Қызыл кітаптағы өсімдіктер əлемі
Бұл материалда қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктер әлемі мен олардың маңыздылығы талқыланады. Қызыл кітап – сирек кездесетін және жоқ болып кету қаупі бар өсімдіктердің тізімі, олардың әрқайсысы экосистемада ерекше рөл атқарады. Өсімдіктер адам өмірінде маңызды орын алатынын, оларсыз жер бетін елестетудің мүмкін еместігін көрсететін мәліметтер мен фактілерді қамтиды.
Алғашқы кезекте, өсімдіктердің азаю себебі туралы қарастырамыз. Адам әрекеті, экологиялық проблемалар мен климаттың өзгеруі – өсімдіктердің тіршілік ету ортасына теріс әсер ететін негізгі факторлар. Бұл тақырыпты зерттеу барысында әрқайсысының мағынасына тереңірек үңілу қажетті. Зерттеу жұмысын жүргізу арқылы балаларымызды экологияға қамқорлық жасаудағы жауапкершілікке тәрбиелей аламыз.
Сондай-ақ, өсімдіктердің адамның өміріндегі жағымды әсерлері мен өмірлік маңызын егжей-тегжейлі талқылаймыз. Өсімдіктер тек ауа тазартушы ғана емес, сонымен қатар, азық-түлік, медицинаялық және экологиялық баланс орнатушы ретінде де қызмет етеді. Олардың әлемнің түрлі аймақтарында дамуы, әр өсімдіктің ерекше жағдайларды талап етуі, олардың қорғау шаралары жайлы түсінік қалыптастырады.
Сирек кездесетін өсімдіктерді қорғаудың әдістары мен заңдық реттеу шаралары қызыл кітапта көрсетілген. Мемлекет бұл өсімдіктерді қорғау үшін арнайы қаулы шығарып, оларды жоюға немесе зақымдауға тыйым салады. Тек ерекше жағдайда ғана рұқсатпен жинауға болады, бұл заң бұзылып, өсімдіктерге нұқсан келгенде, айыппұл салынады. Бұл өсімдіктердің қайтадан көбеюі мен жойылып кетпеуі үшін маңызды іс-шаралар ретінде қарастырылып отыр.
ТАҚЫРЫБЫ: Қызыл кітаптағы өсімдіктер əлемі
Мектеп/ МҰ
Педагогтің аты-жөні:
Сынып/ тобы:
Қатысушылардың саны
Болмағандар
ҰОҚ оқытылу
0.1.1.2 Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау
мақсаты
Болжамды нəтиже
Барлық балалар;
өсімдіктердің түрлерін атап бере алады;
өсімдікке қажетті жағдайларды атап бере алады;
ұйымдастырылған қызметін зерттеу тақырыбын анықтай алады;
44
өзінің өлкесіндегі өсімдіктерді атап бере алады.
Көпшілік балалар:
3-4 өсімдіктерді атай алады;
тіршілік үшін өсімдіктерге не қажет екенін анықтай алады;
өсімдік түрлерін салыстырады жəне оларды ажырата алады, олардың ұқсастықтары мен ерекшеліктерін таба
алады.
Кейбір балалар:
өсімдік бөлігін олардың қызметін атай алады;
зерттеу іс-əрекеті барысында талқылай алады.
Тілдік мақсат
Дағдыларды дамыту.
Өзінің жинақтаған білімінің нəтижесінде балалар осы ұйымдастырылған оқу қызметінің тақырыбын, танымдық іс-əрекетінің мақсатын анықтай білуін дамыту. Талқылау кезінде «Неге?», «Бұл немен
байланысты?», «Егер..., не болады?»» деген сұрақтарды пайдалану.
Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту.
Негізгі терминдер мен сөз тіркестері: зерттеу тақырыбы, сұрақтар, сирек кездесетін өсімдіктер, бағбан.
ҰОҚ-да диалог/хат үшін қолданылатын тіл:
Талқылауға арналған сұрақтар:
Неліктен өсімдіктер қызыл кітапқа енген?
Өсімдіктердің азайып кетуіне не себеп болды?
Адам өмірінде өсімдіктің пайдасы қандай?
Өткен ҰОҚ-дан алған
Өсімдік тіршілігінің жағдайы туралы қарапайым білім; қарапайым зерттеу дағдылары.
білім
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған іс-əрекет
Ресурстар
45
Дұрыс əсерлі көңіл
(Ұ) Шаттық шеңбері.
күй орнату.
Қол алысып, кəне, біз,
Достасайық бəріміз.
0–1мин.
Айтарым бар сендерге,
Тез тұрыңдар шеңберге.
Қандай жақсы бір тұру,
Достарменен бір жүру!
Қандай жақсы дос болу!
II.
Өмірлік
(Ұ) Өсімдіктің пайдасы неде? Неліктен өсімдіктің кейбір түрі сиреп кеткен,
тəжірибені
оған не себеп? (Өсімдік дегеніміз – құрлықтың барлық жерінде өсетін, суда да
маңыздандыру.кездесетін түрлері бар, тыныс алатын, қоректенетін жанды табиғат бөлігі).
Мақсатты
Проблемалық сұрақтар:
болжам.
1.Өсімдіктерсіз жер бетін елестету/олардың азайып бара жатқандығы жөнінде
2–5 мин.
естеріне саламын/.
2.Не үшін жануарлар мен өсімдіктер азаюда?
3. Қызыл кітап деген не?Не үшін керек?
4.Неге оның түсі қызыл,неге сары емес, неге жасыл емес?
Педагог суреттерге назарларын аударады, балалардың өсімдіктер туралы не
білетіні, олардың құрылысы,өсуіне қажетті жағдайларды атап бере алу
іскерліктері. Қорытынды: Өсімдіктер – біздің ғаламшарымыздың көкпеңбек
киімі. Өсімдік əлемі бай жəне əртүрлі.
Өсімдіктерді қорғау үшін қандай жұмыстар жүргізіледі?
Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу нұсқалары
Адамдар қандай жағдайда өсімдіктерді өсу ортасынан айырады?
Өсімдіктер адамға не сыйлайды? Сурет бойынша əңгімеле.
Адам өсімдіктерді қалай күтеді?
Педагог балаларға өздерінің болжамдарын дəлелдеп беруге ұсыныс жасайды.
Талдап қорыту: өсімдіктерді дұрыс мақсатта пайдалану, бейберекет жұлмау.
Қызыл кітап – бұл қауіп-қатер дабылы. Түрдің бұл кітапқа енгізілуі, оған
ерекше көңіл бөлу керек екендігін білдіреді, көбіне арнайы қорғау шаралары
қажет, əйтпесе түрдің мүлдем жоғалып кетуі мүмкін. Қазақстан үкіметі 1978
жылдың қаңтарында Қызыл кітапты құру туралы қаулы шығарды.Қызыл
46
кітапқа енгізілген өсімдік ерекше қорғауға алынады. Оларды жинауға тыйым
Оқулықтағы кесте (кестені
салынған (тек ерекше жағдайда арнайы рұқсатпен ғана). Қызыл кітапқа
флипчартқа шығаруға болады)
енгізілген өсімдіктерді заңсыз жинаса немесе зақымдаса, əрбір
данасына айыппұл төлейді.
