Балалардың сөздік қорды меңгерудегі тәрбиешілердің рөлі
Балалардың сөздік қорын дамыту мектке дейінгі білім берудің маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Тәрбиешілердің рөлі ерекше, себебі олар балалардың тілдік дағдыларын нығайту мен шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін қажетті құралдарды ұсынады. Жас баланың еліктеуі, образды ойлауы және сөздермен тәжірибе жасауы тәрбиешінің шеберлігіне және ұйымдастыру қабілетіне тәуелді. Тәрбиешілер балаға дыбыс, буын, сөз және сөйлемдермен танысуға, олардың мәнерлі түрде айтылуынан бастап, толыққанды сөйлеу мәдениетіне дейінгі барлық кезеңдерде жетекшілік етеді.
Сөздік қорды байыту үшін тәрбиешілер қоршаған ортаға, күнделікті өмірге тікелей байланысты ойындар ұйымдастыру қажет. Әр түрлі дидактикалық ойындар мен шығармашылық тапсырмалар арқылы балалардың тілін дамыту, жаңа сөздермен таныстыру, сондай-ақ олардың есте сақтау және есте сақтай алу қабілеттерін жетілдіру маңызды. Ойын элементтері мен оқу әдістері балалардың логикалық ойлауын және сөйлеу мәдениетін дамытуға көмектеседі, ал тәрбиешінің креативтілігі сабақ барысында жаңа идеяларды дамытуға жетелейді.
Сөздік қор дегеніміз – бала тілін дамыту, бұл процесс балалар үшін ерекше маңыздылыққа ие. Ойын арқылы балалар шын өмірмен танысады, тіпті ойын кезінде де сөйлеп, сөз алмасып, тілдерін дамытуға мүмкіндік алады. Ойында балалар мүмкіндікті іздеп, сөз алмасып, өздерінің сөздік қорларын молайтады. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорын дамыту үшін бақылау, суреттермен жұмыс, жұмбақтар мен ойындар арқылы қызығушылықтарын арттыру қажет. Ауыз әдебиеті, әсіресе балалар әдебиеті, тәрбиеші жоспарының маңызды бөлігі ретінде қарастырылады.
Балалар үшін жәй жұмбақтар мен ойындар жасау – олардың сөздік қорын кеңейтудің тиімді жолы. Ойын барысында жануарлар, тағамдар, тұрмыстық заттар туралы жұмбақтардың жасырылуы, балалардың логикалық ойлау дағдыларын дамытады. Тәрбиешінің рөлі - ойын барысында балалардың белсенділігін арттырып, оларды сөйлесуге, түсінуге және дұрыс жауап беруге жетелеу. Мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде тәрбиешілердің кәсіби қызметі балалардың коммуникациялық дағдыларын дамытудың негізі болып табылады.
Балалардың сөздік қорды меңгерудегі тәрбиешілердің рөлі
Тәрбиеші мектепке дейінгі мекемедегі басты тұлға болып табылады . Қазіргі уақыт талабына сай жаңа стандарт талабы бойынша оқу- тәрбие жұмысын кешенді түрде ұйымдастыруда жаңашыл тәрбиешілердің негізгі тәрбие құралы тіл дамыту және көркем әдебиет болуы тиіс .
Балалардың сөздік қорды меңгеруінде тәрбиешілердің рөлі зор . Жас бүлдіршін еліктегіш ,үлгі тұтатын заттың бейнелі жағына көңіл аударғыш келеді .Сөзді мәнерлеп айтуда болсын , жалпы тілді меңгеруде болсын , бала тәрбиешіге еліктейді . Сондықтан балаларға дыбыс , буын , сөз, сөйлем ұғымдарын бекіте отырып тілдерін дамыту , сөздік қорын байыту , ой өрісін , шығармашылық қабілеттерін дамыту , әдептілікке , өзара көмек көрсете білуге , қайырымдылыққа , әділ баға бере білуге тәрбиелек – тәрбиешілердің міндеті . Балабақшада сөздік қорды меңгертуде қоршаған ортамен , күнделікті өмірмен тығыз байланыстыра жүргізу , жаңа сөздер қамтылатындай түрлі ойындар ұйымдастыру , сөздік , дидактикалық , қимылдық , оқиғалы – желілі ойындар арқылы тіл ұстату , көру , есту , тыңдау , қайталау , есте сақтау , жаттау қабілеттерін жетілдіріп отыру , балаларды сөйлесе білуге , сөйлемдерді дұрыс айтуға , тәрбиешінің сұрағын түсініп , дұрыс жауап беруге үйретуде тәрбиешінің рөлі ерекше
Тәрбиешінің сабақты өткізуде шығармашылығы , әдіс- тәсілдерді тиімді пайдалануы , сабақты түрлендіріп ұйымдастыруда ойындарды , мақал- мәтелдерді , жұмбақтарды қолдануы балалардың қиялын шақыртады. Баланың білімді меңгеруде ойлау қабілеті ұшталады .
Жалпы сөздік қор дегеніміз – бала тілін дамыту . Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма жаттығулардың орны ерекше . Соның ішінде ойын – балалардың шын тіршілігі . Ойын – балалар үшін айналадағыны танып білу тәсілі . Ойынның негізгі ерекшелігі : бала үн – түнсіз ойнамайды . Тіпті бала жалғыз болғанның өзінде де сөйлеп жүреді Сөйлесе жүріп балалар пікірлесіп , сөз алмасып , сөздік қоры молайып тілі дамиды .
Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорын дамытудағы бақылау заттарды қарау , сурет қарау , жұмбақ шешу және құрастыру , саяхат , ойын барысында дамытылады .
Сонымен қатар ауыз әдебиетінің де әсері мол . Оның ішінде балалар әдебиеті , яғни ғажайып ертегілер , мақал – мәтелдер , жұмбақтар , жаңылтпаштар т.б
Әсіресе сабақ барысында ойындар , жануарлар , тағамдар , тұрмыстық заттар т.б тақырыптарда жұмбақтар жасырылып отырылса , балалардың сөздік қоры молаяды .
Алматы облысы
Райымбек ауданы
Шалкөде орта мектебі
« Балдырған » шағын орталығы
