Балабақшада отбасы мен біріге отырып, толеранттылыққа тәрбиелеудегі «Өзін-өзі тану» пәнінің маңызы

«Біздің ұлы даламыз мыңдаған жылдар бойы толерантты болып келді. Бұл ретте мен толеранттылықтың бассыздық емес екендігін атап өткім келеді. Толеранттылық бұл- біздің қоғамның адамгершілік нормалары. Оларды біз нығайтып, қорғап, барлық буындарды тәрбиелейтін боламыз» .
Н.Ә.Назарбаев
Елбасы жолдаған бұл қанатты сөздерден бүгінгі қоғамға толеранттылық тәрбиенің маңызы қаншалықты қажет екендігін аңғаруға болады. «Толеранттылық» деген атау халықаралық термин сөз болғанымен, мазмұн-мағынасы қазақтың төл сөзі- кәдімгі төзімділік дегеннің баламасы. Ол қарапайым тұрмыста көршінің көршіге деген төзімділігінен бастап, кең ауқымда мәдениеттер арасындағы, діни конфессиялар арасындағы, ұлттар, ұлыстар,тілдер арасындағы өзара төзімділікті, ымыраласуды білдіреді. Толеранттылық яғни өзінен өзгенің айырмашылығын мойындау, сыйлау, өзінен өзге сенімдегі, көзқарастағы, мінез-құлықтағы басқаның құқын мойындау арқылы қақтығыстардың шешімін табу мүмкіндігін іздестіруге апаратын адамның күнделікті тұрмыста басшылыққа алып отыратын өнегелік жүріс-тұрыс ережесі. Жас ұрпақты толерантылық тәрбиеге баулудың мәні де осында.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеуде отбасы мен балабақша арасындағы байланыстың маңызы зор. Бірлік арқылы біз көздеген мақсатымызға жетеміз әрі адамға тән жақсы қасиеттердің барлығын бойына алған саналы ұрпақ тәрбиелеп шығарамыз. Жақсы әке-шеше болуда қандай да бір әрекет түрінде қателіктер , сенімсіздіктер, сәтсіздіктер, жеңілістер сонымен қатар жеңістер де болуы мүмкін. Отбасындағы тәрбие сол өмірдің өзі болып табылады. Біздің жүріс-тұрысымыз, тіпті біздің балаға деген сеніміміздің өзі де күрделі, бірқалыпсыз кейде қарама-қайшылықта болып келеді. Толеранттылық тәрбиелеу ең бірінші отбасынан басталады. Бала үшін отбасы бір жағынан – тіршілік қоршауы болса, екінші жағынан- тәрбиелік орта. Отбасындағы тәлім-тәрбиенің дұрыс қалыптасуы балабақша педагогтері мен ата-ананы да ойландыратын ортақ мәселе. Қазіргі ғалымдар отбасындағы қарым-қатынасты ерлі-зайыптылар арасындағы, орта буын мен аға буын арасындағы, әке-шеше мен бала арасындағы ынтымақтастық қарым-қатынас деп қарастырады. Соның ішінде ынтымақтастық- идеалды қатынас түрі, балаға деген сүйіспеншілік, баланы түсіну, құрмет көрсету талап бірлігімен ұштасады. Ынтымақтастық қарым-қатынас балаларды толеранттылыққа тәрбиелеуде бірден-бір ұтымды жол болып табылады. Педагог ата-ананы қайта тәрбиелей алмайды, бірақ ата-анамен бала арасындағы өзара қатынасқа әсер ете алады және де арнайы жұмыс негізінде баланың өзгелерге

деген қатынасын түзетуге болады. Ал бұл жемісті еңбек толеранттылық тәрбиенің басты қайнар көзі.
Мен өзін-өзі тану пәнінің жетекшісі ретінде баланы рухы таза, дені сау, жүрегі махаббат пен мейірімге толы етіп өсіруді әрдайым басты назарда ұстаймын. Сол себепті бұл тұрғыда «Өзін-өзі тану» пәнінің тигізетін әсері мол екенін айта кеткім келеді. Өзін-өзі тану жалпыадамзаттық құндылық пен толеранттылық қасиетті үйретудің тың жолы. Сүйіспеншілік, достық, бақыт сияқты негізгі құндылықтар мен балаға өзінің қайталанбас тұлға екендігін үйрету өзін-өзі танудың басты міндетіне жатады. Ал бұл қасиетті бойына дартқан бала толық толеранттылық тәрбиені меңгерген болып табылады. Атап айтар болсақ алдымен қарапайым әрбір оқу қызметінің шымылдығын ашатын шаттық шеңбері. «Шаттық шеңбері» рәсімі «Өзін-өзі тану пәнінің» негізгі элементі. Ол балалардың күнделікті сабақта бір-біріне қандай қарым-қатынас пен көңіл күйде болатындарына бақылау жасап, балалардың барлығының қатысуына, өз ойларын білдіруіне жағдай тудырады. Бұл жағдай дұрыс орнықса толернаттылық тәрбие мәселесіне көп көмегін тигізеді, яғни балалар бір – біріне жақсы сөз бен көтеріңкі көңіл күй сыйлайтын болады. Ал екінші «Өзін-өзі танудың» басты бөлшегінің бірі «Дәйексөз» айдары. Аталған пәннің қай оқу – қызметіне үңілетін болсақ барлығында да дәйексөз ретінде халық ауыз әдебиетінің ажырамас бөліктері мақал-мәтелдер алынады. Ата-бабамыздан мұра болып жеткен мақал- мәтелдермен қатар, нақыл сөздер оқу-қызметінде айтылуға тиіс негізгі ойды білдіреді. Өз халқының мақал-мәтелін білу, даналық, нақыл сөздерін жастайынан бойына сіңіріп өсу толеранттылыққа тәрбеиелудің басты мақсаты, осы орайда «Өзін-өзі танудың» әсері қаншалықты зор екендігін аңғаруға болады. Пәннің толеранттылыққа тигізер тағы бір тұсы бүгінгідей аласапыран заманда, ата-аналардың балаларына ұзық уақыт бөлуі жиі орындала бермейді, сол себепті де балалар үнемі агрессивті көңіл-күйде жүреді. Одан айықтыруға «Өзін-өзі тану» пәнінің «Өзіммен- өзім» айдарының орны бөлек. Ол балалардың эмоциялық жағдайы мен көңіл-күйін бейнелеп, өзінің ішкі ойымен бөлісуіне жағдай туғызады. Ал балалардың жағымды мінез-құлықта болуы, өзгелерге де қуаныш сыйлай білуге көп көмегін тигізеді. Бұл толеранттылықтың басты мақсаттарының бірі. Кезекті бөлім «Ғажайып сөздер» бір-біріне сонымен қатар жүректерге мейірімділік қасиетін дарыта білетін ғажайып сөз арнау, толеранттылықтың басты құралы. Бұл бөлімдерге өзінің ерекше маңызымен қосылатын «Жүректен-жүрекке» деп аталатын әдіс. Бұл әдіс арқылы ұлты мен дініне, әдебімен тіліне қарамастан түрлі ошақтан тәрбие алып, түрлі жанұяның өнегесін естіп өскен балалардың бір-біріне жылы лебіздерін арнай білуінің маңызы зор. «Өзін-өзі тану» әлеміне зер сала үңілетін болсақ тұлғаның толеранттылық тәрбиені бойына

сіңіріп қалыптастыруына апаратын ең сапалы әрі маңызы мен мәні зор таптырмас жол екендігіне анық сенеміз.
Қорыта айтатын болсақ Әбу Насыр әл Фараби айтқандай «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие керек. Тәрбиесіз берілген білім- адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның өміріне қауіп әкеледі». Ал білімнің алғашқы нәрімен балалар бүгінде балабақшада сусындайды. Оларға тәрбие мен қатар білім беру ол мектепке дейінгі ұйым педагогтарына жүктеледі. Ал сол балалабақшада оқытылатын пәндердің арасында «Өзін-өзі тану» пәнінің жоғарыда көрсеткендей қай бөлімі болмасын идеал ұрпақ тәрбиелеуде маңызы зор. Ол толеранттылық тәрбиемен біртұтас әлем. Ал оларды жүзеге асыруда отбасы мен байланыстың орны ерекше. Олай болса жаны таза ұрпақ тәрбиелеуді басты назарда ұстай отырып, «Бұтағымен ағаш сымбатты, ұрпағымен адам қымбатты» деген аталы сөзден алыстамай, қазақ ұлтын аспандатар ұрпақ тәрбиелеу ата-ана мен педагогтар еншісінде. Бір ескеретіні өмірлік тәжірибеде ұлы даналарымыздың қанатты сөздерін әрдайым ұстану керек. Мұхтар Әуезов айтқандай: «Қай істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек». Олай болса бала тәрбиелеу жолында өнегелі тәрбие мен білім беретін тәртіптен, оған әрекет етуші күштен, сонымен қатар орындауға жетелейтін ниеттен айырылмайық.
Мен толеранттылық тәрбиені басты мақсат еткен педагог ретінде бүгінгі күні басқа пәндер үшін «Өзін-өзі тану» пәнінің «Шаттық шеңбері» элементін ғана емес, басқа да бөлімідерін өзге пәндерге кіріктіруді ұсынамын. Жоғарыда көрсетілгендей олардың да маңызы ерекше екендігін қаперде ұстаған жөн. Ал бұл ұсынысымның негізгі мақсаты елбасының өзі қолдап отырған толеранттылық тәрбиеге аса назар аудару болып табылады.

Жоспар:
І. Кіріспе бөлім:
Толеранттылық тәрбие туралы түсінік.
ІІ.Негізгі бөлім:
а). Толеранттылыққа баулу барысында балабақша мен отбасының арасындағы байланыс.
б.) «Өзін-өзі тану» пәні арқылы толеранттылыққа тәрбиелеудің маңызы
ІІІ. Қорытынды бөлім:
Толеранттылық тәрбие туралы қорытынды ой мен ұсыныс.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. «Мектепке дейінгі білім-тәрбие» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналы . Шілде-тамыз 2015 №4 (14).

2. «Мектепке дейінгі білім-тәрбие» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналы . Наурыз- сәуір 2016 №2 (34).

3. «Бала мен балабақша» Республикалық педагогикалық журнал №9, 2016.

4. «Өзін-өзі тану» балабақша тәрбиешілеріне арналған әлістемелік құралы.

5. «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту» Республикалық педагогикалық журнал №6-2016.

"Қарақия аудандық білім бөлімі" мемлекеттік мекемесі

Педагогикалық оқылым:
" Балабақша -болашақ білімді ұрпақтың кепілі "
Баяндама тақырыбы:
"Балабақшада отбасы мен біріге отырып, толеранттылыққа тәрбиелеудегі «Өзін-өзі тану» пәнінің маңызы"

Орындаушы:Қожахмет Әсел Ергенқызы
"Айналайын" балабақшасы МКҚК, «Өзін-өзі тану» пәнінің жетекшісі.

2017 жыл.