Тәрбиеші құзыреттілігі: Балаларға білім беру үдерісі

БАЛАЛАРҒА ТӘЛІМ-ТӘРБИЕ БЕРУДЕГІ ТӘРБИЕШІ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ

Жолмуханова Жанар Тұрғынқызы
«Балауса» балабақшасы
Петропавл қаласы

Аннотация
В данной статье рассказывается о роли педагога в образовании, о высоких требованиях к учителям, о высокой компетентности учителя и его незаурядной работе. О том, что учитель должен не только давать качественное образование, но также участвовать в его воспитательном процессе.

Ключевые слова: учитель, образование, компетентность, повышение квалификации

Abstract
In this article it is told about a role of the teacher in education, about high requirements to teachers, about high competence of the teacher and his uncommon work. That the teacher has to not only give quality education but also participate in its educational process.

Key words: teacher, education, competence, professional development

Бүгінгі таңда мұғалімдердің алдына қойған басты мақсаты оқушыларды сапалы біліммен қаруландырып ұлттық сана сезімге тәрбиелеу құзыреттілігін арттыру.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік – экономикалық өзгерістерге сәйкес білім беру мақсаты мен  міндеттері оқушыларды әлемдік  даму деңгейіне  сәйкес келетіні белгілі  бір  біліммен қаруландыруды  және ұлттық, сана – сезімін тәрбиелеуді  көздейді. Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне — өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша. Мектеп — қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз байланысты. Мектеп өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады.  
Тәрбиенің сан – салалы, күрделі мәселелеріне терең бойлауға бастайтын, күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы — бастауыш мектеп.  Бастауыш саты — білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алумен кез – келген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы осы бастауышта қаланбақ. Баланың жеке басының қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің қалыптасуы мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жүзеге аспақ. Оқушының рухани күш – қуаты мен ерік – жігерінің, шығармашылық қабілетінің, жалпы мүмкіндіктерінің ашылар кезі.[1]
Қазіргі мектеп өміріндегі маңызды міндеттердің бірі тұтас педагогикалық үрдіс құру болып табылады. Бүгінгі таңда тәрбие алғашқы кезектегі іс болып табылады. Оқыту мен тәрбие педагогикалық үрдістің өзара тең екі қыры, дегенмен де адамгершілік даму интелектуалдық тәрбиеге қарағанда басымдық танытуы тиіс, өйткені тұлғаны оқыту емес тәрбие қалыптастырады. Қазіргі кезде оқытудың мақсаты мен міндеттерін өз мәнінде тек тәрбие арқылы ғана, яғни оқушы тұлғасын тәрбиелеу үрдісінде жүзеге асыруға болатынын күнделікті тәжірибе дәлелдеуде[2].    
Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу — әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез – құлық, адамгершілік, сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін қалыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазыналармен байытуға, қазақ халқының әдет – ғұрпын, салт – дәстүрін меңгертуге тиіс. Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, оқушылардың жалпы дамуын қамтамасыз етуіміз керек. 
Жаңа технологияны меңгерудің қажетті шарттарының бірі – мұғалімнің білімін жетілдіру болып табылады. Оқушыларға білім, тәлім-тәрбие беретін ұстаздардың мәртебесін көтеру жағдайы Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында кеңінен қарастырылған. [3]
Солтүстік Қазақстан облысы педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты бағдарлама бағытын жүзеге асыруға өзінің белсенді әрекетін білдіруде. Біліктілік арттыру курстары өз алдына кәсіби құзыреттілікті, шеберлікті, кәсіби мәдениетті дамыту, теориялық және тәжірибелік білімдері мен кәсіби міндеттерді шешудің заман талабына сай әдістерін жаңарту мақсатын қояды. Сондықтан педагогтардың біліктілігін арттыру жүйесі кәсіби болу керек. Бұл дегеніміз - педагогикалық білім алудан басталып, педагогикалық өсу барысында жалғасын табатын теориялық және практикалық тәжірибесі өзара кіріктіріліп жүйеленген үрдіс.
Педагогтардың кәсіби біліктіліктерін арттыру – балаларды оқыту мен тәрбиелеудің технологиялары бойынша білімдерін жетілдіру, ата-аналармен жұмысты ізгілендіру, сонымен қатар педагогикалық құжаттарды оңтайлы толтыруды қарастыратын кешенді шығармашылық үрдіс деп айтуға болады. Біліктілік арттыру барысында мектеп оқушыларына тәлім-тәрбие беру, жеке дара қабілетін ашу бағытындағы әдістемелік жұмыс бойынша білімін тереңдетуге жағдай жасалады. Кейбіреуін атап айтатын болсақ: ұстаздардың кәсіби шеберлігін дамытудың негізгі теориялық және тәжірибелік амалдарын нақтылау, жалпы білім беру аясы қызметін кеңейту, тәлім-тәрбие беру жүйесінің заман талабына сай жаңашыл әдіс-тәсілдерін меңгеру, педагогтарға белсенді педагогикалық ізденіске, шығармашылыққа, зерттеу іс-әрекетіне қатысуға бағыт беру, озат тәжірибелермен таныстыру, тарату. Осы міндеттеріжүзеге асыруда білім ұйымдарындағы педагогтардың кәсіби педагогикалық іс-әрекетін жаңартуға деген қызығушылығының жоғары деңгейлігі, кәсіби педагогикалық ортадағы өзгерістерге бейімделуі (тәрбие мен оқыту жүйесіндегі өзгерістерге байланысты өзінің іс-әрекетін қайта жаңарта білу қабілеті), әр түрлі педагогикалық мәселелерді шеше білу қабілетінің жоғары болуы, кәсіби құзыреттіліктерін игере білу қабілеті, педагогикалық іс-әрекет түрлері мен тәсілдерін жаңарта білуі және өзінің педагогикалық кәсіби іс-әрекетін сараптай білуі маңызды болып табылады. Ал, біліктілікті арттыру мекемесінің қызметкерлері әрекеттерінде: бағыт берушілік, ұйымдастырушылық, дамытушылық, жаңашылдық, кіріктірушілік және түзетушілік қызметтер маңызды болып табылады. Бұлардың ішіндегі ең күрделісі түзетушілік қызмет. Өйткені, көп жағдайда тыңдаушының келіспеушілігін, қарсылығын туғызады. Бұл мақсатқа жету үшін аса сауаттылық ересектерді оқытудың ерекшелігін білу маңызды. Осыған орай педагогикалық біліктілікті арттыруды ұйымдастырушы өз қызметінде төмендегі ережелерді басшылыққа алуы тиіс:

• білім алушыға білім алу барысында жетекшілік ету;

• барлық деңгейдегі ересектерді оқыту үрдісі бірлескен әрекет жоспарлау түрінде ұйымдастырылады.

Біліктілік арттыру жүйесінің мамандары білім көтеру жұмыстарын ұйымдастырып өткізуден де басқа қызметтерді атқарады: кеңес беру, әдістемелік көмек, озат тәжірибені зерттеп тарату, оқу-тәрбие үрдісін арттыруға арналған жұмыстарды ұйымдастыру. Әдістемелік жұмыстың тәсілдері педагогтардың санатына, еңбек өтіліне және дайындық деңгейін ескеріле отыра таңдалады.
        Педагогтар осы жұмыстардың мазмұнын меңгеріп жетілдіруде:

• білім беру жүйесі жайлы, білім мекемелерінің түрлері мен типтерін, білім ұйымдарындағы балаларға ұсынылатын қызмет түрлерін, білім ұйымдарындағыұстаздарға қойылатын талаптарды, жалпы бастауыш және мектепке дейінгі білім ұйымдарындағыөзгерістер жайлытүсінігі болуы керек;

• білім мекемелеріндегі нормативтік-құқықтық құжаттарды; мектепте балаларды оқыту кезіндегі қолданылатын әдістемелік ұсынымдар түрлерін; білім мекемелеріндегі білім мазмұнының талаптарынбілуге тиісті;

• мәселелерді анықтау және оны шешудің әр түрлі жолдарын білу, өз іс-әрекетін болжай білу, әңгімелесу кезінде өзін ұстай білу, өзінің жеке көрсеткіштері мен дәрежелерін көрсете білу, қалыптаспаған жағдайлардан шыға білу, білім мекемелерінде тіл дамытушылық ортаны жобалау, балаларға білім берудің келешектегі жоспарларын болжау,білім мекемелерінің нормативтік-құқықтық құжаттарын сараптау, нормативтік құжаттарға сәйкестендіріп өткізілетін іс-шараларды талдау,өзінің кәсіби біліктілігін арттыруға жеке жоспар құру, ұжыммен белсенді жұмыс түрін ұйымдастыра алу керек.

• оқыту деңгейін халықаралық стандартқа жеткізуге қадам жасау осындай биік нәтижеге қол жеткізуді-кәсіби құзыреттілігі жоғары мұғалім ғана жүзеге асырмақ.[5]

Сонымен педагогтардың біліктілігін арттыру барысында кәсіби дамуын қамтамасыз ететін орта құрып, құзыреттіліктерін қалыптастыратын жағдайлар жасалуы керек. Жағдай жасалған кезде педагог өз мәртебесін арттырып, кәсіби әрекетінде биіктерге жету үшін мақсатты түрдегі өзіне деген қажеттіліктерін сезініп, қанағаттандыруға мүмкіндік береді. Бұл педагогтың жеке абыройы мен болашақ ұрпақ алдындағы өзінің әлеуметтік жауапкершілігін сезініп, олардың психикалық, әлеуметтік және эмоционалдық қауіпсіз жағдайда болуын түсіне білуіне көмектеседі.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Жоғарғы оқу орны жүйесінде  болашақ мамандардың кәсіби құзіреттілігін  қалыптастыру -Қарағанды, 2005

2. Иманбекова Б.И. Тәрбиеге жетекші - Алматы, 2004

3. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

4. Тұрғынбаева Б.А. Ұстаздық шығармашылық – Алматы, 2007

5. Құдайбергенова К.С. Құзырлылық амалының негізгі ұғымдары –Алматы, 2007