Серуен уақытында баланың денсаулығын тәрбиелеу
Халықтың тәлім-тірбиесінің негізі — жас ұрпақтың денсаулығы. Оның негізінде оларды табиғатпен оң қарым-қатынаста тәрбиелеу жатыр. Серуендер баланың денсаулығын нығайтып, физикалық дамуына зор үлес қосады. Таза ауадағы серуен ұйымдастыру, балалардың сезімдерін оята отырып, олармен бірге табиғат аясында өткізілген сабақтар тыңғылықты нәтиже береді.
Балабақшадағы серуендер күн тәртібін жоспарлау кезінде пән сұлулығына, мезгілдерге байланысты оқып таныстыруды көздейді. Балалар табиғаттың құбылыстарын бақылап, өздерін еркін сезінеді. Бұл, өз кезегінде, денсаулыққа, жан тыныштығына және көңіл-күйдің жақсаруына оң әсер етеді. Серуен кезінде баланың киімінің қолайлығы, ауа-райының жағдайына жауап беруі маңызды.
Серуен кезінде балалармен түрлі шығармашылық іс-шараларды өткізу, қимыл әрекеттерін ұйымдастыру, ауланы жинау немесе гүлдермен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру, экологиялық тәрбиенің негізін құрайды. Ойластырылған серуендер балалардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға, айналасына деген қызығушылығын арттыруға көмектеседі.
Күнделікті серуен балаларға тек дене шынықтыру ғана емес, сонымен қатар эмоционалдық, психологиялық дамуға да әсер етеді. Жаңбырлы күндерде де балалармен танымдық жұмыстар жүргізіп, ауа райының өзгерісін талқылау, табиғаттың құпияларын ашу - барлығы да серуендердің маңызды компоненті. Олардың动态й тағады, ал сол арқылы әр бала өзінше жаңа тәжірибе жинақтап, сыни тұрғыдан ойлауға үйренеді.
Серуен барысында тәрбиешілер балалардың денсаулығына және психологиялық дамуына назар аударады. Бұл жаста балалар өз-өздерін тыңдап, тілдесуді үйренеді, сондықтан серуенде орындалатын тапсырмалар олардың өздігінен жұмыс істей білуін қалыптастырады. Күнделікті серуендер даналыққа, мейірімділікке, өзара қолдауға үйретеді, осы арқылы сапалы тәрбиелеу үрдісі жүзеге асырылады.
Қостанай қаласы әкімдігінің
«Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің №40 бөбекжай-бақшасы»
Мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны
№3 педкеңеске: «Өскелен ұрпаққа тұтас денсаулықты сақтау кеңістігі арқылы салауатты өмір салтын қалыптастыру» тақырыбына
«Серуен уақытында баланың денсаулығын тәрбиелеу және оның рөлі» (тәжірибеден)
Тәрбиеші: Керибаева М.Т.
2013-2014 ж
Серуен уақытында баланың денсаулығын тәрбиелеу және оның рөлі.
Халықтың тәлім-тәрбиесінің ең түйіндісі – елдің ертеңгі болашағы жас ұрпақтың жан-жақты тәрбиесі мен денсаулығы. Ол адамзаттың мәңгілік тақырыбы. Балаларымыздың дені сау болып өссін десек, біз бала тәрбиесінде серуенге аса мән беруіміз керек. Таза ауадағы серуен баланың денсаулығын жақсартып, денесін шынықтырады. Даладағы серуен баланың ширақ қимылдап, жан-жақты дамуына көмектеседі. Мектеп жасына дейінгі бала далада 4,5 сағат уақытын өткізу керек. Жаз айларында барлық сауықтыру шараларын далада таза ауада өткіземіз. Баланы жылдың қандай ауа-райы болсын серуенге шығарған абзал. Ауа-райының жаңбырлы күндері серуенді балабақша ауласында өткіземіз. Ондай күндері ертегі оқып, тақпақ айтқызып, тілдердің дамыту немесе қимылдайтын ойын әрекетін ұйымдастырамыз.
Серуенге шыққанда баланың аяқ киімі, сырт киімі ауа-райына сай, өзіне ыңғайлы болуы тиіс. Күн тәртібі бойынша балабақшадағы серуенді түске дейін 1 сағат 40 минут, түстен кейін 1,5-2 сағатқа жоспарлаған жөн. Оқу іс- әрекетін және балабақшаның күн тәртібін орындау кезінде, шаршаған баланы серуенге шығару, серуенде баланың екі беті қызарып, көздері қуанышқа толып, көңіл-күйлері көтеріліп, ол баланың денсаулығына өте пайдалы. Осындай кезде баламен қимылды ойын, табиғатты бақылау, еңбек, жеке жұмыс, еркін ойындар ұйымдастыру, серуенді мазмұнды етіп өткізу тәрбиешіге байланысты. Ауладағы құрал-жабдықтар, ойын әрекетіне арналған ойыншықтар баланың жасына сай болуы керек. Қыста қарды, көктемде жаңбырды бақылау, жыл мезгілдері туралы тақпақтар айтқызып, жұмбақтар шешу маңызды іс. «Еңбексіз мақсатқа жетпессің», «Адал еңбектің абыройы жоғары» деген еңбек туралы мақал-мәтелдер үйретіп, айтқыза отырып, серуенді еңбекпен ұштастыру, ерте бастап баланы еңбекке баулу болып табылады.
Серуенге шыққанда шеңбер құрып, дұрыс тыныстанамыз, балаларға өте ұнайды, жылдың қай мезгілінде де далаға шығып серуендегенде ауызды жауып, таңау арқылы терең тыныстаған өте дұрыс және пайдалы, таза ауада таңаумен тыныстау, ол шаршаған, жұқарған жүйкенің шипалы емі болып саналады, мысалы: жазда жасыл жапырақтың, шөптің иісің, көктемде табиғаттың жылуының, қыста суықтың әсерін мұрын арқылы тамашалаймыз.
Күнделікті өмірдегі тәжірибеде балалармен мына жұмыстың түрлерін кеңінен қолданамыз, серуенді жоспарлағанда картотекамен қолданамыз, мысалы: «Жапырақтың түсін бақылау»-мақсаты: балаларға жапырақтың түсуі туралы түсініктеме беру, балалар бақылау жасағанда толық жауаптарын береді: Карима, Әмір, Әзімбек, Диана-«сары жапырақтар жерге түседі», «сары жапырақтар желде ұшады», «сары жапырақтар көп», т.б. Ағаштардың жапырақтарына, сыртқы белгілеріне қарай ажырата білуге үйрету. Ағашты бақылаудан бастаймыз. Жапырақтар қайда өсіп тұр? Олардың түстері қандай? Тәрбиеші ағашты сілкіп, жапырақтарды жерге түсіреді. Жапырақтар қайдан түсіп жатыр? Серуендегі еңбек: Ауланы сыпыру, түсіп қалған жапырақтарды жинау, үлкендерге көмектесуге үйрету. Мақсаты: тиісті жерлерде тазалықты сақтауды үйретуді жалғастыру. Топ балалары еңбектенуді өте жақсы көреді, жаз мезгілінде гүлдерді суару, қыста жолдарды қардан тазалау, орындықтарды сыпыру іскерліктерін көрсетеді, әсіресе: Камила, Наргиз, Жанат, Сәлімжан.
Қимылды ойындар ойнағанда балалардың дауыстары шығып, көңілдері көтерліп, рақаттанады. «Желге бақылау», мақсаты: зырылдауық арқылы желдің бағытын анықтау, оның қатты не жай екенін айыра білу. Жұмбақ жасырамыз тақырып бойынша.
Көре алмайсын өзін сен,
Ол ысқырса өзінше
Орманды жайпайды,
Теңізді шайқайды.
Ол не? /Дауыл/.
Қимылды ойын: «Ұшты-ұшты», мақсаты: балаларды шапшандыққа, ептілікке баулу, қимылдарды дұрыс жасай білу, т. б.
Серуеннің бала үшін ойынмен жалғасуы өте тиімді. Серуенге шығу арқылы бала табиғаттың әр құбылысымен, оның бөлшектерінің өзіне тән қасиеттерімен танысады.Тақпақ, жұмбақ, жаңылтпаш, әңгіме айту арқылы ой-өрісі кеңейіп, сөздік қоры дамиды. Тақпақтар күз туралы серуенде айтылады, мысалы:
Ардақ- Тапталады табанға,
Судыр-судыр жапырақ.
Өрттей сары болуға,
Малынғандай атырып.
Мадина-Алтын, сары, қызыл көк,
Алуан, алуан жапырақ.
Күзгі бақта күлімдеп,
Көз тартады атырап.
Әмір- Сап-сары жапырақ,
Ағаштан түседі,
Көкөніс, жемістер,
Бақшада піседі. мысалы:
Қимылды ойын арқылы балалар ептілікке, батылдыққа, шапшандыққа үйренеді.
Табиғатпен байланыс, ойластырылған байқауларды, серуендерді,
әңгімелерді ұйымдастыру – экологиялық тәрбиені дұрыс жолға қою мен қажетті нәтижені алудың кілті. Сондықтан, тәрбиешілердің балалармен жүргізетін негізгі жұмыстары табиғат аясында өтеді ; бақшалар ауласында, қысқы бақтарға, саябақтарға және қала сыртына саяхаттар жасайды.
Балабақшадағы дене тәрбиесін ұйымдастырудың түрлері: күн тәртібі бойынша сауықтыру шаралары / таңертеңгілік жаттығу, қимыл-қозғалыс ойындары, сергіту сәті, ауладан тыс жерге саяхат жасау, спорттық ойын сауықтар/. Күнделікті серуен балалардың денсаулығын сақтап, нығайтады. Ауа, су, күн шуағы, ықшам киім, ертеңгілік жаттығу, серуендеу шаралары бәрі де баланың шынығып, шымыр болуына ықпал тигізеді. Қыста биік-биік қарлардың қызықтарына тоймайды, сырғанақ тебу, шана, шаңғы тебу оларды қайдан жалықтырсын. Бұлардың барлығы балалар әңгіме құрастырғанда ұшқыр қиялдарын дамытады, шығармашылық суреттер үшін қажетті материал болып саналады. Ой-өрісі дамиды, сөздік қоры молаюына негіз болады.
Табиғатты қорғау, оған аяушылықпен қарап, қамқорлық жасауға үйрету тәрбиесі, ата-аналардың белсенді қатусуынсыз өтуі мүмкін емес. Көктемгі кезеңде біз ата-аналарды құстардың үйшіктерін, асханаларын жаңалауға шақырамыз, әсері оның маңызы балаларға өте зор. Серуенде қандай іс-шара жүргізілсе де, ол балаларға қуаныш, шаттық әкеледі, денсаулығын нығайтады.
Сондай-ақ, баланың бақытты болуы үшін, денінің сау болуы үшін үлкен қамқорлық жасауымыз керек. Дені сау баланың ақыл-ойы айқын, өз-өзіне сенімді, жан-жағына қуанышпен шаттана қарайтындай болуы шарт.
