"Тәрбиеші болу бақыт" эссе

Бақыттың мәні – парасаттылықта,
әркімнің өз алдына игілікті мақсат қоя
білуінде... адамның өз мінез-құлқын, іс-әрекетін
ерікті түрде өзгертіп, игілікке бағыттап отыруында.
Әбу Насыр әл – Фараби.

Бақыт — адамның өмір қызығы мен қуанышына, рахатына қанағаттану дәрежесін танытатын этикалық ұғым. Бақыттың негізінде адамның өмірі мағыналы және нәтижелі болған кездегі өз болмысына деген ризашылық сезімінің қалыптасуы жатыр. Арман сияқты Бақыт та мұраттың тылсымдық-эмоциялық көрінісі болып табылады. Мұрат тұлғаның болашаққа деген сенімін білдірсе, Бақыт оның іске асу деңгейін көрсетеді. Әрине, әрбір адам үшін, әртүрлі тұрғыдан қарағанда «Бақыт» деген - көп мағыналы ұғым. Қазіргі жағдайда Бақытты өмір сүру мәселесіөркениеттілік құндылықтарымен (нарық,демократия, адам құқыларын қастерлеу, т.б.) тікелей байланысты. Томас Джефферсон “Тәуелсіздік декларациясында” мемлекет өз табиғаты бойынша Бақытқа ұмтылуды қорғап, тұлғалардың іскерлігі мен дербестілігін ынталандыруы қажет екенін, бұл Бақыт үшін мәнді болып табылатынын атап көрсетеді.
Мен өзім туралы айта кетсем біреуге көптен күткен тұңғышымын, біреуге әпке, қарындас, келін, өмір жолындағы жан-жарымын, басқаларға әріптес, құрбымын, шәкірттерім үшін сыйлы ұстазбын, бірақ ең бастысы екі балаға осы дүние есігін ашқан, үнемі қамқоршы болатын анамын. Мектеп қабырғасын үздік бітіргеннен кейін, өз өмірімді шетел тілі, нақтырақ айтсам ағылшын тілімен байланыстыруды таңдадым. Студент кезінде мінезімнің ұяң болуынан ба, әлде табиға қарапайымдылығынан ба, өзімді қажетті деңгейде көрсете алмадым. Колледжді үздік тәмамдағаннан кейін, отбасы құрып, өз туған еліме Лебяжі ауданына жол алдым. Осы қызыққа, қиындыққа толы жолында болашақ ұрпақ тәрбиелеу үстіндемін. Әр атқан таңым, батқан күнім балалар жайлы ой-пікірлерге толы. Он бір жыл ішінде маман ретінде сапалы тәжірибе жинақтадым, тіпті үш тілді меңгеруге мүмкіншілікті пайдаландым. 2010 жылы тілдердің үштұғырлығы жобасы аясында облыстық «Тілдарын» олимпиадасының жүлделі І орынға ие болып, Астана қаласында өткен республикалық байқауға қатыстым. Мен үшін осы байқау өте мерейлі, үмітке толы бір серпініс болған тәрізді. Себебі өз күшіме, шамама, мүмкіндігіме сенімсіз жан деп айтар едім. Алайда, барлығы адам баласының өз қолында екеніне көзім жетті. Жылда түрлі олимпиада, байқауларға қатысып отырамын. Кембридж университеті әзірлеген бағдарлама бойынша деңгейлік курстан өттім. Ол курстың да жұмыс барысында пайдасы мол.
Осыдан төрт жыл бұрын ауданымызда судай жаңа, заманауи жабдықталған, әсем ғимарат Ертіс өзені жағалауында бой көтерді. Жүз бүлдіршін үшін ертегідей балабақша есігін ашты. Білімді, өнерлі тәрбиешілерді өз ісінің шебері әдіскер оқыту һәм тәрбие жолына дұрыс бағыт бере білді. Аз уақыт ішінде «Айналайын» балабақшасы маңызды жетістіктерге қол жеткізді. Жыл сайын өтетін «Бүлдіршін» байқауна қатысып, облысымызға жолдама алып, ауданымыздың абыройын көтере білді. Кезкелген аудандық шараларға белсене қатысады. Мен де осы балабақшалық ағымға бірден қосылып кеттім. Иә, мектеп пен балабақшаның әдісі де, тынысы да- жер мен көктей. Балалардың жасы да кіші, мені сәбилер мұғалім, апай ретінде де қабылдамағаны байқалды. Бізді оқу орнында жас ерекшеліктерін ескере отыруды үнемі керек екендігін мәлімдеді. Бірақ тәжірибе барысында бұл оңай шаруа емес! Әр баланың қыр-сырын да таба білу, оған өзін дос ретінде ұсына білу – үлкен өнер. Құжаттарға келгенде де бірспыра қиыншылықтар туындады, себебі ауданда жалғыз жұмыс істедім. Әр топқа арнайы бағдарлама құрастырып, рецензия алдым.
Менің ойымша жұмыстың іске асуы, нәтижелігі ең басты оны сүюінде. Мен өз жұмысымды бағалаймын, балалардың шағын болса да жетістіктеріне қуанышымды, ризашылығымды білдіремін. Тіпті үш жасар баланың өткен сабақтың сөзін еске түсіруі, суреттерді ұмытпауы, мені көргенде «ағылшын апайы» дегені өзі – үлкен жетістік. Ашық сабақтар мен іс-шараларда балалардың шет тілінде өлең айтып, тақпақ оқығаннан кейін ата-аналар тарапынан алғыс сөздерін естіген кезде өзімді сондай бақытты, керекті сезінетініме сөз жетпейді. Бұдан артық бақыт бар ма?
Менің пікірімше, сәбилер арасында өзінді періште-сәби ретінде сезіну, бір сәтке зымырап бара жатқан уақыт, күнделікті өмір мәселелері жайлы ұмытып қалу және балалық атты ғажайып әлемге ену – қайталанбас бақыт. Дәл осы мамандықты таңдағаныма өкінбеймін, өйткені балалардың көздерінен-ақ «ағылшын апайларын» көргенде жанып тұрғанын, ағылшынша амандасып, «Hello!» айтқандарынан-ақ жаным қуаныштан тасиды. «Басқаға қуаныш сыйлай білген – ең бақытты жан» деген Дени Дидроның нақыл сөзімен толығымен келісемін. Мен үнемі сәбилер арасындамын, яғни менің балалық шағым әлі де жалғасуда деп білемін. Әрине, біз балаларды өмірге бейімдеп, үйретуіміз қажет. Бұл біздің басты мақсатымыз, ұстаздық борышымыз.
Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауында тәуелсіз еліміздің болашағы -жарқын, білімді, парасатты, өз ана тілімен бірге шетел тілі «ағылшын тілінде» еркін сөйлеп, өз елін, халқын, мәдениетін шетелге таныстыра алатын үш тілде еркін сөйлейтін азамат болып шығуы керек деген еді.
Ағылшын тілі – бүгінгі заманымыздың кілті, компьютер технологиясының кілті екені белгілі.Ағылшын тілі – ұлы әдебиет тілі. Бұл тілде әлемге әйгілі Вильям Шекспир, Джонаттан Свифт, Вальтер Скотт сөйлеген.
Сабақ барысында балалар шеңбер және жарты шеңбер болып отырады. Осындай мұғалімге жақын отыру оны жақсы көруге, естуге көмектесумен қатар жағымды психологиялық ахуал туғызады. Осымен қатар іс-әрекет түрлерін тез өзгертуге ыңғайлы болып табылады. Ба­лабақшадағы бала ағылшын тілін үйрену барысында тілдік қатынастың аса маңызды түрі – ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталды. Ол сөздерді байланыстырып айту арқасында жүзеге асады. Баршамызға белгілі, ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп, өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ойлау, тапқырлық, ұйымдастырушылық, шыдамдылық, белсенділік қасиеттер қалыптасады. Ойын дегеніміз – жаттығу, ол арқылы бала өмірге әзірленеді.
Ойын – мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров «Балалықтың қанына ойын азық» деп бекер айтпаған. Барлық диагностикалық материалдар, әр баланың оқу үдерісінде алар орны бақылаулары жеке папкаларға жинақталып, талдау жасалады, түзету жолдары анықталып, іске асырылады. Қойылған міндеттерді іске асыру мақсатында есту және көру көрнекіліктер, таратылатын материалдар, дидактикалық ойындар қолданылады. Бастапқы кезеңдегі ағылшын тілін оқытудың маңызды бөлігі болып табылатын сабақтан тыс іс-шараларға қатысу да қарастырылды. Сабақ арнайы театр үйірмесіне жабдықталған бөлмеде өтеді, себебі түрлі көрнекіліктер, суреттер қол астында.
Балалар бағдарламалық материал көлемінде ағылшын сөздерді меңгеруге тиіс. Оны диалог барысында, тыңдалым, сөйлесім барысында қолдануға тиісті. Ең басты міндеттердің бірі – дұрыс дыбыстауды үйрету, сондықтан сабақтарда фонематикалық естудің және ырғақ дағдыларының дамуына басты назар аударылуда.
Балабақша түлектері бағдарлама көлеміндегі лексикалық қорларын меңгеріп, шағын тақырыптық фразаларды айтуға үйренеді. Концерттер мен сабақтан тыс шараларда балалар өнерлерін көрсетіп, белсенділік танытады (өлеңдер айту, ертегіні сахналау, тақпақтар оқу). Жалпы балалардың белсенділігі мен қызығушылығы жоғары деңгейде, бірақ өзге елдің, күнделікті өмірде пайдаланбайтын, естілмейтін тілді үйрету, әрине, қиындық туғызатыны анық. Сондықтан менен, яғни педагогтан кәсіби көзқарасымнан жас ерекшеліктерін ескере отырып, іскерлікті, шеберлікті, ізденісті талап етеді. Біздің мемлекетімізде жаңа телекоммуникациялық құралдың дамып келе жатқаны сөзсіз. Қазіргі заман педагогтарына компьютер және мультимедиялық құралдарды қолданудың сабақ өту барсында өте тиімді тәсіл екені белгілі.Бұл құралдың қуаттылығы соншалықты онымен бірге білім жүйесіне жаңа әдістермен бірге әлемдік ойлаудың жаңа идеологиясы енгізілді.
Бұл жұмыстың басты мақсаты компьютер желісін және мультимедиялық – электрондық құралдарды шет тілі сабағында тиімді қолдану, нақтылап айтқанда ағылшын тілі сабағында компьютерлік құралдарды тек мектепте ғана емес, сонымен қатар балабақша қабырғасында білім беру үрдісінде тиімді пайдалану.
Ағылшын тілі қазіргі таңда өте үлкен сұранысқа ие, сонымен қатар біз, ұстаздар мен тәрбиешілер, үкіметтің қойған талаптарын да тыс қалтырмауымыз қажет. Балабақша қабырғасынан-ақ бүлдіршіндерге өзге елдің тілін, мәдениетін құрметтетуіміз жөн, қарапайым фонетикалық дағдыларын қалыптастыруымыз керек. Балабақшадағы ағылшын тілі пәнінің мұғалімі – жас мамандық, қызмет. Сондықтан, оған зор мән беруіміз, көңіл бөлуіміз аса қажет. Көптеген әдіс-тәсілдерді жас ерекшеліктеріне қарай, машықтарына сай ұштастыру керек. Мектептегі оқушыларды үйреткендей болмайды, сол тәсілдерді, технологияларды дәлме-дәл көшіру тіпті мүмкін емес. Сәбилердің жүректеріне барар жол – оларға жақын болу, орындап жатқан қимылдарын бірге орындау, қызықты бір мәлімет айтып қалу, дауыс ырғақ пен ым-ишараны өзгерту, өзін туралы бір жағдаятты қосу, олардың сүйіп көретін кейіпкерлердің аттарын атай кету, жалықтырмау, іс-қимыл арқылы жүзеге асатын сергіту сәтін өткізу. Әрине, мұндай сиқырлар бірден пайда болмайды, тәжірибеден жинақталады. Алайда, оларды еске сақтап, қолдануы қолайлы.
Сонымен, сөзімді қорытындылай келсем, тәрбиешіге болсын, мектеп ұстазына болсын бақыт деген өсіп, есейіп келе жатқан жандардың жанында болу, ақылшы, бағыттаушы болу. Беттеріндегі күлкі, оқуға деген қызығушылық, танытқан белсенділік, ата-аналар алғысы – осының барлығы шынайы бақыт.

«Кішкентай қолғап» ертегісін сахналау кезі

«Менің анашым» әнін орындау барысы