыз кішкентай тесік арқылы, босап қалды (ауыз қуысы арқылы ақырын, ұзақ дем шығару). Кәне, тағыда оларды үрлейік!(2 - 3 рет қайталау).
      Аю екі құрсаумен ойынды ұсынады (бір құрсау екінші құрсауды бөлікті жаба орналастыру керек). Құрсаулар ішіне белгілерді жайғастырамыз. Мысалы: көк құрсауға «Үлкен», ал қызылға – «Шеңбер».
      - Қандай пішіндер көк құрсау ішінде, бірақ қызыл сыртында?
     - Барлық үлкендер, тек шеңбер емес!
     - Қандай пішіндер қызыл құрсау ішінде, бірақ көк сыртында?
     - Барлық шеңберлер, тек үлкендер емес!
     - Қай пішіндер бір уақытта қызыл және көк құрсау ішінде?
     - Барлық үлкен шеңберлер!
     - Қандай пішіндер құрсаулар сыртында?
     - Барлық үлкен еместер және шеңбер еместер!
      Белгілерді ауыстырып, 2 – 3 рет ойынды қайталаймыз.
Ойыншықтар балаларды мадақтап, көңілді ойын ойнауды ұсынады.
Біздің балақандардың аяқтары көңілді тоқылдайды!
                         (аяқпен тоқылдату)
Аяқтарымыз шаршаса, қолдармен шапалақтаймыз!
                         (шапалақ соғады!)
Отырып – тұрып би билейміз,
Төмен – жоғары, бір - екі – міне қалай билейміз!
                          (отырып тұру!)
Ал енді біз жүгірсек, ешкім қуып жете алмас!
                          (еркімен жүгіру!)
Біз кішкентай болсақ та, батыл халық боламыз!
                          (орындықтарға отыру!)
              - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер,кішкентай сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны,
терістеу (екі құрсаумен ойын)».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
4. 2 құрсау (көк және қызыл)
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді. Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        - Пішіндер түсі қандай??
     - Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш! (нысандар белгілерін қоямыз)
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай! (шама белгілерін қоямыз)
      Ойыншықтар ойынға тағыда құрсауларды әкелгендерін айтады. Екі құрсау ішіне белгілері бойынша саламыз (бір құрсау екінші құрсауды бөлікті жаба орналастыру керек). Мысалы, көк құрсау ішіне «Кішкентай», ал қызыл ішіне – «Шаршы».
      - Қандай пішіндер көк құрсау ішінде, бірақ қызыл сыртында?
     - Барлық кішкентайлар, тек шаршылар емес!
     - Қандай пішіндер қызыл құрсау ішінде, бірақ көк сыртында?
     - Барлық шаршылар, тек кішкентайлар емес!
     - Қандай пішіндер бір уақытта көк және қызыл құрсау ішінде?
     - Барлық кішкентай шаршылар!
     - Қандай пішіндер құрсаулар сыртында?
     - Барлық кішкентай еместер және шаршы еместер!
     Белгілерді ауыстырып, 2 – 3 рет ойынды қайталаймыз.
  - Көптен бері, біз ертегі алаңымызда болған жоқпыз!Кәне, бүгін біз сонда ұшақпен ұшып барамыз! (релаксация жаттығулары)
       Өлең жолдарын оқыған кезде, балалар қолдарын жаяды, бұлшық еттері ширыққан, арқалары тік. Парашюттер төмен түседі, орындыққа отырамыз және босаңсыймыз, қолдар төменде, бас түсірілген.
     Қолдар жан – жаққа, ұшақты біз ұшырамыз.
    Оң қанаты алға, сол қанаты алға,
    Ұшағымыз ұшады.Алдымызда шамдар жанды,
    Бұлттарға біз көтерілдік.
    Міне орман, парашютті дайындайық.
    Парашюттер ашылды,
    Жерге түстік жеңілмен.
     - Мәссаған, мынау не алаңдағы?Бұл – қоян ғой! (саусақ жаттығуы)
        Оң қолдың саусақтарынан «қоян» бейнесін келтіреміз.
Саусақтан саусаққа          
Секіреді қоянымыз. 
       Сол қолдың үлкен саусағы алақанға жабыстырылған, қалған саусақтар ашылған. Әр буында, «қоян мұрыны» сол қолдың саусақтарында, тек үлкен саусақта емес, 2 реттен секіреді.      
Төмен түсті, айналды,             
Тағы кейін оралды.
      Сол қолдың үлкен саусағы алақаннан теріс айналады. «Қоян мұрыны»сол қол алақанына саусақтар бойынша түседі, алақанда шеңбер сызады, сол қолдың сұқ саусағының ұшына оралады. Сол қолдың үлкен саусағы қайтадан алақанға жапсырылған.                  
Саусақтан саусаққа          
Секіреді қоянымыз. 
     Әр буында, «қоян мұрыны» сол қолдың саусақтарында, тек үлкен саусақта емес, 1 реттен секіреді.      
Тағы төмен, тағы жоғары…
           Сол қолдың үлкен саусағы алақаннан теріс айналады. «Қоян мұрыны» сол қол алақанына саусақтар бойынша түседі, сол қолдың сұқ саусағының ұшына оралады.
Қоянымыз барлығынан өте жоғары секірді!
      Сол қол – жұдырықтан үлкен саусақ жеке, жұдырық жоғары көтерілген. «Қоян мұрыны» сол қолдың үлкен саусағының ұшында « секіреді».
      Саусақ ойыны қайтадан ойналады, енді «қоян» сол қол саусақтарынан жасалынады, оң қол саусақтары бойынша секіреді.
      - Кәне, Қояннан сұрайықшы, оның ең сүйікті ойыншығы қандай.
      Қоян, ол үшін үлкен, қызыл, шеңбер пішінді табуды сұрайды (Қоян жанында 3 белгі қойылады). Балалар керекті пішінді таңдайды. Ұқсас бейнеде қалған ойыншықтарға пішіндерді таңдайды (үш белгі бойынша жіктеу: түсі, нысаны және шамасы бойынша).
                         - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер, кішкентай сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны,
терістеу (үш құрсаумен ойын)».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
4. 3 құрсау (көк, сары және қызыл)
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді. Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        - Пішіндер түсі қандай??
     - Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш! (нысандар белгілерін қоямыз)
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай! (шама белгілерін қоямыз)
           Қоян балаларға екі құрсаумен ойынды ұсынады(бір құрсау екінші құрсауды бөлікті жаба орналастыру керек). Екі құрсау ішіне белгілерді саламыз Мысалы, сары құрсау ішіне «Үлкен», ал қызыл ішіне – «Шеңбер».
      - Қандай пішіндер сары құрсау ішінде, бірақ қызыл сыртында?
     - Барлық үлкендер, тек шеңберлер емес!
     - Қандай пішіндер қызыл құрсау ішінде, бірақ сары сыртында?
     - Барлық шеңберлер, тек үлкендер емес!
     - Қандай пішіндер бір уақытта сары және қызыл құрсау ішінде?
     - Барлық үлкен шеңберлер!
     - Қандай пішіндер құрсаулар сыртында?
     - Барлық үлкен еместер және шеңбер еместер!
     Белгілерді ауыстырып, 2 – 3 рет ойынды қайталаймыз.
     Ойыншық қонжық балаларды мадақтап, дем алуды ұсынады, ол көңілді жаттығуға шақырады:
Бір, екі, үш, төрт – аяқтармен тоқылдатамыз
Бір, екі, үш, төрт – қолдармен шапалақ соғамыз.
Қолдарымызды созамыз – Бір, екі, үш, төрт!
Еңкейеміз – үш, төрт.Секіреміз бір орында.
Аяқ ұшына, өкшеге тұрамыз -  жаттығу жасаймыз!
     Марғауда тағы бір құрсау, үшіншісі барын айтады.Ол балаларға құрсаулармен және пішіндермен ойынды ұсынады.Бір - бірін бөлікті жаба, құрсауларды орналастыру керек. Әр құрсауға бір белгіден жайғастырамыз. Мысалы, көк құрсау ішіне - «Қызыл», қызыл ішіне  - «Үшбұрыш», ал сары ішіне – «Үлкен». 
           - Қандай пішіндер сары құрсау ішінде, бірақ қызыл мен көк сыртында?
     - Барлық үлкендер, тек үшбұрыштар мен қызылдар емес!
     - Қандай пішіндер қызыл құрсау ішінде, бірақ сары мен көк сыртында?
     - Барлық үшбұрыштар, тек үлкендер мен қызылдар емес!
     - Қандай пішіндер көк құрсау ішінде, бірақ сары мен қызыл сыртында?
     - Барлық қызылдар, тек үлкендер мен үшбұрыштар емес!
- Қандай пішіндер бір уақытта сары және қызыл құрсау ішінде, бірақ көк сыртында?
     - Барлық үлкен үшбұрыштар, тек қызылдар емес!
- Қандай пішіндер бір уақытта сары және көк құрсау ішінде, бірақ қызыл сыртында?
     - Барлық үлкен қызыл пішіндер, тек үшбұрыштар емес!
- Қандай пішіндер бір уақытта қызыл және көк құрсау ішінде, бірақ сары сыртында?
     - Барлық қызыл үшбұрыштар, тек үлкендер емес!
- Қандай пішіндер бір уақытта қызыл, көк және сары құрсау ішінде?
     - Үлкен, қызыл, үшбұрышты
          Белгілерді ауыстырып, тағы 1 рет ойынды қайталаймыз.
    - Ойыншықтар бізбен қоштасқалы, пішіндерді себетке салуға оларға көмектесейік (бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер, кішкентай сары шаршы және т.б.).
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!
      - Ал мынау не?
    Не деген серітпелер, біздің бәтеңкемізге тірелуде?
    Оларды біз аяқпен қысамыз, қатты – қатты басамыз!
    Қатты – қатты басамыз!Серітпелер жоғалды, дем аламыз.
       Балалар орындықтарында отырады, аяқ ұшын көтереді, өкшемен еденге тіреледі, қолдарымен қысыммен тізелерін қатты басады.Сосын – толық босаңсу.
      Релаксациялық жаттығуды 2 рет қайталайды.

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны,
терістеу (төрт құрсаумен ойын)».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
4. 4 құрсау
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді. Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        - Пішіндер түсі қандай??
     - Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш! (нысандар белгілерін қоямыз)
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай! (шама белгілерін қоямыз)
      Ойыншықтар балаларға құрсаулармен ойынды ұсынады. № 8 ойын сабағында өткізілген ойынға ұқсас ойын үш құрсаумен жүргізіледі. Балалар құрсаулар ішіне қандай белгілерді жайғастыруды өздері таңдайды. Тәрбиеші ойыншықтар атынан айтып отырады, яғни олар түс, нысан және шама белгілері болуы міндетті. Құрсауларға бір белгідегі 2 белгіні салуға болмайды.
     Үш құрсаумен ойын белгілер ауыстырылып, 2 – 3 рет қайталанады.
     - Көңілді ойын ойнадық! Ал енді серуенге шығайық. Бұл не?Жаңбыр жауа бастауда!Алақандарымызды созайық,тамшыларды ұстайық!
Жаңбыр, жаңбыр, тық – тық!
Жолдар бізде суланды!
Сонда да серуенге шығамыз,етікті киеміз!  (аяқтармен тоқылдатамыз). 
      Еденде 4 құрсауды бір сызықта, бір – бірінің жанына жайғастырамыз.
       -Бұлар тастар!Біз аяқтарымызды су қылмас үшін, солармен жүреміз! (релаксациялық жаттығу өткізіледі).
     - Біз үлкен адымдармен жүреміз.Төмпешіктерге тұрамыз.Төмпешіктерден құлауға болмайды, әйтпесе аяқтарымызды су қыламыз.Міне, жетіп қалдық күн шұғылалы алаңға, жатамыз, босаңсу, күнге күйеміз.Сосын тұрамыз, артқа қайтамыз (бұлшық еттерді ширақтандырамыз). Үйге келдік,шаршадық, орындыққа отырамыз, басыңсу.Шапалақ!Міне біз топта, орындықта әдемі отырамыз.
      Ойыншықтар тағы ойын ойнағанды ұсынады. Қоян, тек үшбұрышты пішіндерді сүйетінін айтады (белгілерді қоямыз). Марғау, тек үлкен пішіндермен ойнайды (белгілерді қоямыз). Бірақ олар бірге ойнағанды қалайды (олар арасына құрсауды жайғастырамыз).  Қонжықта ойын ойнағанды жақсы көреді, бірақ ол тек қызыл пішіндермен ойнайды (белгілерді қоямыз). Оғанда жалғыз ойнаған зеріктіруде (құрсауды қоян мен аю арасына, аю мен марғау арасына жайғастыру керек).
     - Қоян мен марғау қандай ойыншықтармен бірге ойнай алады?
     - Үлкен үшбұрышты!  (балалар марғау мен қоянның арасындағы құрсауға керекті пішіндерді жинайды).
      -Аю мен қоян қандай пішіндермен бірге ойнай алады?
     - Қызыл үшбұрышты (балалар аю мен қоянның арасындағы құрсауға керекті пішіндерді жинайды).
     - Аю мен марғау қандай пішіндермен бірге ойнай алады?
     - Үлкен қызыл!  (балалар марғау мен аюдың арасындағы құрсауға керекті пішіндерді жинайды).
      Торайда ойын ойнағысы келетінін айтады.Ол өз ойынына барлығын шақырады:аюды, қоянды, марғауды (үш құрсау арасының ортасына төртінші құрсау жайғасады, оған торайды қоямыз).
     -Барлық ойыншықтар қандай ойыншықпен бірге ойнай алады?
    - Үлкен қызыл үшбұрышты!(балалар керекті пішінді табады, оны барлық ойыншықтармен ортаңғы құрсауға жайғастырады).
     Ойыншықтар балаларға рахмет айтады, пішіндерді жинастыруға көмек сұрайды.Пішіндерді себетке бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер, кішкентай сары шаршы және т.б.
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!
    Сабақ бірге ойнайтын ойынмен аяқталады. Ойын ақырын басталады, сосын күшейеді, сосын қайтадан ақырындайды. Өлең жолдарының соңғы екі жолында, балалар, тоқтайды және әр буында алақанмен шапалақ соғады.
Ақырындап, абайлап, әткеншектер айналды,
Сосын кейін жылдамдата
Жүгірді ол жеткізбей!
Жүгірмейік, тынышталып,
Әткеншекті тоқтатайық!
Бір, екі, бір, екі,
Ойын бітті міне!

1. Ойын сабақ.

«Үш белгісі бойынша жіктеу, түсі, шамасы және нысаны,
терістеу (төрт құрсаумен ойын)».
Құралдар:
1.    Пластикалық себеттегі Дьенеш блоктар жиыны
2.    Түс, шама және нысан белгілері бар карточкалар жиынтығы.
3.     Аса үлкен емес мөлшердегі ойыншықтар:аю, қоян, торай және марғау.
4. 4 құрсау
Сабақ барысы:
         -  Бізге қонаққа аю, қоян, марғау және торай келді. Олар бізге өз ойыншықтарын ала келді.
        - Пішіндер түсі қандай??
     - Қызыл, көк және сары! (түстер белгілерін қоямыз)
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш! (нысандар белгілерін қоямыз)
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай! (шама белгілерін қоямыз)
           № 9 ойын сабағында өткізілген ойынға ұқсас ойын төрт құрсаумен жүргізіледі. Балалар құрсаулар ішіне қандай белгілерді жайғастыруды өздері таңдайды (қандай пішіндермен ойыншықтар ойнайтынын). Тәрбиеші ойыншықтар атынан айтып отырады, яғни олар түс, нысан және шама белгілері болуы міндетті. Құрсауларға бір белгідегі 2 белгіні салуға болмайды.
     Төрт құрсаумен ойын белгілер ауыстырылып, 2 – 3 рет қайталанады.
     - Керемет, балалар, пішіндерді құрсауларға жақсы жайғастырдыңдар! Сендер ақылды да, тапқыр екенсіңдер! Саусақтарыңда ептілі! Ал енді саусақтарымызды дем алдырайық, олар өйткені шаршаған болар, жұдырыққа жасырайық саусақтарды! (саусақ жаттығуы өткізіледі).
Саусақтар ұйықтады, жұдырыққа жиналды.
      Оң қол саусақтарын жұдырыққа жинау.
Бір! Екі! Үш! Төрт! Бес!                
      Кезекпен саусақтарды ашамыз.
Ойын ойнаға шығыңдар!                                      
      Барлық саусақтармен қозғалту.
Көрші үйлерді ояттық,                               
      Сол қолды көтеру, саусақтарын жұдырыққа жинау
Оянды онда, алты, жеті, сегіз, тоғыз, он –
       Санаумен саусақтарды кезекпен ашу.                                                     
Шаттануда барлығы!                                                 
     Екі қолмен айналдыру.
Оралу керек қайтадан:он, тоғыз, сегіз, жеті,                         
Алты жұдырыққа жиналамыз,
      Сол қолдың саусақтарын жұқырыққа жинау.
Бес есінеді, теріс айналды.      
Төрт, үш, екі, бір,                                  
Жұдырық домаланды, апельсинге ұқсады.
     Оң қол саусақтарын жинау, екі жұқырықпен айналдыру.
         Ойыншықтар пішіндерді жинастыруға көмек сұрайды.Пішіндерді себетке бір – бірлеп саламыз, үш белгісі бойынша әр пішінді біріге атайды – үлкен қызыл шеңбер, кішкентай сары шаршы және т.б.
         - Пішіндер қандай түсті?
     - Қызыл, көк және сары!
      - Пішіндер қандай нысанды?
      - Шеңбер, шаршы, үшбұрыш және тікбұрыш!
- Пішіндер қандай шамада?
     - Үлкен және кішкентай!
     - Жарайсыңдар, балалар! Сендер бүгін өте қызықты ойын ойнадыңдар, өздерің ойлап шығардыңдар! Ал енді дем алатын уақыт келді!  (балалар орындарынан тұрады, сергіту сәті өткізіледі).
Бір, екі, үш, төрт, бес,
Дем алуды бастайық!
      Керілеміз.
Арқамызды тіке ұстайық,
Қолымызды көтерейік!
Бір, екі – отырып тұрамыз,
Дем аламыз қайтадан.
Бір, екі – алға иілеміз,
Бір, екі – артқа иілеміз.
      Қимылдар сөздермен сәйкесте жасау.
Ойынмен ақылды біз боламыз,
Шаттанамыз, сауығамыз!
      Алақандармен шапалақ соғады!
 
Түсі, пішіні бойынша ажырат. Қателікті тап.

Сиқырлы есік. Пішіндер қандай сиқырға тап болды?

Өлшемі мен пішіні бойынша қателіктерді тап.

Тату көршілерді сипаттап бер.

Олимпиадалық ойындар.

Андар патшасы Арыстан олимпиадалық ойындар ұйымдастырды. Жеңіске жеткен үлкен жануарларға сары дөңгелек медаль берді, ал балаларына үшбұрыш қызыл түсті медаль берді. Суретке қарап қате берілген медальды тап.

Суреттерге қарап артығын тап және дәлелде.

Жауабы: үш балық артық, құйрыққа сәйкес келмейді. Екі көбелек артық- бір көбелекте төрт нүкте, екінші көбелек кішкентай.

Кондитерлік фабрика. Дөнгелек қораптарға жуан кәмпиттер салынады.

Бірінші қорапқа - ,

ал екінші қорапқа-

Өз жауабынды дәлелде және әр қорапта қанша «кәмпит» бар екен?

1- қорап 2-қорап

Жаңа жыл меркесінде аяз ата ормандағы жануарларға сыйлық берді.
Түлкіге барлық- кішкентай пішіндер, аюға барлық- жуан, қасқырға-дөңгелектер пішіндер. Жануарларға көмектес, олардың барлығына қандай пішіндер ортақ.

Дымбілмеске көмектес, қандай пішін жетпейді.

Пішіндерді қабаттарға дұрыс орналастыр

Бірінші қабаттарда шеңберлер орналасады.
Екінші қабаттарда шеңберлер орналасады.
Үшінші қабаттарда үшбұрыштар
Төртінші қабаттарда тіктөртбұрыштар орналасады.
Үйшіктерге қондырамыз. Пішіндерді түстеріне сәйкес қойып орналастыру.

Қорытынды.
Құрметті ересек адамдар!
      Берілген оқу – әдістемелік құрал, мектеп жасына дейінгі жастағы балаларды жан – жақты дамытуда Дьенеш блоктар қалай қолдана бастауды сіздерге әңгімелеп отырмын, бұл құрал туралы сіздер тек оқып қана қоймай және баламен біріге ойын әрекетінде пайдаланасыздар деп сенемін.Дьенеш блок арқылы бірге сіздің баламен бірге ойын әрекеттеріңіз аяқталмай, әрі қарай өте көптеген қызықты да, түрлі ойындармен жалғасатынына сенімдімін.
      Мен сіздерге осы қызықты дидактикалық материалдармен бірге ойындарда қызықты сәттерді тілеймін.Дьенеш блок арқылы сіздің балаңыз логикалы ойлауға үйретсін және алдында тұрған мәселелерді шығармашылды шешсін. Осы ойындар сіздің балаңызда математикалық ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін, шығармашылық қиялын дамытуға көмектессін, түрлі сұрақтарға қисынды жауап беруге, кез – келген өмірлік жағдайларда креативті ойлауға үйретсін. Және те осы машықтар сіздің балаңызға келешек өмірде табысты жүруге көмектессін!
Мұндай жұмыстар балалардың танымдық ойлау қабілеттерінің дамуында;

1. Математикалық қарапайым түсініктердің қалыптасуы.

2. Оқу тәрбие әрекетінде белсенді жұмыс жасауға дағдыланады.

3. Математикалық және делелдеу тілдерін дамыту.

4. Белсенділік, дербестілік, шығармашылығы дамиды.

5. Логикалық ойлау икемдері.

6. Өзіңдік әрекет жасауға үйренеді.

     
Әдебиеттер

1.     Е.А.Носова, Р.Л.Непомнящая «Логика и математика для дошкольников», СПб, М., Акцидент, 1997 ж.
2.     А.А.Столяр «Давайте поиграем. Математические игры для детей 5-6 лет», М., Просвещение, 1991 ж.
3.     А.А.Столяр «Формирование элементарных математических представлений у дошкольников», М., Просвещение, 1988 ж.
4.     Из сборника «Совершенствование процесса формирования элементарных математических представлений в детском саду»: статья Е.А. Носовой «Формирование умения решать логические задачи в старшем дошкольном возрасте», Лениздат, 1990 ж.
5.     М.Фидлер «Математика уже в детском саду», М., "Просвещение», 1991ж.
6.     Н.И. Касабуцкий и др. «Математика"О"», Минск, «Народная асвета» 1983 ж.
7.     А. А. Столяр «Методические указания к учебному пособию "Математика "О"», Минск, «Народная асвета», 1983 ж.
8.     Л.Ф.Тихомирова, А.В. Басов «Развитие логического мышления детей», Ярославль, «Академия развития», 1996 ж.