Мектеп жасына дейінгі бала тілін дамыту әдіс-тәсілдері
Жас балалардың тілін дамыту – баланың әлеуметтік және когнитивтік дамуына үлкен үлес қосатын маңызды процесс. 1-1,5 жас аралығында балалар өз сөздік қорын 30-40 сөзге дейін көбейтеді. Алайда, бұл кезеңде олардың дыбыстық және грамматикалық қателері жиі кездеседі. Сондықтан тәрбиешілер, ата-аналар мен мамандар балалардың сөздік қорын дамытуға назар аударуы қажет. Бала сөйлеуін қолдайтын оңтайлы ортаны қалыптастыру, ересектердің сөздеріне еліктеу арқылы жаңа сөздермен танысу – бала тілінің дамуына үлкен әсер етеді.
Екі жастан бастап бала заттардың, ойыншықтардың атын айтып, диалогтық сөйлеу негіздерін қалыптастырады. Мәселен, үш жасында бала өз атынан сөйлеу арқылы ойыншықтарын, жануарларды сипаттайды. Ана тілін сезіну, сонымен қатар басқа тілдердің құрылымына назар аударуы – баланың тілін дамытудағы маңызды факторлар. Осы кезеңдерде тәрбиешілер баланың тілін дамытуға көмектесетін әдістер мен тактикаларды қолдануы тиіс.
Баланы тілге үйретудің тәсілдерін қолдану арқылы, балалардың шығармашылық қабілеттері кеңейеді. Топтық жұмыс, дидактикалық ойындар, практикалық тапсырмалар – тілдік дағдыларды нығайтуға арналған маңызды құралдар. Балалардың белсенді сөздік қорын көбейту үшін суреттер мен ойыншықтарды пайдалануға болады, оларды контекстте көрсету арқылы балалардың назарын аударуға болатын әдістерді қолдану керек. Сөздік жұмысы, тіл элементтеріне тереңдете білім беру – бүлдіршіндерді тілге үйретудің негізі болып табылады.
Сондай-ақ, балалардың сөйлеуге деген ынтасын арттыру, дұрыс интонациямен сөйлеуге үйрету мақсатында заттармен ойын ойнау, серуендеу, оқыту әдістері де маңызды. Тәрбиешінің кәсіби біліктілігі, балалармен қарым-қатынас жасау шеберлігі тіл үйретудегі негізгі рөл атқарады. Тіл үйрету үдерісінде ойын әдістері арқылы балалардың қызығушылығын ояту, оларды белсенді қатыстыру – нәтижелі оқытудың кепілі.
Алдыңғы жұмыстарымызда сөздік жұмысын ұйымдастырудағы әдіс-тәсілдермен таныса отырып, бүгінгі таңда балалардың сөздік қорын байыту, тіл дамыту жұмысын жүйелі түрде жүргізу үшін жаңа әдістемелік тәсілдерді жетілдіру керек. Ересек адамдармен қарым-қатынас кезінде оларға жаңа сөздер мен терминдерді дұрыс айта білуге үйрету, балалардың ойлау қабілетін дамыту – тілдік дамудың басты аспектілері. Мұндай шаралар жүргізу нәтижесінде балалардың сөйлеу тілі байып, агрессивті қарым-қатынастардан бойларын алшақтата отырып, сөйлеу мәдениетіне ие болады.
