Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерліктің технологиялық негіздері

8-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерліктің технологиялық негіздері
Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру жүйесін дамыту және жетілдіру еліміздің саясатының басым бағыттарының бірі. Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру бағдарламаларыМемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына негізделіп жасалған. Соның негізінде мемлекеттік және жекеменшік балабақшаларда мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 2-3 жастан бастап 6-7 жасқа дейін жүргізіледі.
Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру процесін ұйымдастыру
Мектепке дейінгі ұйымдар тәрбиелеу-білім беру процесін «Алғашқы қадам», «Зерек бала», «Біз мектепке барамыз» негізгі білім беру бағдарламалары, «6-7 жастағы балалардың мектепалды даярлығына арналған жалпы білім беру бағдарламалары», «Қайнар», «Балбөбек» балама бағдарламалары және т.б. негізінде жүзеге асырады.
Аптаға ұйымдастырылған оқу қызметінің жалпы көлемі және оның ұзақтығы жас кезеңдеріне байланысты МЖМБС талаптарына сәйкес оқу жоспарымен анықталған:
Ерте топта (1 жастан 2 жасқа дейін) бағдарлама ұзақтығы 7-10 минутқа, бірінші кіші топта (2-ден 3 жасқа дейін) 10-15 минутқа, екінші кіші топта (3-тен 4 жасқа дейін 15-20 минутқа,ортаңғы (естиярлар) топта (4-тен 5 жасқа дейін) 20-25 минутқа, ересектер тобында (5-тен 6 жасқа дейін) 25-30 минутқа ұйымдастырылған оқу қызметін қарастырады.

«Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандарты»
«Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандарты» баланың мектепке дейiнгi тәрбиесi мен бiлiм алуының жалпы мазмұнын айқындап, меншіктiк жағынан, типтiк жағынан әр түрлi мектепке дейiнгi ұйымдарда берiлетiн бiрыңғай мiндеттi бiлiм деңгейiн, көлемiн, балаға қойылатын талаптарды бiр жүйеге келтiрiп, олардың стандарттық мiндеттiлiгiн заңдастыратын құжат болып табылады.
Дер кезінде берілген мектепке дейінгі білім әрбір бала үшін қандай маңызды болса, елдің өркендеуі үшін де сондай құнды. Мектепке дейінгі балаларды дамыту мәселесін ұлттық дамудың стратегиясымен тығыз байланыста және мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазiргi уақытта бiлiм мазмұнын өзгермелi әлеуметтiк жағдайларға сәйкестендiруге байланысты бiлiм беру сапасын көтеру жұмыстары жүргiзiлуде.
Білім беру бағдарламаларында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына сәйкес мектепке дейінгі білім берудің базалық мазмұны анықталған.
Білім беру процесі бес білім беру саласын «Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеуметтік орта» кіріктіру арқылы қамтамасыз етіледі, олардың әрқайсысы баланың жас ерекшелігіне байланысты мақсатты бағыттары бар өзіндік тараулардан тұрады.

«Алғашқы қадам» бағдарламасы
Ерте жастағы (1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі) балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы отандық мектепке дейінгі педагогика және ерте жастаға балаларды тәрбиелеу мен оқыту тәсілдері тәжірибесіне негізделеді, сондай-ақ «Балабақшадағы оқыту мен тәрбиелеудің типтік бағдарламасы» мазмұны мен базалық принципіне сүйенеді.
Бағдарлама, ең алдымен, балалардың жеке және біріккен әрекеттерін тиімді үйлестіру барысында жас ерекшеліктерін ескере отырып, жеке даралықты, денені дамытуға, психикасын және эмоционалды жетістігін нығайтуға бағытталған.

«Зерек бала» бағдарламасы

«Зерек бала» бағдарламалар кешенінің жалғасы болып табылады. Бұл бағдарлама әлеуметтенудің бірыңғай үдерісін құрайтын – баланың өз мүмкіндіктерін, қабілеттіліктері мен қажеттіліктерін түсінуі арқылы тұлғалық даралануын қамтамасыз ете отырып, 3 жастан 5 жасқа дейінгі балаларды жан-жақты дамытуға, оның танымдық қызығушылықтарын қанағаттандыруға және потенциалдық мүмкіншіліктерін ашуға бағытталған білім берудің бес саласы («Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеуметтік орта») арқылы жүзеге асады.

«Біз мектепке барамыз» бағдарламасы
Бағдарлама 5-6 жастағы балалардың тұлғалық дамуын қамтамасыз етіп және оны мектепте оқуға дайындауға бағытталған білім берудің базистік мазмұнын анықтайды. Бағдарламада бала дамуының негізгі заңдылықтары мен оның психикалық, физиологиялық өсуіне жағдай жасау мәселелері қарастырылған.
Бағдарламаның мазмұны мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың жеке жас ерекшелік қабілетінің ашылуына жағдай жасап, жалпыадамдық және ұлттық құндылықтарға негізделген баланың жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін білім жүйесін қалыптастыру, әлеуметтік ортада жағымды қатынас жасауға қабілетті шығармашыл тұлғаны тәрбиелеуге негізделген оқыту мен тәрбиелеу мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған.

Меншік түріне қарамастан, мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру бағдарламаларымен қатар Монтессори технологиясы, Н. Зайцев, Ф. Фребель жүйесі бойынша Вальдорф педагогикасы (Штайнер әдістемесі) бойынша оқу материалдары қолданылады. Жекеменшік балабақшалар білім беру үдерісіне авторлық және қосымша бағдарламалар ендіру арқылы жұмыс бағыттарын түрлендіріп отыруға болады.
Монтессори технологиясы
М.Монтессори баланы өз бетімен жұмыс істеуге үйрету, баланың интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, өз-өзін тәрбиелеу және жоғарғы баға беру өте маңызды деп тұжырымдайды. Әрі жаттығулар орындау арқылы бала өзінің қимылын жетілдіреді. Монтессори материалдары балаға қиын абстрактылық математикалық түсініктерді және амалдарды түсінуге көмектеседі. М. Монтессори әдісі балада өзінің мүмкіндіктеріне сай дамуға деген қызығушылық, жаңа білімді  тануға деген құштарлығын оятады. Бала нені қалайды, неге дайын, сол іспен шұғылданады және өз әрекетінің нәтижесіне жауапкершілік сезіммен қарайды.

Вальдорф педагогикасы (Штайнер әдістемесі)
Р.Штайнердің Вольдорфтық педагогикасы баланы ақыл-ой, интелектуалдық дамытудан бұрын олардың жаны мен тәнінің үйлесімді дамуы, рухани дамуын алға қойып, балалардың сезімтал аппарат арқылы табиғи жолмен әлемді тануын қамтамасыз етеді. Балаға 7 жасқа дейін есі мен ойлауына күш түсірмеуді қолдайды. Бала қоршаған ортаны өзінің өмірлік тәжірибесі арқылы танып біледі , өмірді танып-білуді баланың рухани және ақыл-ойының әбден толысқан кезінде өз қалауымен, өз ықтияры болған кезде іске асырып, баланың еркін өсуіне айнала қоршаған адамдар мен ересектердің мейірімділікпен және сүйіспеншілікпен қарағанын қажет етеді.
Зайцев әдістемесі
«Білім беру жүйесіндегі стандарттан тыс технология» деген орталықтың негізін салушы және басқарушы, жаңашыл-педагог, «Зайцев текшелері» атты еңбектің авторы - Николай Александрович Зайцев. Оның көптеген еңбектері, әсіресе ең әйгілісі «Зайцев текшелері» еңбегі баланың дамуына, денсаулығына, көңіл-күйінің жақсы, көтеріңкі болуына бағытталған. Барлық материалдары ойын түрінде ұсынылғаны соншалықты, балалар бұл текшелермен топ болып та, жеке де қызыға ойнайды. «Зайцев текшелері» балалардың ерте жастан бастап оқып үйренуіне мүмкіндік береді.
Зайцев әдістемесінің негізі ойын арқылы оқыту деуге болады. Зайцев орталығындағы сабақтың ұзақтығы 15 минутқа созылады. Сабақта балалар секіріп, шулап, яғни, еркіндікте жүре беруіне болатындықтан бала денсаулығына зиян келмейді. Балалар кестеден текшелерге көшеді, текшеден тақтаға қарай, шапалақтайды, аяқтарын топылдатады. Мұның барлығын жан дүниесімен жасайды. Бұл демалу үшін жасалатын сергіту сәті емес. Н.Зайцевтің айтуы бойынша, ізденіс пен баланың өзіндік таңдауы кез-келген ойынның негізін құрайды.