Кәсіпкерлік: түсініктер мен даму жолдары

1-дәріс Кәсіпкерлік түсінігі

Нарықтық экономика жағдайында өндірістік немесе басқа да іспен айналысатын кез келген кәсіпорынды негізінде кәсіпкер деп айта аламыз.
Кәсіпкерлер деп жаңалық енгізуді жүзеге асыратын жаңа тәсілді қолданатын шаруашылық субъектілерді айтамыз. «Кәсіпкер» ұғымы кәсіпкерлік іс ұғымымен қатар жүреді. Кәсіпкерлік іс дегеніміз өндіріс, қызмет көрсету, жұмыс орындау сияқты шаруашылық және басқа да істе пайда түсіру мақсатымен жеке адамдардың кәсіпорындар немесе ұйымдардың заң жүзінде жүзеге асыратын ісі. Кәсіпкерлік істің субъектілері жеке адамдарда әріптестердің бірлестігі де бола алады.Кәсіпкерлік істің субъектісі ретінде жеке адамдар, жеке немесе жанұялық кәсіпорындарды ұйымдастыру арқылы бола алады.Мұндай кәсіпкерлер өз еңбегінің шығынымен ғана шектеледі.   
Әріптестердің бірлестігі кәсіпкерлік істің субъектілері ретінде шаруашылық қауымдастықтың әртүрлі формасында көріне алады. Мысалы: серіктестіктер, акционерлік қоғамдар және  т.б.         
Шаруашылық қауымдастыққа- бұл нақты мақсаттарды шешу үшін құрылған жеке адамдардың немесе кәсіпорындардың келісім негізіндегі бірлесуі.Қауымдастықтың қатысушылары меншігіндегі қаржы және материалдық ресурстардың белгілі бөлігін ғана біріктіреді.
Кәсіпкерлік істің маңызды белгілеріне біздің ойымызша келесі шамаларды жатқызуға болады: 
1) шаруашылық субъектілердің дербестігі, тәуелсіздігі, өзін-өзі билеушілігі. Кез келген кәсіпкер құқықтық нормалар негізінде кез келген мәселелер бойынша өзі дұрыс деп айтқан шешімді қабылдай алады.
2) кәсіпкердің экономикалық мүдделілігі, қызығушылығы. Кәсіпкердің ең басты мақсаты - жоғары деңгейде пайда түсіру, сонымен қатар кәсіпкер пайда түсіре отырып,қоғамның да сұранысын қанағаттандырады.
3) шаруашылық қауіп пен жауапкершілік. Кез келген нақты есептеулердің өзінде белгісіздік, екіұштылық, қауіп жағдайы туындайды.
Жоғарыда көрсетілген кәсіпкерлік істің маңызды нышандары бір-бірімен тығыз байланыста болады.
2-дәріс Кәсіпкерліктің мәні және шығу тарихы.

Экономиканың дамуының барлық даму сатыларындағы негізгі тізбек кәсіпорын болып табылады. Өйткені кәсіпорында жұмыскердің өндіріс құралдары мен тікелей байланысы анық көрінеді. Жеке өнеркәсіптік  кәсіпорын дегеніміз өндірістік- техникалық бірлігі бар,ұйымдастыру- әкімшілік және шаруашылық тұрғыда тәуелсіз өндірістік бірлік болып табылады.Кәсіпорын өз ісін жүзеге асыра алады, салық және басқа төлемдерді төлегеннен кейін тапқан пайдасын, шығарылған өнімді керегінше жұмсай алады.
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпкерді ең басты тұлға деп тану керек. Кәсіпкердің  статусы, кәіпорын  мемлекеттік  тіркеуден  өткеннен  кейін  ғана  бекітіледі.Кәсіпкерлік  істің  субъектісі  ретінде  жеке  тұлға да және азаматтардың  бірлестігі де бола алатынын айта кету керек.
Нәтижеде кәсіпорын деп, жеке кәсіпкер немесе кәсіпкерлердің бірлестігі құрған, қоғамдық тұтынушылықты қанағаттандыру және пайда табу мақсатымен өнім өндіретін, жұмыс атқаратын, қызмет көрсететін жеке шаруашылық субъектісі деп тұжырым жасауға болады.Жоғарыда айтылып кеткендей кәсіпорын ісінің мақсаты-қоғамдық тұтынушылықты қанағаттандыру және пайда  табу .Кеңес одағы кезінде, кәсіпорындардың негізгі мақсаты - қоғамдық тұтынушылықты қанағаттандыру болатын.Қазіргі нарықтық экономикаға өту кезінде, осы мақсатты алып тастап, пайда табуды ғана мақсат етіп қоюға бола ма?
Біздің,ойымызша жоқ.
Шындығында, кәсіпкерліктің негізгі мақсаты - пайда табу, бірақ жетілген нарықтық қатынастар жоғарыда айтылған екі мақсаттың үйлесімді болуын талап етеді.Әрине,бизнес-кәсіпкерлердің экономикалық ісі, олардың үлкен көлемде пайда түсіру өнері мен мүмкіндігі, тиімділіктің жоғары болуын  қамтамасыз етуі деген мағынаны білдіреді. Сонымен қатар, нарықты экономика жағдайындағы бизнестің дамуы тұтыну нарығының тауар мен қызмет түрлері және оның толығуына әсер етеді, экономиканың құрылымдық дамуын жандандырады, ғылыми- техникалық жетістіктердің енгізілуіне себепші болумен бірге, өндірістің тиімділігінің жан-жақты жоғарылауына ықпал жасайды.
Кәсіпорынды құру алдында, кез келген кәсіпкердің және кәсіпкерлер тобының алдында нақты белгіленген мақсаты болуы керек. Бұл мақсат - өз өніміне немесе қызметіне бірқалыпты тапсырыстың болуымен бекітілуі керек. Шығарылатын өнім немесе көрсетілетін қызмет қажетті материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуі керек. Одан кейін жаңа істі бастау барысында өз капиталының әр уақытта толықтыруын қамтамасыз ету жағдайларын ойластырған жөн. Осы барлық мәселелерді негізгі құжат кәсіпкерлік бизнес-жоспарда нақты әрі толық көрсеткен жөн.
Қазіргі заманғы кәсіпкердің ең басты маңызды қасиеті – тез өзгеретін жағдайларға бейімді болуы. Ол үшін өзі таңдаған іс жасайтын ортаны кәсіпкер жан-жақты меңгере білуі керек. Кәсіпкер көздеген мақсатына сай алдыға ұмтылушылығымен, кез келген сәтсіздікке ұшыраған жағдайда оған төтеп беретін жігерлілігіне сай өз тарапынан болатын олқылықтардың орнын толтыруда жіберілген қателіктерге сын көзбен қарай алатындай болған жөн, сонымен қатар одан қалай шығудың жолын қарастыра алатындай табандылығы болуы керек. Кәсіпкер өз ісіндегі ортақ әріптестерінің сенімді болуын ойластыруы тиіс. Бәсекелестік күреске дайын болуы қажет. Маркетингті нақты ұйымдастыра білген жөн. Сонымен қатар кәсіпкер шикізатпен, материалмен, жартылай өңделген өніммен (полуфабрикат), жабдықтаушы бұйыммен қамтамасыз етушілермен және өнімді тұтынуда тапсырыс берушілермен ресми байланыста болуы тиіс.

 3-дәріс

Мектепке дейінгі білімнің даму стратегиясы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 28 мамырдағы № 488 қаулысымен бекітілген Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған «Балапан» бағдарламасы қабылданды. Аталған Бағдарламаның негізгі мақсаты – халықтың мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарының сапалы қызметіне деген қажеттілігін қанағаттандыру.
Бұл бағдарлама бойынша 2015 жылға дейін мектеп жасына дейінгі балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту 80 %-ға дейін, 2020 жылға дейін 100 %-ға дейін жеткізілетін болып көрсетілген.
Қазақстанда соңғы жылдардағы демографиялық жағдайға келетін болсақ, 1990 жылдан бастап 1999 жылға дейін бала туу деңгейінің төмендегенін, ал 2000 жылдан бастап 2010 жылға дейін бала туу көрсеткіштерінің өсуін байқаймыз. Қазіргі күнде орташа алғанда 13 мың адамға артқанын көрсетіп отыр, ол сәйкесінше мектепке дейінгі ұйымдардан орын алуға кезектің артуына себепші болып отыр.
Мектепке дейінгі ұйымдар желісін құрылыс, шағын орталықтар, жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдарды ашу, бұрын жекешелендірілген, жалға берілген ғимараттарды қайтару, жеке тұрған ғимараттарды босату, мектепке дейінгі ұйымдарды ашу үшін өзге үй-жайларды бейімдеу, тұрғын үй кешендерінің 1-ші қабаттарында мектепке дейінгі ұйымдарды ашу және т.б. есебінен дамыту жоспарланған.
Қазіргі таңда мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қолжетімділікті қамтамасыз ету мәселелері мектеп жасына дейінгі балалар үшін толық емес күн болатын шағын орталықтар, «мектеп-балабақша» кешендер, жеке меншік балабақшалар, отбасылық балабақшалар, балаларды дамыту орталықтар арқылы шешілуде.
.
 Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасында Білім және ғылым министрлігінің 2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары

  4-дәріс

Баланы бағу және мектепке дейінгі білім беру қызметі нарығы
Қазақстан балаларының мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту құқығы мынадай мектепке дейінгі ұйымдардың әртүрлі үлгілерімен және түрлерімен қамтамасыз етіледі:

• балабақшалар;

• ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға арналған арнаулы ұйымдар;

• мектепке дейінгі оқу-тәрбие орталықтары;

• дамыту орталықтары;

• қысқа уақытта келу (кешкі, демалыс, мерекелік) және басқалар.

Елімізде соңғы жылдары балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтуды арттыру үрдісі байқалуда. 2006 жылдан бастап мектепке дейінгі ұйымдардың бір түрі ретінде шағын орталықтар құрыла бастады.
Мемлекет мектепке дейінгі білім беру саласындағы жеке кәсіпкерлердің қызметін қолдау шараларын қабылдап, жеке меншік мектепке дейінгі ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыруда, сондай-ақ мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетігі пайдаланыла бастады.
Мемлекет пен тұтынушыға екі жақты пайдалы нәрселерді айтуға болады:

1. мектепке дейінгі балалар мекемелерін салу қажеттігі төмендеп, осыған сәйкес бюджет қаражаты үнемделеді;

2. төмендегі мәселелер шешімін табады:

• халықты жұмыспен қамту

• шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту;

• мектепке дейінгі білім беру нарығындағы бәсекелестікті дамыту;

• бюджет секторы құрылымын өзгерту.

Шағын және орта кәсіпкерлік халық шаруашылығын дамытуға, әлеуметтік проблемаларды шешуге, жұмыспен қамтылған қызметкерлер санын ұлғайтуға айтарлықтай әсер етеді. Сондықтан кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау проблемасы қазіргі уақытта өте өзекті болып табылады. Төмендегі мәселелер осыны айғақтайды:
- жеке кәсіпкерлікпен айналысу құқығы;
-мектепке дейінгі білім беру саласында лизензиясыз жеке кәсіпкерлікпен айналысу құқығы;
- мектепке дейінгі ұйымдар ашу үшін тұрғын үй кешендерінің төменгі қабаттарындағы тұрғын үйге жатпайтын орын-жайларды пайдалану;
- республикалық және жергілікті бюджет қаражаты және жеке инвестицияларды тарту есебінен тең құқықтық жағдайларда мектепке дейінгі балалар ұйымдарын салу;
- меншік нысанына қарамастан мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында қосымша мемлекеттік білім беру тапсырысты орналастыру арқылы жекеменшік балабақшалар ашуды ынталандыру;

  5-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласында кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі кезеңдері

Мектепке дейінгі білім беру саласында кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі кезеңдеріне дайындық кезеңі, іс ашу орны, яғни, ғимарат табу, ұйымдық-құқықтық формасын және салықтық түзімін таңдау, тіркелу және банктен есеп-шот ашу, істі бастау, келісім-шарттар жасау, ғимаратты жабдықтау, безендіру, санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды орындау, балалар жинау, жарнамалау және т.б. жұмыстар жатады.
Кәсіпорынды құрғанға дейінгі керек қадамдар

1. Болжамды жоспар-зерттеме (1-3 ай)

2. Бизнес-идеяны құру

3. Білікті маманнан кеңес алу

4. Байланыстар орнату

5. Нарыққа және орналасуына зерттеу жасау

6. Салық мәселелері бойынша кеңесшімен байланыс орнату

7. Кәсіпорынның тұжырымдамасын дайындау

Мектепке дейінгі білім беру саласында кәсіпкерлікті қолға алған уақыттағы маңызды қадамның бірі - оған қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар, санитарлық ережелер мен нормалар жайында тұтынушылардың құқықтарын қорғау басқармасынан білуге болады.
Жекеменшік балабақша ашуда ең алдымен орнын, яғни, ғимаратты дайындау керек. Ол үшін тұрғын үйдің , жеке ғимараттың бірінші қабатындағы үйді немесе 2 қабатты ғимаратты сатып, жалға алуға болады. Оның  балалар алаңы үшін жанама территориясы болуы міндетті. Сонымен қатар паркингтің болғаны да дұрыс , бірақ ол балалар алаңынан алыс болуы керек.
Мекеме балалар жиһазы – үстелдер, орындықтар, кереуеттер, шкафтар, балалар ойыншықтары, ойын алаңдары, спорттық заттар және т.б. құралдармен жабдықталуы қажет. 
Мектепке дейінгі білім беру ұйымы білімді, тәжірибелі, жаңашыл қызметкерлермен педагогтар (тәрбиешілер), психолог, логопед, медицина қызметкерлері, менеджер, қызмет көрсету жұмысшылары: аспаз, күтуші, жинаушы, күзетші т.б. толығуы керек.
Жалпы бизнесте табысқа жету үшін жеке басыңыздың қасиеттері мен сыртқы ахуалға да зерттеу жасаған жөн. Көшбасшылық және ашықтық, бастамашылдық, эмоциялық тұрақтылық, нарықтағы өзгерістерге икемділік және бейімделу дағдысы, өзгеруге және өз ісін ұлғайтуға ұмтылыс, жігерлілік және табандылық , тәуекелге бару қабілеті және дағдысы, өз ісіңізді құруға ниеттенген саладағы белгілі құзырлылық , қызметкерлерді басқару тәжірибесінің бойыңыздан табылуы табысқа жетелейтін қасиеттер.

,

6-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерліктің құқықтық негіздері

Негізгі ұйымдық-құқықтық формалар
ҚР бизнесті жүргізудегі негізгі және таратылмалы формалар:
1) заңды тұлға   Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі «ЖШС»;
2) жеке тұлға  Жеке Кәсіпкер  «ЖК»;
3) басты заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесін тіркеу «Бөлімше немесе Басқарма» болып табылатындар.
Бұдан басқа қызығушылықтары аз, кейбір жағдайларға қажетті немесе қолайлы өзге де формалар бар. Жоғарыда аталған үш форманың қолайлы жағдайлары. 
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі
Көбірек таратылған, тіптен қатысушылар енгізілген жинақтар құнының шегінде серіктестіктің жұмысына тікелей байланысты  міндеттерге жауап қайтармайды және оның шығынға ұшырауы қауіпіне жол береді.
ЖШС құрылтайшылары жеке нормативтік-құқықтық актілермен белгіленбеген жағдайда кез-келген үлес қатынасында оның жеке және заңды тұлғасы, ҚР резиденті бола алады немесе резиденті болмайды. Тіркеуші орган – ҚР әділет органдары және салық органдары.
Жеке кәсіпкерлер
Жеке тұлға жеке кәсіпкерді тіркеу туралы куәлігін ресімдей  және арнайы салық режимдерін таңдай отырып өзінің кәсіпкерлік қызметін салық органында тіркей алады. 
Арнайы салық режимдері – кейбір жағдайларда ерте енгізілуі мүмкін екі төлем жүргізу кезіндегі негізгі салық түрлерін төлеуді айқындайтын біржолғы талондар, патент, қысқартылған негіздегі декларацияларды тапсыру. Мұнда салық салу режимін таңдау таңдауда көптеген мүмкіндіктер мен бөлшектері бар, ЖК формасындағы жұмыс негізінен ең қысқа және негізгі жағдайларда салық уақыты жеңілдетілген, шағын және микро бизнестер ЖК формасына жатқызылады.
 «ЖШС» және  «ЖК»  жұмыс артықшылықтарына қарай статус таңдалады 
ЖШС шағын, орта және ірі бизнес субъектілері бола алады.  ЖК шағын және орта бизнес субъектілері бола алады. Шағын бизнесте - жұмысшылар саны 50 адамнан артық емес, активі жылына 60 000 АЕК  жоғары болмау, орта бизнесте – жұмысшылар саны 250 адамға дейін, активі жылына 325  000 АЕК жоғары болмау, ірі бизнес – шектелмеген. 
Қазіргі жағдайда мектепке дейінгі ұйымдардың бейімделген формаларын, соның ішінде жеке кәсіпкерлікті дамыту тиімді болып саналады.
Олар:

• күндізгі, тәулік бойы, икемді режимді топтар;

• ойынмен қолдау орталықтары;

• диагностикалық-кеңес орталықтары;

• жекеменшік балабақшалар;

• түрлі дамыту орталықтары.

Жекеменшік балабақшалар бірнеше түрлі құқықтық формада әрекет ете алады. Мысалы:

• жеке кәсіпкер «бала бағушы» формасында , яғни баланы қарап, күту және оған жеке білім беру қызметін көрсету;

• осы формамен шағын балабақша ретінде жекеменшік пәтерде немесе ауылдық жердегі үйде қызмет көрсету;

• қызметінде бір топтан артық балалары бар жекеменшік балабақша немесе білім беру ұйымы;

• баланы қарап, күтетін және бос уақытын ұйымдастыратын коммерциялық ұйым.

Мектепке дейінгі білім беруде жеке педагогикалық кәсіпкерлік лицензиялауды қажет етпейтіндіктен, бұл қызметпен көп қабатты үйдің пәтерлерінде немесе жекеменшік үйде айналысуға болады.
Шағын балабақшалардың көпшілігі «жеке кәсіпкер» (ЖК) формасын таңдайды. Себебі, ұйымды тіркеу және есеп жүргізу көп қиындық туғызбайды.
Жаңа Заң қабылданғанға дейін жеке кәсіпкер білім беру әрекетімен айналысуы үшін лицензия алуы қажет еді.Қазірде лицензиясыз қызмет көрсету жекеменшікшағын балабақшаларды ( балалар орталықтарын) формальді түрде шектелуге мәжбүр етіп отыр. Олар баланы қарап, күтумен айналысамыз дегенмен, олардың қызмет көрсету ауқымы өте кең.
Жеке кәсіпкерлікті тіркеуге қажетті құжаттар
Жеке тұлғалар жеке кәсіпкер ретінде міндетті тіркеуден өтулері тиіс. Олардың мынадай құқықтары бар:

1. Тұрақты түрде жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланады;

2. Республикалық бюджет туралы Заңмен бекітілген және әрекеттегі қаржы жылының 1 қаңтарына дейін күнтізбелік бір жылға 12 еселенген ең аз мөлшердегі айлық есептік көрсеткішінен асатындай табысынан салық төлейді. Демек, 2015 жылы сіздің табысыңыз 12*21 364 = 256 368 теңгені құрауы тиіс.

Жеке кәсіпкер ретінде тіркеу есебіне тұру мемлекеттік тіркеуден өту туралы куәлікпен расталады. Куәлік беру құжаттар өткізілгеннен кейін бір жұмыс күні ішінде мемлекеттік кірістер басқармасы немесе халыққа қызмет көрсету орталығында жүзеге асады. Куәлік алу үшін келесі құжаттарды өткізу қажет:

1. Салық өтініші;

2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеуге тұрғызғаны үшін бюджетке төленген жинақталған соманы (2АЕК=3964 теңге) растайтын құжат (жеке кәсіпкерді мемлекеттік тіркеуден өткізу кезінде жоғары білімі жоқ заңды тұлғалар, оның ішінде шаруа және фермер қожалықтарымен айналысатын кәсіпкерлер, І,ІІ және ІІІ топ мүгедектері, оралмандар жинақ төлемінен босатылады.

3. Жеке кәсіпкердің тұрғылықты мекенжайын растайтын құжат. (мекенжай туралы анықтама немесе жылжымайтын мүлікке меншік құқығын немесе оны қолдануды растайтын құжат)

4. Жеке куәлік.

«Электронды Үкімет» порталы арқылы салық өтінішін жіберген тұлға мекенжай туралы анықтаманы ұсынбауына да болады.

7-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерліктің экономикалық негіздері

Жеке кәсіпкер ретінде тіркеліп болғаннан кейін салық төлеу режимін таңдау қажет: көпшілік мақұлдаған салық режимі немесе арнайы салық режимі.
Көпшілік мақұлдаған салық режимінде тоқсан сайын түсетін табыс мөлшері 29 909,6 мың теңгені құрайтын және қарамағындағы қызметкерлердің саны 25 адамнан көп болған жағдайда пайдаланады. Салық режимінің бұл түрінде кіріс және шығыс есептері жүргізіледі, сонымен қатар жеке кәсіпкердің табысы 10% мөлшерімен төленетін болады.
Жеке кәсіпкерлер үшін арнайы салық режимінің түрлері екіге бөлінеді; патент негізінде және жеңілдетілген декларация негізінде. Арнайы салық режимі әлеуметтік және корпоративтік салықтарды төлеуде жеңілдетілген есептеу тәртібі кезінде қойылады. Өзге де салықтарды есептеу мен төлеу жалпылай жүзеге асырылады.
2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап мемлекеттік кірістер органдарында тіркеу электронды түрде «электронды үкімет» веб-порталы арқылы жүзеге асады. Сондықтан аталған жеке кәсіпкерлер қағаз тасымалдаулар арқылы салық өтінішін мемлекеттік кірістер органына тасып жүрмейді.
Қаржыны жоспарлау
Кіріс және шығыс сметасын құру
Шағын 4 топтық балалақшаның кіріс және шығыс сметасын есептеп көрелік.Мысалы: 60 бала айына 30 000 теңгеден айына 1 800 000 теңге кіріс кіргізеді. Оның 600 000 теңгесін ғимаратты жалдауға жұмсаймыз.Тамаққа 480 000 теңге және ұсақ шаруашылық мұқтаждықтары мен қызметкерлердің жалақысын есептегенде, 350 000-400 000 теңге таза пайда қалады.
Ғимаратты сатып немесе жалға алуға болады. 4 топтық балабақшаға 400- 500 шаршы. метрлік тұрғын-жай қажет. Егер, Алматы қаласын алатын болсақ, жалға алу құны жоғарыда көрсетілген аудан үшін 400000 теңгеден 600000 теңгеге дейінгі жетеді. Ал, коммуналдық шығындар шамамен 200 000 тенгені құрайды. Демек, коммуналдық шығындарымен қосқандағы коммерциялық жалға алу 800 000 теңгеге жуықтайды.
Көп қаржы жұмсауды қажет ететін бөлік , бұл ғимаратты жөндеуден өткізу. Жалға алған ғимарат кей жағдайда жай ғана әрлеу жұмыстарымен шектелу немесе күрделі жөндеуді қажет етуі мүмкін. Жөндеу жұмыстарына жұмсалатын қаржы көлемі 500 000 мен 1 000 000 теңгені құрайды.
Келесі кезекте балабақшаны жабдықтау мәселесі тұр. Балалар үшін шағын балалар жиһазы - үстелдер, орындықтар, кереуеттер, шкафтар; балалар ойыншықтары, балалар алаңдары, спорттық жабдықтар, кеңсе заттары, әдістемелік құралдар, ыдыс-аяқ, және т.б.құрал-жабдықтар.  Бұдан өзге балабақшаның ас блогі, медициналық кабинет, кір жуу бөлмелері болуы керек.Балабақшаны жабдықтау санитарлық нормалар мен ережелер талаптарына сай болуы керек. Алғашқы кезеңде жабдықтауға 1 000 000-нан 1 500 000 тенгеге қаржы жұмсалады.
Қызметкерлердің штаттық кестесі, олардың біліктіліктері, жұмыс тәжірибелері, негізгі қызмет пен түрлі міндеттерді бірлесе атқару мүмкіндіктері қызметкер таңдау, оны үйрету әдістерінің қалыптасуына әсер етеді.
Шығыс сметасына айлық жалақы, сыйақы, салық, педагог қызметкерлерге ерналған құралдар алуға қажет қаржыны да қосу керек.
Соымен, балабақша қалыпты жағдайда қызмет істеп тұру үшін айына
1 400 000 теңге қажет.
Ескеретін жайт, ата-аналар төлемақысы топ жиналғаннан кейін түсе бастайды, ал, төлемдердің көпшілігін балабақша жұмысы басталғанға дейін төлеу керек.
Бір айлық смета

Тамақтандыру

450000

31

Медициналық қызмет және дәрі-дәрмектер

10000

0,75

Сырқаттануға байланысты резерв

30 000

2

Басқа да шығындар

30 000

2

Барлығы:

1450000

100

Таза табыс : 350 000т

8-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерліктің технологиялық негіздері
Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру жүйесін дамыту және жетілдіру еліміздің саясатының басым бағыттарының бірі. Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру бағдарламаларыМемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына негізделіп жасалған. Соның негізінде мемлекеттік және жекеменшік балабақшаларда мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту 2-3 жастан бастап 6-7 жасқа дейін жүргізіледі.
Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру процесін ұйымдастыру
Мектепке дейінгі ұйымдар тәрбиелеу-білім беру процесін «Алғашқы қадам», «Зерек бала», «Біз мектепке барамыз» негізгі білім беру бағдарламалары, «6-7 жастағы балалардың мектепалды даярлығына арналған жалпы білім беру бағдарламалары», «Қайнар», «Балбөбек» балама бағдарламалары және т.б. негізінде жүзеге асырады.
Аптаға ұйымдастырылған оқу қызметінің жалпы көлемі және оның ұзақтығы жас кезеңдеріне байланысты МЖМБС талаптарына сәйкес оқу жоспарымен анықталған:
Ерте топта (1 жастан 2 жасқа дейін) бағдарлама ұзақтығы 7-10 минутқа, бірінші кіші топта (2-ден 3 жасқа дейін) 10-15 минутқа, екінші кіші топта (3-тен 4 жасқа дейін 15-20 минутқа,ортаңғы (естиярлар) топта (4-тен 5 жасқа дейін) 20-25 минутқа, ересектер тобында (5-тен 6 жасқа дейін) 25-30 минутқа ұйымдастырылған оқу қызметін қарастырады.

«Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандарты»
«Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың мiндеттi мемлекеттiк стандарты» баланың мектепке дейiнгi тәрбиесi мен бiлiм алуының жалпы мазмұнын айқындап, меншіктiк жағынан, типтiк жағынан әр түрлi мектепке дейiнгi ұйымдарда берiлетiн бiрыңғай мiндеттi бiлiм деңгейiн, көлемiн, балаға қойылатын талаптарды бiр жүйеге келтiрiп, олардың стандарттық мiндеттiлiгiн заңдастыратын құжат болып табылады.
Дер кезінде берілген мектепке дейінгі білім әрбір бала үшін қандай маңызды болса, елдің өркендеуі үшін де сондай құнды. Мектепке дейінгі балаларды дамыту мәселесін ұлттық дамудың стратегиясымен тығыз байланыста және мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазiргi уақытта бiлiм мазмұнын өзгермелi әлеуметтiк жағдайларға сәйкестендiруге байланысты бiлiм беру сапасын көтеру жұмыстары жүргiзiлуде.
Білім беру бағдарламаларында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына сәйкес мектепке дейінгі білім берудің базалық мазмұны анықталған.
Білім беру процесі бес білім беру саласын «Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеуметтік орта» кіріктіру арқылы қамтамасыз етіледі, олардың әрқайсысы баланың жас ерекшелігіне байланысты мақсатты бағыттары бар өзіндік тараулардан тұрады.

«Алғашқы қадам» бағдарламасы
Ерте жастағы (1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі) балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы отандық мектепке дейінгі педагогика және ерте жастаға балаларды тәрбиелеу мен оқыту тәсілдері тәжірибесіне негізделеді, сондай-ақ «Балабақшадағы оқыту мен тәрбиелеудің типтік бағдарламасы» мазмұны мен базалық принципіне сүйенеді.
Бағдарлама, ең алдымен, балалардың жеке және біріккен әрекеттерін тиімді үйлестіру барысында жас ерекшеліктерін ескере отырып, жеке даралықты, денені дамытуға, психикасын және эмоционалды жетістігін нығайтуға бағытталған.

«Зерек бала» бағдарламасы

«Зерек бала» бағдарламалар кешенінің жалғасы болып табылады. Бұл бағдарлама әлеуметтенудің бірыңғай үдерісін құрайтын – баланың өз мүмкіндіктерін, қабілеттіліктері мен қажеттіліктерін түсінуі арқылы тұлғалық даралануын қамтамасыз ете отырып, 3 жастан 5 жасқа дейінгі балаларды жан-жақты дамытуға, оның танымдық қызығушылықтарын қанағаттандыруға және потенциалдық мүмкіншіліктерін ашуға бағытталған білім берудің бес саласы («Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеуметтік орта») арқылы жүзеге асады.

«Біз мектепке барамыз» бағдарламасы
Бағдарлама 5-6 жастағы балалардың тұлғалық дамуын қамтамасыз етіп және оны мектепте оқуға дайындауға бағытталған білім берудің базистік мазмұнын анықтайды. Бағдарламада бала дамуының негізгі заңдылықтары мен оның психикалық, физиологиялық өсуіне жағдай жасау мәселелері қарастырылған.
Бағдарламаның мазмұны мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың жеке жас ерекшелік қабілетінің ашылуына жағдай жасап, жалпыадамдық және ұлттық құндылықтарға негізделген баланың жан-жақты дамуын қамтамасыз ететін білім жүйесін қалыптастыру, әлеуметтік ортада жағымды қатынас жасауға қабілетті шығармашыл тұлғаны тәрбиелеуге негізделген оқыту мен тәрбиелеу мақсаттарын жүзеге асыруға бағытталған.

Меншік түріне қарамастан, мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру бағдарламаларымен қатар Монтессори технологиясы, Н. Зайцев, Ф. Фребель жүйесі бойынша Вальдорф педагогикасы (Штайнер әдістемесі) бойынша оқу материалдары қолданылады. Жекеменшік балабақшалар білім беру үдерісіне авторлық және қосымша бағдарламалар ендіру арқылы жұмыс бағыттарын түрлендіріп отыруға болады.
Монтессори технологиясы
М.Монтессори баланы өз бетімен жұмыс істеуге үйрету, баланың интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, өз-өзін тәрбиелеу және жоғарғы баға беру өте маңызды деп тұжырымдайды. Әрі жаттығулар орындау арқылы бала өзінің қимылын жетілдіреді. Монтессори материалдары балаға қиын абстрактылық математикалық түсініктерді және амалдарды түсінуге көмектеседі. М. Монтессори әдісі балада өзінің мүмкіндіктеріне сай дамуға деген қызығушылық, жаңа білімді  тануға деген құштарлығын оятады. Бала нені қалайды, неге дайын, сол іспен шұғылданады және өз әрекетінің нәтижесіне жауапкершілік сезіммен қарайды.

Вальдорф педагогикасы (Штайнер әдістемесі)
Р.Штайнердің Вольдорфтық педагогикасы баланы ақыл-ой, интелектуалдық дамытудан бұрын олардың жаны мен тәнінің үйлесімді дамуы, рухани дамуын алға қойып, балалардың сезімтал аппарат арқылы табиғи жолмен әлемді тануын қамтамасыз етеді. Балаға 7 жасқа дейін есі мен ойлауына күш түсірмеуді қолдайды. Бала қоршаған ортаны өзінің өмірлік тәжірибесі арқылы танып біледі , өмірді танып-білуді баланың рухани және ақыл-ойының әбден толысқан кезінде өз қалауымен, өз ықтияры болған кезде іске асырып, баланың еркін өсуіне айнала қоршаған адамдар мен ересектердің мейірімділікпен және сүйіспеншілікпен қарағанын қажет етеді.
Зайцев әдістемесі
«Білім беру жүйесіндегі стандарттан тыс технология» деген орталықтың негізін салушы және басқарушы, жаңашыл-педагог, «Зайцев текшелері» атты еңбектің авторы - Николай Александрович Зайцев. Оның көптеген еңбектері, әсіресе ең әйгілісі «Зайцев текшелері» еңбегі баланың дамуына, денсаулығына, көңіл-күйінің жақсы, көтеріңкі болуына бағытталған. Барлық материалдары ойын түрінде ұсынылғаны соншалықты, балалар бұл текшелермен топ болып та, жеке де қызыға ойнайды. «Зайцев текшелері» балалардың ерте жастан бастап оқып үйренуіне мүмкіндік береді.
Зайцев әдістемесінің негізі ойын арқылы оқыту деуге болады. Зайцев орталығындағы сабақтың ұзақтығы 15 минутқа созылады. Сабақта балалар секіріп, шулап, яғни, еркіндікте жүре беруіне болатындықтан бала денсаулығына зиян келмейді. Балалар кестеден текшелерге көшеді, текшеден тақтаға қарай, шапалақтайды, аяқтарын топылдатады. Мұның барлығын жан дүниесімен жасайды. Бұл демалу үшін жасалатын сергіту сәті емес. Н.Зайцевтің айтуы бойынша, ізденіс пен баланың өзіндік таңдауы кез-келген ойынның негізін құрайды.

9-дәріс

Мектепке дейінгі білім беру саласындағы кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау

Қазақстанда жеке кәсіпкерлерге мемлекет тарапынан қаржылық және қаржысыз қолдау көрсетілуде. «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» акционерлік қоғамы «Самұрық-Қазына» ұлттық әл ауқат қоры» акционерлік қоғамының еншілес құрылымы, Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті дамытудың негізгі институты болып табылады.
Шағын кәсіпкерліктің белсенділігін арттыру және мемлекеттік қолдауды күшейту мақсатында Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жылдың наурызында Жарлығы шықты, ол «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ-тың құрылуына негіз болды.
Қорды құрудың негізгі мақсаты: шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы мен экономикалық өсуін ынталандыру, мемлекеттің шағын бизнесті қолдауға бағытталған қаржы қаражатын пайдаланудың тиімділігін арттыру.
Қазақстандағы шағын және орта бизнесті қолдаудағы «Даму» қорының тәжірибесі 16 жылдан асады. 2010 жылға дейін «Даму» қорының бағдарламаларына қатысушылардың басым бөлігіне қаржылық қолдау екінші деңгейдегі банктерде қаражатты шарттасылған түрде орналастыру бағдарламаларының аясында көрсетілді. Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің несиелері бойынша сыйақының пайыздық мөлшерлемелерінің жалпы деңгейін төмендетудегі қаражатты шарттасылған түрде орналастыру бағдарламаларын іске асырудың ролі зор.
2010 жылдан бастап «Бизнес жол картасы 2020» мемлекеттік бағдарламасының іске қосылуының арқасында «Даму» қоры арқылы кәсіпкерлікті қолдау құралдарының аясы айтарлықтай кеңейді. Атап айтқанда, шағын және орта бизнес субъектілерінің несиелері бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау, шағын және орта бизнес субъектілерінің несиелерін кепілдендіру басталды, сондай-ақ шағын және орта бизнесті оқыту және кеңес беру арқылы қолдау бағдарламалары жаппай іске асырыла бастады.
Қазақстанда кәсіпкерлікті қолдау және дамыту бойынша кешендік бағдарламаларын жүзеге асыру барысында кәсіпкерлікті қолдаудың негізгі инфраструктура объектілері құрылған.
Кәсіпкерлікті қолдау ұйымдарына түскен кәсіпкерлердің шағымдарын талдау барысында жұмыс істеп тұрған және жаңадан бастаған кәсіпкерлердің алдынан шығатын проблемалардың негізгілері төмендегідей екен.

• жеткіліксіз ақпараттық қолжетімділік және бизнесті жүргізуде сауатсыздық;

• ұйымдастырушылық-басқарушылық мүмкіндіктердің төмен деңгейі;

• консультациялық қызметтерді алуына үлкен шығындар;

• әкімшілік-бюрократиялық кедергілер.

Кәсіпкерлерді қолдау инфрақұрылымы көп деңгейлі болып табылады. «Даму» Қоры кәсіпкерлердің құзыреттілігін арттыру орталықтарын ашты. Облыс аймағында кәсіпкерлерге кешендік қызметтерін ұсыну бойынша үш деңгейлі жүйе енгізілді. Олар: Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы (КҚКО) облыс орталықтарында, моноқалаларда кәсіпкерлерді қолдау орталығы және кәсіпкерлерді қолдаудың мобильді орталығы (КҚМО).
Қызметтің негізгі элементі ақпараттық-талдау (ресурстік) бағыты болып табылады.. Осы бағыт шеңберіндегі оқиғалардың және пікірлердің мониторингі, зерттеулердің, сұхбаттардың, қоғамдық сұрастырулардың, қоғам және кәсіпкерлер үшін өзекті проблемалар туралы жарияланымдардың мәліметтері салыстырылады, яғни кәсіпкерлікке және оның инфрақұрылымына қатысы бар барлық каналдар бойынша ақпараттар жинақталып, өңделеді.
Орталықтың ақпараттық-талдау базасының қорлары қазақстан экономикасын бағдарлауға көмектеседі. Қазақстандағы кәсіпкерлік жағдайын және оны қолдау және дамыту бойынша уақытылы шешім қабылдауға, ал кәсіпкерлерге бизнесті жүргізу үшін пайдалы ақпаратты алуға мүмкінідік береді.
Консультациялар бухгалтерлік есеп жүргізу және салық салу сұрақтары, бизнесті жүргізуде заң сұрақтары, кәсіпкерлік секторды мемлекеттік қолдау, ІТ-технологиялар облысында консультациялар, маркетингтік зерттеулер облысында консультациялар, сапа менеджмент жүйелерін ендіру бойынша консультациялар. Кәсіпкерлікті қолдаудың мобильді орталықтарының жұмысы болып табылады.
Кәсіпкерлермен «кері байланыс» ұйымдастыру үшін орталық атқарушы органдар деңгейінде Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Кәсіпкерлер кеңесі құрылған. Кеңестің негізгі мақсаттары мынадай:
• кәсіпкерлікті дамыту және қолдауға бағытталған ұсыныстарды әзірлеу;
• нарықтық экономиканың дамуын ынталандыруға жағдай туғызу;
• Қазақстан Республикасында әрекет ететін іскерлерді, іскерлік ассоциациялар мен одақтарды біріктіру;
• кәсіпкерлік саласындағы маңызды мемлекеттік мәселелерді шешу үшін қажетті ұсыныстар дайындау.
Президент жанындағы Кәсіпкерлер кеңесі кәсіпкерлік саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастырып, оны жүзеге асыру мен қатар мемлекет жағынан кәсіпкерлікті қаржылай, ақпараттық-талдау және материалдық-техникалық жағынан қолдау функциясын атқарады. Мемлекет аталған қолдаудың барлық түрін атқарушы органдар арқылы, көптеген жергілікті және аймақтық деңгейде қабылданған бағдарламалар арқылы, және соған лайықтап мемлекеттік капиталы қатысуымен арнайы құрылған мекемелер арқылы жүзеге асырады.
Жеке кәсіпкерлікті қолдауда мемлекеттік «Балапан» бағдарламасының рөлі зор болып отыр. Жекеменшік балалар бақшасының қызметіне жүгінген ата-аналар осы бағдарламаның қатысушысы бола отырып, ай сайын балабақша төлемінің бір бөлігін ғана өтейді де, ал қалған бөлігін жергілікті әкімдіктер төлейді. Мемлекеттік тапсырыс негізінде жан басына шаққандағы қаржыландыру жеке балабақшалардың көптеп ашылуына ықпал етті.
«Балапан» бағдарламасы мемлекеттік-жекеменшік әріптестігін ұсына отырып, халық қазынасы жетпеген жағдайда бұқараның бір-біріне сеп болуына, берекелі іс бастауына жол ашты. Мемлекет пен жеке тұлғаның бірлесіп, әлеуметтік нысан салуына жағдай жасады. Яғни, бағдарламаны іске асырудың бүкіл кезеңінде жергілікті атқарушы органдар мемлекеттік-жекеменшік әріптестік және аумақтарды дамытудың өңірлік бағдарламалары аясында мектепке дейінгі ұйымдар ашып, кезек күттірмейтін маңызды мәселенің түйінін тарқатады.

10-дәріс

Бизнесті тоқтату жолдары
Түрлі себептерге байланысты бизнесін таратуға мәжбүр болатындар бар. Мұндай кезде бизнесіңізді «ауызбен» жаба салуға мүлдем болмайды. Әрине, істі дөңгелентіп әкетудің жолдарын қарастырған жөн. Ал егер, шын мәнінде, кәсібіңізді жабуды жөн деп шешсеңіз, онда оны ресми түрде таратқан абзал.
Ел арасында «Бизнесті ашудан жабу қиын» деген сөз бар. Бұған қарап, кәсіпті таратудан қорқудың қажеті жоқ. Барлығын заң шеңберінде жүргізсеңіз жетіп жатыр.
Жеке кәсіпкерлікті тоқтату
Жеке кәсіпкердің қызметі ерікті және мәжбүрлі тәртіпте тоқтатылуы мүмкін.  Ерікті тәртіпте жеке кәсіпкердің қызметі жеке кәсіпкердің өзі қабылдаған шешім негізінде кез келген уақытта тоқтатылады. Бірлескен кәсіпкерлікті тоқтату туралы шешім егер ол үшін оның қатысушыларының жартысы дауыс бергенде, егер олардың арасында өзге келісіммен көзделмесе қабылданды деп есептеледі.
  Мәжбүрлі тәртіпте жеке кәсіпкердің қызметі мынадай жағдайларда сот шешімі бойынша тоқтатылады :

• банкротства;

• жойылмайтын сипатқа ие заңнама бұзушылықтарын тіркегенде жол берілгенмен байланысты жеке кәсіпкерді тіркеуді жарамсыз деп тану;

• егер қызмет лицензиялауға жатса немесе қызмет заңнама актілерімен тыйым салынса қызметті лицензиясыз жүзеге асыру;

• заңнаманы өрескел бұзумен күнтізбелік жыл ішінде бірнеше рет қызметті жүзеге асыру;

• заңнамалық актілермен көзделген өзге жағдайларда.

 
Жеке кәсіпкердің қызметін тоқтату немесе тоқтата тұру бақылау және қадағалау қызметтерін жүзеге асыратын мемлекеттік органның өтініші бойынша сотпен жүргізіледі.
Көрсетілген негіздерден басқа жеке кәсіпкердің қызметі мынадай жағдайларда тоқтатылады:

• дара кәсіпкерлік – жеке кәсіпкер азаматты жарамсыз деп танығанда немесе оның өлімінен кейін;

• отбасылық кәсіпкерлік және қарапайым серіктестік – егер 1-тармақта айтылған жағдайлар орын алуы нәтижесінде бірлескен кәсіпкерліктің бір немесе бірде бір қатысушысы қалмаса, сондай-ақ некені бұзуға байланысты мүлікті бөлуде .

Кәсіпкерлік қызметті ерікті тоқтату жағдайында жеке кәсіпкер қызметті тоқтату туралы шешім қабылданған күннен бастап 3 жұмыс күні ішінде бұл туралы жазбаша салық органына хабарлайды.
Қызметті тоқтату туралы шешім қабылданған күннен бастап 1 ай ішінде кәсіпкер салық органына кәсіпкерлік қызметті тоқтату күнінен бастап құрастырылған салықтық есептілікті және кәсіпкерлік қызметті тоқтатумен байланысты құжаттық тексеруді өткізу туралы өтінішті ұсынады. Құжаттық тарату тексерісін өткізгеннен кейін бюджет алдындағы салық міндеттемелерін орындау және мемлекеттік тіркеу туралы жеке кәсіпкердің куәлігі (салық) тіркеу органы, кәсіпкердің қызметі тоқтатылған деп есептеледі және Мемлекеттік тіркелімнен алып тастауға жатады.

ЖШС тарату
Заңды тұлғаларды тарату және қайта құрудың жалпы тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен сипатталған, салық міндеттемелерін орындауға қатысты - Салық кодексімен сипатталған.
Заңды тұлғаны тарату сондай-ақ оларды жүзеге асыру тәртібі заңмен анықталған заңды рәсім, процесс ретінде де қаралады. Заңды тұлғаны тарату ҚР Азаматтық кодексінің 49-бабына негізделеді, онда былай делінеді: «1. Заңды тұлға мүлкiнің меншiк иесінің немесе меншiк иесi уәкiлеттiк берген органның, сондай-ақ құрылтай құжаттарында осыған уәкiлеттiк берiлген органының шешiмi бойынша заңды тұлға кез келген негiз бойынша таратылуы мүмкiн».
Заңды тұлғаны таратуға арналған себептерді (негіздерді) екі үлкен топқа ажыратуға болады деп айтылған: ерікті және мәжбүрлі. Бірінші жағдайда тарату компания құрылтайшысының шешімі бойынша, екіншісінде – сот шешімі бойынша болады. Бұл жағдайда сот өндірісі уәкілетті мемлекеттік органның немесе жергілікті өзін-өзі басқару органының өтініші бойынша қозғалады. Таратудың нақты негізіне байланысты тиісті шағымды беру құқығына ие субъектілердің тізімі де ерекшеленетін болады.
Соттың шешімі бойынша заңды тұлға:

• банкрот болған;

• заңды тұлғаны құру кезiнде заңдардың түзетуге келмейтiн сипатта бұзылуына жол берiлуiне байланысты оны тiркеу жарамсыз деп танылған;

• орналасқан жері бойынша немесе нақты мекенжайы бойынша заңды тұлға, сондай-ақ заңды тұлға бір жыл ішінде оларсыз жұмыс істей алмайтын құрылтайшылар (қатысушылар) және лауазымды адамдар болмаған;

• қызметін заңнаманы өрескел бұза отырып жүзеге асырған:

• заңды тұлғаның жарғылық мақсаттарына қайшы келетін қызметті үнемі жүзеге асырған;

• қызметін тиісті рұқсатсыз (лицензиясыз) не заңнамалық актілерде тыйым салынған қызметті жүзеге асырған;

• басқа да заңнамалық актілерде көзделген жағдайларда таратылуы мүмкін.

Заңды тұлғаны көрсетілген негіздер бойынша тарату туралы талап сотқа осындай талапты ұсыну құқығы заңнамалық актілермен ұсынылған мемлекеттік органмен, сондай-ақ банкрот болған жағдайда – кредиторлармен ұсынылуы мүмкін.
Заңды тұлғаны тарату туралы сот шешiмiмен заңды тұлғаны таратуды жүзеге асыру жөнiндегi мiндеттер оның мүлкiн меншiктенушiге, меншiк иесi уәкiлдiк берген органға, заңды тұлғаны таратуға оның құрылтай құжаттарында уәкiлдiк берiлген органға, не сот тағайындаған басқа органға (тұлғаға) жүктелуi мүмкiн.
Егер таратылатын заңды тұлғаның мүлкінің құны кредиторлардың талаптарын қанағаттандыру үшін жеткіліксіз болса, бұл сияқты заңды тұлға, банкроттық туралы заңнамада белгіленген тәртіпте таратылуы мүмкін.
Заңды тұлғаны тарату рәсімдерінің кезеңдері:

• меншік иесі, уәкілетті орган немесе соттың онда тарату тәртібі және мерзімдерін анықтаумен (конкурстық басқарушыны тағайындау) тарату комиссиясын тарату және құру туралы шешімді қабылдау;

• тарату комиссиясына (конкурстық басқарушыға) таратылатын заңды тұлғаның мүлкін және істерін (шаруашылық қызметін) басқару бойынша барлық өкілеттіктерді беру;

• заңды тұлғаны тарату жоспарын құрастыру;

• аумақтық мемлекеттік тіркеу органы және салық комитетінің заңды тұлғаны тарату туралы қабылданған шешімі туралы жазбаша хабардар ету;

• заңды тұлғаны тарату туралы, сондай-ақ орталық баспа басылымдарындағы оның кредиторларының шағымдарының өтініштерінің мерзімдері туралы ақпаратты жариялау;

• барлық кредиторларға жекелеп заңды тұлғаны тарату туралы жазбаша хабарлама жіберу;

• таратылатын заңды тұлғаның есеп айырысу және валюталық шоттары бойынша карточкалардағы лауазымды тұлғалардың қолдарын ауыстыру және банкте тарату шотын ашу;

• қысқартылатын жұмыскерлерді хабардар ету және қысқарту бойынша шаралар кешенін, олармен есеп айырысуларды жүргізу және оларды жұмысқа орналастыруға көмектесу;

• дебиторлық қарызды анықтауға және алуға шараларды анықтау;

• кредиторлық және дебиторлық қарыздың тізілімдерін құрастыру;

• аумақтық салық комитетімен бюджетке міндетті басқа да төлемдер және салықтар бойынша есеп айырысулар;

• олардың жарғылық капиталындағы акциялар немесе үлестерді сату (салымдар) жолымен басқа заңды тұлғалар (қатысушылар) құрамынан шығу;

• активтер және міндеттемелер инвентаризациясын жүргізу, аралық тарату балансын құрастыру және бекіту;

• сатуда (тендерлерде, аукциондарда) мүлікті (конкурстық массаны) өткізу және қолданыстағы заңнамамен көзделген кезектің тәртібінде кредиторлармен есеп айырысулар жүргізу. Ескерту: бұл жерде тек заңды тұлғаның өзінің ғана емес сонымен қатар құрылымдық бөлімшелердің (филиалдардың, өкілдіктердің және т.б.) қарыздары өтеледі;

• тарату салық есептілігінде көрсетілетін салықтар және басқа міндетті төлемдерді төлеу оны ұсынған күннен бастап он күн ішінде жүргізіледі. Таратылатын заңды тұлғаның, сондай-ақ оның құрылымдық бөлімшелерінің салық қарызы оның ақшасы есебінен, соның ішінде мүлкін өткізуден алынған ақша есебінен Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен белгіленген тәртіпте өтеледі.

• Егер таратылатын заңды тұлғаның мүлкі салық қарызын өтеу үшін жеткіліксіз болса, онда салық қарызының қалған бөлігі Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген жағдайларда таратылатын заңды тұлғаның құрылтайшыларымен (қатысушыларымен) өтеледі;

• лицензиарларға заңды тұлғада бар мемлекеттік лицензияларды тапсыру;

• барлық кредиторларды қанағаттандырғаннан кейін қалған мүлікті акционерлер немесе қатысушылар арасында бөлу, ал одан бас тартылған жағдайда аталмыш мүлікті кез келген үшінші тұлғаның меншігіне немесе иелігіне беру;

• түпкілікті тарату теңгерімін құрастыру және бекіту;

• тарату рәсімін аяқтау туралы есепті меншік иесі, оларға өкілетті орган немесе сот алдында дайындау (конкурстық өндіріс);

• салық органдарынан анықтама алу Салықтық міндеттерді орындау бойынша бюджетпен есеп айырысу жағдайын қарау үшін салық төлеуші – заңды тұлғалардың дербес есеп шоттарына дербес кіру мүмкіндігін, дербес есеп шотынан көшірме жазба беру және салық есебінен алу;

• қызмет көрсететін банкте шотты жабу (шоттарды);

• жою үшін заңды тұлғаның мөрін қабылдау туралы аумақты ішкі істер органында анықтамалар алу;

• аумақтық әділет басқармасында заңды тұлғаны тарату рәсімдерін жүргізу туралы құжаттар пакетін ұсыну;

• заңды тұлғаны таратуды тіркеу туралы құжатты әділет департаментінде алу;

• таратылған заңды тұлғаның қалған құжаттарын аумақтық мұрағатқа тапсыру.

Себебі филиалдар және өкілдіктер заңды тұлғалар болып табылмайды, олардың міндеттемелері бойынша, соның ішінде кредиторлық қарызды өтеу бойынша жауапкершілікке таратуда заңды тұлға ие болады.
Заңы тұлғаларды, сондай-ақ олардың филиалдарын және өкілдіктерін тарату және қайта құру рәсімдерін жүргізуде қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерді бұзғаны үшін әкімшілік, азаматтық және қылмыстық жауапкершіліктің әр түрі белгіленген.